PROGRAMMA NETWERKDAG 8 GESCHIEDENIS 10 oktober 2013

1
PRO GRA MMA NE TWE RK DA G 8 GESCHIE DE NIS
10 okt ober 2013
Monir Shahroudy Farmanfarmaian, Variation on a Hexagon 7, 1976. Pencil on paper.
Wiels 7 juni-15 augustus 2013
Netwerkdag 8 geschiedenis
2013 10 10
www.dsko.be
2
MULTIPERSPECTIVITEIT als hef boom v oor H ISTORISCH
DENKEN
via
De KRACHT van de LERAAR
Ria Van Looveren
Deze rode draad doordesemt de dag. Drie lijnen zijn vervlochten. Multiperspectiviteit is bij
geschiedenis een hefboom voor historisch denken via de kracht van de leraar.
Mul tip ers pe cti vi teit
Kijk ook eens anders. Bekijk het ook eens zo. In de les geschiedenis gaan we als het ware
vanuit elk van de 360 graden van de cirkel standpunten innemen en zo kijken naar
gebeurtenissen, personen Behalve veel verschillende invalshoeken voor inhouden hebben
we als leerkracht geschiedenis ook een rist werkvormen en bronnen in ons didactisch
arsenaal. Legio perspectieven loodsen de leerling naar historisch denken.
Hi storisch d en ken en hi s tori s ch r ede nere n
De opbouw van historisch bewustzijn is een einddoel van zes jaar geschiedenisonderwijs. In
elk leerjaar zet je daartoe belangrijke fundamenten en bouwstenen uit. Een vraag die ik vaak
krijg als vakbegeleider is hoe je als leraar (tot en met de hogere meer complexe) doelen in 1
à 2 lestijden per week door de leerling kan laten kennen, begrijpen en toepassen. Deze
achtste netwerkdag focust op behapbare concretiseringen van bouwstenen van historisch
denken in elk leerjaar. Daarbij hanteert ook een leerling van het tweede jaar bv. begrippen
als continuïteit en discontinuïteit en langetermijndenken. Dat geldt voor zowel TSO, KSO als
ASO. Ook voor de eerste graad. Je hoort en ziet externe experten en ook collega s leraren
geschiedenis die vertellen en tonen hoe zij dat aanpakken.
De kra ch t van d e l eraar
Het is elke dag aan jou, als leraar geschiedenis, om in de rijkdom aan leermiddelen,
werkvormen, vragen van je eigen schoolleiders en andere beleidsvragen (centrale
overheden bv.), de vertaalslag te maken en maatwerk uit te kienen voor je eigen leerlingen.
De ze da g va n de ge schie deni s rei kt ee n rist kad ers, den k pis te s, le si te m s,
traini nge n, sta tegi eën e n b est pra ctices a an.
In de sessies per graad sluiten we telkens af met een rondvraag naar jullie eigen expertise
(netwerking). De leden van de stuurgroep zetten de reflectie aan. Netwerken met andere
krachtige collega s kan bevestigend en inspirerend werken. Dat blijft de focus van deze
achtste netwerkdag.
Netwerkdag 8 geschiedenis
2013 10 10
www.dsko.be
3
Dagorde 10 oktober 2013
08u30
onthaal
09u00
plenair e se s sie 1
10u40
pauze
11u00
plenair e se s sie 2
12u00
broodjeslunch en markt met info over projecten en boeken
12u45
verplaatsing naar de groepen
12u50
wor ksho ps re ek s 1
14u10
pauze en markt met info over projecten en boeken
14u30.
wor ksho ps re ek s 2
15u40
einde
INSCHRIJVEN DOE JE VOOR DE HELE DAG.
VOORMIDDAG: samen (aula)
NAMIDDAG: maak je keuz e tuss en 2 (12 kort e) of 1 lange
workshop
Info om gericht te ki ezen v olgt in dit overzicht .
Heb je na lectuur daarvan nog vragen over de relevanti e van
een workshop voor jouw opdracht geschiedenis in je s chool:
riavanlooveren.br@skynet. be
Netwerkdag 8 geschiedenis
2013 10 10
www.dsko.be
4
VOORMIDDAG plenair
TWEE INFORMA TIEVE SESSIES MET TIPS
S 1
Ge zichtsp unten per pe riode bij g eschi ede nis
Arie Wilschut
10 u 40
va n
9 u 00
t ot
infor mati ev e s essi e m et c on cr ete ti ps en b est pr actic e v oo r elk le erja ar
Multiperspectiviteit i.v.m. historisch tijdsbewustzijn doet me in de eerste plaats denken aan
de perspectieven van verschillende tijdscontexten (die van tegenwoordig versus die van
verschillende historische perioden) en de daarmee verbonden waarden. Daarover valt in
deze sessie zeker het een en ander te doen voor de leerling en voor de leraar geschiedenis,
inclusief praktische voorbeelden.
Perspectief bij geschiedenisonderwijs
Bij het geven van geschiedenisonderwijs staat de leraar voor de uitdaging leerlingen te
onderwijzen in het omgaan met de gezichtspunten van verschillende tijden. In de eerste
plaats is daar het gezichtspunt van het heden dat de leerlingen zelf meebrengen, en
vervolgens de perspectieven van diverse andere tijden die zij daarvan moeten leren
onderscheiden, zonder te vergeten dat ze zelf altijd het eigen standpunt in de tijd
vasthouden. Dat vertaalt zich in heel concrete problemen, zoals: kunnen we spreken van 'wij
Vlamingen' als het gaat over de Tweede Wereldoorlog of over de middeleeuwen? Of spreken
we dan te veel vanuit het eigen perspectief? Is het huidige België nog verantwoordelijk voor
de misdrijven die ooit in koloniaal Congo zijn begaan? Kan de trans-Atlantische
slavenhandel, de slavernij bij de Romeinen of in het Oude Egypte worden beoordeeld met
dezelfde maatstaven als die waarmee wij tegenwoordig naar zulke praktijken zouden kijken?
Het zijn vragen die eigenlijk bij iedere geschiedenisles van belang zijn.
Arie Wilschut is lector didactiek aan de universiteit: Hogeschool van Amsterdam . Hij
specialiseerde zich voor geschiedenis onder meer in historisch bewustzijn en in didactieken.
Publicaties van hem zijn momenteel in Vlaanderen toonaangevend bij lerarenopleidingen
geschiedenis.
Netwerkdag 8 geschiedenis
2013 10 10
www.dsko.be
5
S 2
Mul tip ers pe cti vi teit : dia m ant van de g es ch iedeni sdi da cti ek
Paul Janssenswillen
v an 1 1u 00 u. t ot
12 u 00
infor mati ev e s essi e m et c on cr ete ti ps en b est pr actic e v oo r elk le erja ar
Wat is de betekenis van het concept multiperspectiviteit? Hoe kan het in de huidige door
diversiteit getekende samenleving betekenisvol worden ingezet in het
geschiedenisonderwijs?
Net zoals andere wetenschappen gaat geschiedenis op zoek naar waarheden. De historicus
construeert vanuit het hedendaagse perspectief en op basis van nog beschikbare
overblijfselen waarheidsgetrouwe beelden van het verleden. Historische gebeurtenissen
worden daarbij vanuit verschillende standpunten of met alternatieve verhalen bekeken. De
geschiedkundige weegt de standpunten afkomstig van verschillende en ook tegenstrijdige
(sociale) groepen af. Dit heet mul tip ers pe cti vi t eit.
In een samenleving met toenemende div er sitei t kan multiperspectiviteit ook leiden tot een
verbreding van het blikveld naar vergeten sociale groepen zoals immigranten, taalkundige,
etnisch-culturele en/of religieuze minderheden. Vandaar de vraag: hoe kan nu concreet het
vakdidactische concept multiperspectiviteit in een diverse context betekenisvol worden
toegepast? Vanuit welke vakdidactische doelstellingen en met welke leerinhouden? En
welke didactische werkvormen en hulpmiddelen zijn daarbij het meest geschikt? Of anders
gezegd, waarom is het concept multiperspectiviteit de veelzijdige dia ma nt van de
geschiedenisdidactiek?
Paul Janssenswillen is als vakdidacticus geschiedenis verbonden aan de lerarenopleidingen
van de Universiteit Antwerpen en Hogeschool Thomas More Kempen.
BROODJESLUNCH
MARKT MET IN FO PROJEC TEN EN BOEKEN
Wil je de sessies die je niet bijwoont toch leren kennen voor bv. projecten? Wil je boeken
bekijken of aanschaffen?
Dat kan nu en in de pauze van de namiddag.
Netwerkdag 8 geschiedenis
2013 10 10
www.dsko.be
6
NAMIDDAG:
WORKSHOPS, EEN OPLEIDING COOPERATIEF LEREN en
INFOSESSIES VOOR ALLE GRADEN
OF PER GRAAD
W 1
Co ngo a an de n Y ser . De Con gole se sol date n van h et B elgi s ch leg er in de
Eer ste Wer eldo orlog .
Griet Brosens
14 u 10
va n 1 2 u5 0 t ot
infor mati ev e s essi e, v er hal en d
Tijdens de Eerste Wereldoorlog zet België geen koloniale troepen in op eigen grondgebied.
Toch dienen een dertigtal Congolezen in Belgisch uniform in de loopgraven van 14-18. Wie
waren die soldaten? Hoe kwamen ze in België? Waarom gingen ze in het leger? Wat
maakten ze mee aan het front? Wie overleefde het en wat deden ze na de oorlog? De kleine
geschiedenis van een aantal grote mannen verteld.
In een verhalende uiteenzetting en aan de hand van heel wat uniek fotomateriaal wandelt
Griet samen met jou door het leven van de weinige Congolese soldaten die in het Belgisch
leger dienden tijdens de Groote Oorlog. In Congo, in België, in de loopgraven van de IJzer,
van in de wieg tot in het graf.
Doelgroep: leraren geschiedenis derde graad; leraren met projecten WO I
Griet Brosens werkt als historica bij het Instituut voor Veteranen-Nationaal Instituut voor
Oorlogsinvaliden, Oud-strijders en Oorlogsslachtoffers. Ze bestudeerde de geschiedenis van
Congo, de Holocaust en de Tweede Wereldoorlog, maar met de honderdjarige herdenking
voor de deur ligt haar focus al enkele jaren op de Groote Oorlog. In haar werk wil ze zoveel
mogelijk gezichten bij de namen vinden en bijt ze zich graag vast in de vergeten verhalen.
Netwerkdag 8 geschiedenis
2013 10 10
www.dsko.be
7
W 2
Sa men w erkend /coö pera tie f l eren : bou w ste nen
Lut Neels, Frie Kimpe
va n 1 2 u5 0 t ot 1 4 u1 0 ( d eel 1).
va n 1 4 u3 0 t ot 1 5 u4 0 ( d eel 2).
inter acti ev e s essi e m et inf orm atie f luik
Bedoeling: de bouwstenen van samenwerkend leren samen ontdekken.
Geschiedenis wordt gekenmerkt door multiperspectiviteit.
Welke meerwaarde geeft samenwerkend/coöperatief leren aan het vak in het licht van deze
multiperspectiviteit?
Hoe kan coöperatief leren deze multiperspectiviteit in het vak onderbouwen en versterken?
Aan de hand van concrete voorbeelden doorlopen we de verschillende fases in een
coöperatief leerproces.
We besteden hierbij vooral aandacht aan de didactische aanpak en zetten coöperatieve
methodieken en strategieën in:
- rollen en taken,
- verdelen van informatie,
- tijd als structuur,
- meervoudige intelligenties.
De werkwijze geeft de mogelijkheid om nadien deze coöperatieve aanpak in te zetten in de
eigen lessen.
Alle gebruikte instrumenten staan nadien ter beschikking van de deelnemers.
Kortom een concrete werksessie waarbij de focus ligt op samenwerkend leren in functie van
multiperspectiviteit.
Doelgroep: leraren geschiedenis van elk van de zes leerjaren A-stroom, ASO, TSO, KSO.
Lut Neels en Frie Kimpe zijn begeleiders van DPB Antwerpen. Ze hebben expertise in het
trainen van werkvormen waarbij de leerlingen meteen hun toepassing demonstreren in de
klas in een vorm van samenwerking. Frie is de historica van het duo.
Deze werkwinke l gaat door voor en na de pauze. Je tekent in voor het gehee l van 12u50 tot
15u40.
Je hebt geen voorkenn is nod ig.
Beide t raine rs nemen je ve il ig mee a lsof je nog n ooit coöpera tie f hebt gewerk t
met je leerlingen .
Ook de kenne rs d ie da t wensen zijn we lkom.
Netwerkdag 8 geschiedenis
2013 10 10
www.dsko.be
8
W 3 /9 ( = 3 bi s)
Hi storisch d en ken in de e erste gra ad , ye s we can
Er wa s e en s
Actie ! Ho e wer kvor m en g ericht
leerling en k unn en ac ti vere n i n de ge s chie deni sle s
Evelien Kolsteeg, Jeroen Van Dyck
op
hi storisch
de nken ,
va n 1 2 u5 0 t ot 1 4 u1 0
va n 1 4 u3 0 t ot 1 5 u4 0
(bis).
Info rm atiev e s es sie m et k a ns om vr a ge n t e st e llen- uitwiss elin g r efle ctie be st pr actic e
de eln em ers
Presentatie van een onderzoek naar en concrete voorbeelden van activerende werkvormen
in de geschiedenisles, met bijzondere aandacht voor historische vaardigheden. Leerlingen
van zowel het eerste als het tweede jaar van de eerste graad die deze werkvormen
toepasten, verklaarden zelf dat deze concrete werkvormen hen motiveerden en ze toonden
hun leerwinst. In deze sessie tonen beide auteurs hoe je als leraar geschiedenis in de eerste
graad elke etappe van het historisch redeneren, samen met een rist koepelbegrippen (bv.
continuïteit, discontinuïteit, langetermijndenken), in de klas kan laten toepassen door elke
leerling. Zie ook Harry Havekes, Dick van Straaten voor de betekenis van historisch
redeneren en historisch denken. In deze sessie verneem je enkele van hun accenten. Je
krijgt vooral een reeks leerplanvaste, behapbare en klasklare lesitems voor de eerste graad.
Volgende uitgewerkte voorbeelden komen aan bod:
- Verboden te zeggen: De veroveringen veranderen de Romeinse samenleving
- De rechtszaak: Alexander de Grote, Hannibal en Keizer Augustus
- Kaartspel: De Egyptische goden
- Simulatiespel: Het oordeel van Osiris in de onderwereld
- Bronnen vergelijken: Natuurelementen en bouwkundige elementen in Egypte
- Rechtstreekse en onrechtstreekse gevolgen: De veroveringen veranderen de Romeinse samenleving
- Overtekenen van een kaart: Romeinen en Galliërs
- Kwadrant: Romeinen en Galliërs
- Bronnenstudie: De Gallo-Romeinse beschaving
- Mysteriespel: Het Colosseum
Beide auteurs delen met de deelnemers het door hen aangemaakte lesmateriaal.
Ze stellen ook de leerlingenevaluaties ter beschikking waarmee elke leerling het motiverend
effect en de leerwinst rapporteerde.
Doelgroep: leraren eerste graad
Evelien Kolsteeg, Jeroen Van Dyck zijn bachelors geschiedenis, Thomas More, campus
Vorselaar.
Afsluitende reflectie en uitwisseling best practice deelnemers o.l.v. stuurgroep eerste graad.
Deze werkw inkel wo rdt twee maa l aangeboden .
Netwerkdag 8 geschiedenis
2013 10 10
www.dsko.be
9
W 4 /10 (= 4 bi s)
Kijke n en lui ste ren na ar audi o-vi su eel ma teria al va nuit le gio i n val sho eken
Chi na, e en op ko me nde ma ch t!?! Chin a, ee n ee u wen oud e kra ch t!?!
Carla De Brandt
va n 1 2 u5 0 t ot 1 4 u1 0
va n 1 4 u3 0 t ot 1 5 u4 0
(bis).
Actief s am e n kijkwijz ers h ant er e n bij het kijke n e n luis te re n na ar a udi o-vis u eel
mat eria al
In elk geval sprekend tot de verbeelding maar ook uitnodigend naar meer historische kennis!
Via afbeeldingen maar ook via bewegende beelden kunnen we jongeren de Chinese wereld
van de dag van vandaag én de Chinese cultuur laten ontdekken en verkennen. De
vertrouwde historische methode is een eerste stap om deze bronnen te onderzoeken maar is
eigenlijk onvoldoende. Vooral audio-visueel materiaal vraagt een kijken en luisteren vanuit
andere invalshoeken om tot een waarheidsgetrouw beeld van de realiteit te komen. Dit geldt
zowel voor authentiek filmmateriaal als voor speelfilms.
Aan de hand van protocollen - gebaseerd op de historische vraagstelling én op de
kijkwijzers uit de lessen esthetica ‒ onderzoeken we een aantal beeldfragmenten met een
kritische blik. Deze werkmethode kan in alle jaren toegepast worden en biedt de
mogelijkheid om ee n l eerlijn in kriti s ch de nk e n en wer ke n m et be w ege nde
beeld en op te bouwen. In de workshop wordt he el wa t m ater iaal aa nger eik t da t i n
alle grad en ka n gebr uik t w orde n.
Onze jongeren leven in een wereld waarbij ze overspoeld worden met audio-visueel
materiaal. Hen kritisch en bewust leren omgaan met deze beelden is voor ons een uitdaging
en voor hen een noodzaak!
Deze werkw inkel wo rdt twee maa l aangeboden .
Je ontvangt a ls ingeschreven aanwez ige deelne mer een CD -ro m me t zowe l
bewegend beeld als a lle pro tocol len.
Carla loods t en coacht je ve il ig zoa ls ze da t doe t bij de e igen lee rlingen.
Doelgroep: leraren geschiedenis van elk van de zes leerjaren A-stroom, ASO, TSO, KSO.
Carla De Brandt is master geschiedenis. Ze geeft geschiedenis en esthetica in Regina
Caelilyceum, Dilbeek
In deze workshop wordt audio-viseel materiaal aangereikt dat betrekking heeft
op de periode van het keizerrijk als van de twintigste eeuw. Logischerwijze is er slechts authentiek filmmateriaal voorhanden
vanaf de jaren 1930. Fragmenten van speelfilms bieden vooral een kijk op de Chinese cultuur. Fragmenten van documentaires
geven een zicht en een aanzet tot reflectie op de recente ontwikkelingen in de Chinese samenleving.
Netwerkdag 8 geschiedenis
2013 10 10
www.dsko.be
10
W 5
Vernie u wen d b ron ma teri aal o ver de E erste Wer eldo orlog : paro chie ver slag en
Bele ving in va sie e n b ezettin g W O I
Ingrid De leus, Gerrit Vanden Bosch
va n 1 2 u5 0 t ot 1 4 u1 0
Info rm atiev e s es sie m et k a ns om vr a ge n t e st e llen- uitwiss elin g r efle ctie be st pr actic e
de eln em ers
Tijdens lessen over de Eerste Wereldoorlog staan tot dusver vooral het militaire luik en het
frontleven centraal. Het leven in het bezette België echter wordt vaak nauwelijks tot niet
belicht.
In 1919 werd op initiatief van kardinaal Mercier een vragenlijst verstuurd naar alle
parochiepriesters om de Eerste Wereldoorlog vanuit het parochiale niveau in kaart te
brengen. In de ingestuurde verslagen komen vooral de Duitse inval in 1914 aan bod en de
weerslag daarvan op de lokale bevolking, maar ook het parochieleven tijdens de vier jaar
durende bezetting. De parochieverslagen, die grotendeels na de oorlog opgemaakt zijn,
vormen een insteek om zicht te krijgen op de impact van de Duitse inval en de
bezettingsperiode op het lokale niveau van de dorpen en steden.
Voor heel wat parochies van het toenmalige aartsbisdom Mechelen (inclusief het huidige
bisdom Antwerpen) bevinden zich vandaag oorlogsverslagen in het Aartsbisschoppelijk
Archief in Mechelen. Binnenkort zullen zij via het internet raadpleegbaar zijn. Hoe en met
welk doel zijn deze verslagen tot stand gekomen? Welke informatie bevatten ze? Op welke
manier kunnen deze bronnen in de geschiedenisles gebruikt worden? Op deze vragen zal
een antwoord gegeven worden tijdens deze workshop.
Doelgroep
Leerkrachten 3de graad.
Leerkrachten 1ste en 2de graad (mits verwerking van de verslagen door de leerkracht en voor
scholen die rond lokale geschiedenis werken)
Gerrit Vanden Bosch studeerde geschiedenis aan de K.U. Leuven en is sinds 2000
archivaris in het Aartsbisschoppelijk Archief te Mechelen.
Ingrid De leus studeerde geschiedenis aan de Universiteit Antwerpen. Na enkele jaren te
hebben geproefd van het onderwijs heeft ze opnieuw de overstap gemaakt naar het
historisch werkveld. Sinds april 2013 is ze archiefmedewerker in het Aartsbisschoppelijk
Archief te Mechelen. Ingrid is sinds 1999-2000 lid van de stuurgroep geschiedenis DPB
Antwerpen.
Netwerkdag 8 geschiedenis
2013 10 10
www.dsko.be
11
W 6
Co öper atie f gro ep swer k an cien ré gi me en ander e cre ati ev e wer k vor m en .
Eén w ereld , één g eschi ede nis? Ge schiede nisond er wijs in mul ticultu rele
kla ssen .
Een B yzan tijn se keizer en zij n g evolg . K ijken e n zien n aar ee n
icon ogra fi sc he bro n.
He t O smaan se rij k. S ta ndpl aat sgebo nde nh eid.
Hanne Jansen, Bie Reusens
va n 1 2 u5 0
t ot
14 u 10
Info rm atiev e s es sie m et k a ns om vr a ge n t e st e llen- uitwiss elin g r efle ctie be st pr actic e
de eln em ers
T wee de gra ad
Via deze werkwinkel krijg je een basisinzicht in een pallet creatieve werkvormen die overal in
de tweede graad bruikbaar zijn maar zeker ook in multiculturele klassen.
Het gebruik van een coöperatief groepswerk wordt uitgebreider toegelicht.
Tijdens de werkwinkel licht ik eerst de resultaten toe van mijn onderzoeksproject Eén
wereld, één geschiedenis? Geschiedenisonderwijs in multiculturele klassen aan de
lerarenopleiding in Vorselaar.
Ik schets kort waarom multiculturele klassen een aangepaste didactiek nodig hebben en wat
dit concreet inhoudt. Daarnaast ga ik in op een lessenpakket over het dagelijks leven in het
ancien régime bij verschillende culturen, dat ontworpen werd om te gebruiken in
multiculturele klassen. Dat lespakket bied ik klasklaar aan.
Hanne Jansen
3 de jaar. E en B yzan tijn se keizer en zij n g e volg
icon ogra fi sc he bro n.
. Kijken en zi en na ar e en
Wat zie ik op een Byzantijnse mozaïek? Hoe staan de figuren opgesteld? Heeft die opstelling
een betekenis? Lees ik het beeld met mijn ogen of met mijn verstand? Interpreteer ik het
beeld zonder het te beseffen?
We zijn beland bij het begrip beeldvorming. Zonder het te beseffen hangen we bepaalde
interpretaties vast aan beelden of worden we misleid
Beelden als propaganda voor een ideologie. Het bestond al in de middeleeuwen. Een
interessante insteek voor een les historische kritiek op iconografische bronnen.
Bie Reusens
Netwerkdag 8 geschiedenis
2013 10 10
www.dsko.be
12
4 de jaar. He t rij k van de tulp en de h alve m aan
Sta ndpl aatsg ebo nde nhei d.
. Het Osm aan se rij k.
Welk beeld van de Turken hangt een Venetiaanse chirurg uit de 15de eeuw op in zijn
dagboek? Hoe ervaart een Venetiaanse ambassadeur uit de 16de eeuw zijn contacten met
de sultan aan het Turkse hof? En stemt dit overeen met de ervaringen van de 15de eeuwse
Egyptische kroniekschrijver Ibn Ilyas? Of met de visie van de Mekkaanse historicus uit de
16de eeuw? En hoe keken de Osmanen naar de Venetianen?
We zijn beland bij het begrip standplaatsgebondenheid. Visies worden gevormd vanuit
persoonlijke en algemene omstandigheden. Oordelen en vooroordelen zijn daar niet vreemd
aan. Schrijvers en ook beeldende kunstenaars maken keuzes vanuit hun standplaats. De
hedendaagse historicus stelt vragen vanuit een specifieke standplaats.
Een interessante insteek voor een les historische kritiek.
Bie Reusens
Aansluitende reflectie en uitwisseling best practice derde en vierde jaar van de deelnemers
o.l.v. stuurgroep tweede graad.
Doelgroep: leraren tweede graad
Hanne Jansen is bachelor geschiedenis, KHK, nu Thomas More, campus Vorselaar.
Ze studeert momenteel aan de KUL (bachelor na bachelor).
Bie Reusens is master geschiedenis, leerkracht geschiedenis tweede en derde graad,
Pulhof, Berchem.
Netwerkdag 8 geschiedenis
2013 10 10
www.dsko.be
13
W 7 /13 (= 7 bi s)
Hi storisch d en ken en re den eren , w at i s d a t?
Dick van Straaten
va n
12 u 50
t ot
14 u 10
va n 1 4 u3 0 t ot 1 5 u4 0
(bis).
Info rm atiev e s es sie m et k a ns om vr a ge n t e st e llen- i nte ra ctief lui k
In deze sessie demonstreert Dick van Straaten digitaal materiaal waarmee leerlingen op
actieve wijze leren historisch te denken en te redeneren. Via zijn presentatie (ppt) heb je
zowel achtergronden als een klasklare reeks insteken voor historisch onderzoek en voor
historisch redeneren. Hoe je bij leerlingen bijvoorbeeld in elk jaar koepel- en
structuurbegrippen van geschiedenis kan bijbrengen (zoals bv. continuïteit, discontinuïteit,
oorzaak, gevolg, gewenste en ongewenste gevolgen ) vind je didactisch en klasklaar. Ook
hoe de leerling begrippen van het historisch denken actief inzet.
Dick van Straaten stelt materiaal voor de leerling ter beschikking: via een cd-rom voor de
aanwezige deelnemers en ook via www.dsko.be.
D. van Straaten (red), R. Claassen, F. Groot, A. Raven, A. Wilschut (2012), Historisch
denken. Basisboek voor de vakdocent. Van Gorcum, Assen
Geschiedenisonderwijs gaat enerzijds over het leren van historische feiten en anderzijds
over de vraag hoe kennis over het verleden tot stand komt. Wezenlijk voor dat laatste is het
besef dat geschiedenis een eigentijds beeld is van het verleden en niet het verleden zélf. Dit
Netwerkdag 8 geschiedenis
2013 10 10
www.dsko.be
14
besef is een van de grondslagen van historisch denken en redeneren. Over die grondslagen
verscheen in mei 2012 Historisch denken. Basisboek voor de vakdocent. Dit boek is bedoeld
voor geschiedenisleraren die meer willen weten over de theorie van geschiedenis. Het is een
praktisch boek, waarin aan de hand van voorbeelden en opdrachten de theorie toegankelijk
wordt gemaakt. Als auteur en redacteur was Dick van Straaten nauw bij de totstandkoming
van Historisch Denken betrokken. Hij legt in de sessie uit hoe dit basisboek leraren
geschiedenis in hun werk kan ondersteunen.
Doelgroep van deze sessie: leraren geschiedenis van elk van de zes leerjaren A-stroom,
ASO, TSO, KSO die historisch denken en redeneren in Vlaanderen en Nederland willen
vergelijken, die diepgang zoeken in de specificiteit van het historisch denken en redeneren,
die die willen realiseren via concrete voorbeelden.
Dick van Straaten is als docent verbonden aan de Lerarenopleiding Geschiedenis van de
Hogeschool van Amsterdam. Hij maakt als onderzoeker deel uit van de kenniskring van het
Lectoraat de Didactiek van de Maatschappijvakken van de Hogeschool van Amsterdam.
Tot in 2012 gaf hij in Nederland zelf geschiedenis in het secundair (docent). Ik heb hem
gevraagd omdat hij voor elk van de zes leerjaren A-stroom, TSO, KSO en ASO, bronnen,
tips, materiaal, oefeningen zal aanreiken die inspirerend zijn voor alle historische
vaardigheden en voor historisch denken met diepgang.
Deze werkw inkel wo rdt twee maa l aangeboden
Deze werkw inkel is de en ige d ie (deels ) je ook vorig jaa r kon
(netwe rkdag 7 , op 15 11 2012) . Nu met nog meer v oorbeelden.
Opnieuw gep rog rammee rd op vraag van de deelne mers van toen .
Netwerkdag 8 geschiedenis
2013 10 10
volgen
www.dsko.be
15
W 8
Van hierui t ver tro k... Op zo ek na ar g esneu veld e B elgi sche sol da ten uit de
Eer ste Wer eldo orlog.
Griet Brosens
15 u 40
va n 1 4 u3 0 t ot
infor mati ev e s essi e, int er acti ef luik
Belgische gesneuvelde soldaten uit de Groote Oorlog. Waar vind je hun namen terug? Wat
zijn de bronnen? Wie zit in welk archief en hoe geraak je aan de informatie? Ten slotte: wat
kan je met die informatie doen. Griet legt het allemaal uit en toont voorbeelden van plaatsen,
documenten en projecten.
Uiteenzetting, ondersteund door ppt.
Tijdens deze sessie wordt uitgelegd waar je de sporen van gesneuvelde soldaten kan
vinden, hoe je hun verhaal kan reconstrueren en hoe je met hun herinnering aan de slag kan
gaan. Er zal ook ruimte zijn voor vragen rond je eigen projecten en ideeën in dit kader.
Doelgroep: leraren geschiedenis derde graad; leraren met projecten WO I.
Griet Brosens presenteert voor de pauze een andere workshop.
Bij W 1 vind je een situering van deze historica.
W 9 (= 3 bi s)
W 10 (= 4 bi s)
Netwerkdag 8 geschiedenis
2013 10 10
www.dsko.be
16
W 11
Mul tip ers pe cti vi teit e n W O I, Hol ocau st, m igrati e
Koen Lagae
15 u 40.
va n 1 4 u3 0 t ot
Info rm atiev e s es sie
Een workshop rond multiperspectiviteit op basis van Junior College KU Leuven & Kulak
2013-2014. In een kort bestek wordt het thema zoals dit in enkele seminaries uitgewerkt is,
voorgesteld. Koen Lagae en Karel van Nieuwenhuyse kregen de vraag een relevant staal
aan te bieden van wat ze in de loop van 2013-2014 verwerken met de secundaire scholen
die intekenen op hun junior college. Drie thema s:
- holocaustherinnering: dader-slachtoffer-omstanderperspectief; nationale perspectieven die
veranderen, diachrone veranderingen in perspectief etc.
- WO I: perspectieven van kijken naar een oorlog: militaire, mens in de oorlog, aan/achter
front etc.; verantwoordelijkheden in een oorlog: wie was 'de schuldige' voor uitbreken WO I,
en historiografische wijzigingen hierin etc.
- migratie in Europa in negentiende en twintigste eeuw: de multiperspectiviteit als resultaat
van de keuze van bronnen
Migratie wordt vaak in een nationaal kader gezien, b.v. de Marokkaanse gemeenschap in
België. Vanuit kritiek op dat methodologisch nationalisme proberen wetenschappers echter
ook andere perspectieven te hanteren, en meer aandacht te besteden aan datgene wat de
natiestaat overstijgt. Een analyse van migratiebewegingen naar één bepaalde stad b.v.
brengt niet alleen meer begrip bij van het veranderend uitzicht van de stad en haar
bevolking, maar verschaft ook een dieper inzicht in het hoe en waarom migranten op een
bepaalde plek terecht komen.
Migratie wordt vaak ook bekeken vanuit een 'land van aankomst'- & blank perspectief;
evengoed kan je een 'land van herkomst'-perspectief hanteren en door de bril van de migrant
kijken. De keuze van bronnen bepaalt mee het multiperspectief.
Doelgroep: leraren derde graad, ASO en andere geïnteresseerden.
Koen Lagae, licentiaat Geschiedenis, Leraar Sint-Pieterscollege, Jette
Medewerker Junior College Geschiedenis KU Leuven & Kulak
Tijdens de pauze van de namiddag kan iede ree n info ophalen ove r Junior
College (folde rs en mondel inge v ragen aan Koen La gae).
Netwerkdag 8 geschiedenis
2013 10 10
www.dsko.be
17
W 12
Toe pa ssinge n met a cti ve rend e werkvo r me n voor d e tweed e graa d .
Iris Van Keer
Een B yzan tijn se keizer en zij n g evolg . K ijken e n zien n aar ee n
icon ogra fi sc he bro n.
He t O smaan se rij k. S ta ndpl aat sgebo nde nh eid.
Bie Reusens
va n 1 4 u3 0 t ot 1 5 u4 0
Info rm atiev e s es sie m et k a ns om vr a ge n t e st e llen- uitwiss elin g r efle ctie be st pr actic e
de eln em ers
Iris Van Keer presenteert op de achtste netwerkdag een mix van creatieve activerende
werkvormen met lesitems voor zowel het derde als het vierde jaar. Rode draad: van
hoekenwerk, over simulaties, tot een interactief spel.
Lesonderwerpen 3de jaar:
1 Focus: een dag in een middeleeuwse stad(spel)
2 rond de kruistochten 11de-13de eeuw (gebaseerd op Historia 3 TSO) heeft Iris
verschillende kaartjes waarbij elke leerling van de klas een kruisvaarder was + kaart waarop
ze hun kruistocht moesten aanduiden.
3 Romaanse en gotische kunst (11de-13de eeuw): werken met onder meer parallel
groepswerk met eurobriefjes (gebaseerd op Historia 3 TSO en ASO handboek).
Lesonderwerpen 4de jaar:
1 Verenigde Staten: land van vrijheid en gelijkheid (gebaseerd op Historia 4 TSO): hierrond
een spel dat een kruising is tussen trivial persuit en ganzenbord. Dit spel duurt ruim 2
lesuren en omvat een volledige onderzoeksles uit het handboek.
2 Kinderen in de 16de en 17de eeuw: spel van 1 lesuur waarbij leerlingen zelf speelgoed uit
die periode ontdekken.
3 De Nederlanden van eenheid naar scheiding: leerlingen puzzelen zelf een stamboom in
elkaar om de Habsburgse dynastie te weten te komen.
4 Een hoekenwerk rond volkscultuur (gebaseerd op Historia 4 ASO).
Bie Reusens is in deze workshop gespreksleider (stuurgroep). Afhankelijk van wie hier
inschrijft presenteert ze ook hier op eenvoudige vraag twee krachtige bijdragen uit haar
lespraktijk die je ook kan lezen bij W 6:
3 de jaar. E en B yzan tijn se keizer en zij n g e volg . Kijken en zi en na ar e en
icon ogra fi sc he bro n.
4 de jaar. He t rij k van de tulp en de h alve m aan. He t O smaa nse rij k.
Sta ndpl aatsg ebo nde nhei d.
Afsluitende reflectie en uitwisseling best practice derde en vierde jaar van de deelnemers
o.l.v. stuurgroep tweede graad.
Doelgroep: leraren tweede graad
Iris Van Keer is master geschiedenis UA, leerkracht Maris Stella, Borgerhout
Bie Reusens is master geschiedenis, leerkracht geschiedenis tweede en derde graad,
Pulhof, Berchem.
W 13 (= 7 bi s)
Netwerkdag 8 geschiedenis
2013 10 10
www.dsko.be
18
Het lesmat eriaal w ordt telkens aangeboden.
HOE INSCHRIJVEN?
Prijs 50 €
Syllabus wordt apart v errek end.
Inschrijven kan t ot 7 okt ober 2013 - 10 uur
Inschrijven via www.dsko.be voor scholen, aangesloten bij DPB Antwerpen.
Voor alle info of hulp bij het inschrijven, contacteer Carine Verrept. Je kan ook bij haar
terecht indien je als niet bij DPB A aangesloten leraar geschiedenis toch wil deelnemen.
Bel vanaf 19 augustus naar Carine Verrept (schooluren-03 5439705) en zij loodst je
doorheen de inschrijving nadat ze al je gegevens heeft.
Mailen kan ook: [email protected]
Annulatievoorwaarden:- annulatie: vanaf 4 weken tot 10 dagen voor datum: te betalen 20% van het bedrag.- annulatie: 10 dagen voor datum:
volledig bedrag te betalen tenzij schriftelijk bewijs met gegronde redenen (bijv. doktersbewijs)
Netwerkdag 8 geschiedenis
2013 10 10
www.dsko.be
19
Inschri jven doe je voor de he le dag .
De twee sessies van de voo rm iddag z ijn ge meensc happelijk .
Je hebt keuzemoge lijkhe id voo r de na middag . D e twee workshops d ie je wi l
volgen duid je aan bi j het insch ri jven. E r zijn e r zes voor en zes na de pauze.
Eén loopt ove r de hele nam iddag: enke l de basisople iding bouws tenen
samenwerkend/coöpe rat ief le ren voor le raren gesc hiedenis van alle graden (W
2) is een lange wo rkshop. De pauze val t e r middeni n.
Je vindt de info om te kunnen kiezen zowel in de dagorde als in het overzich t
hierboven.
Wil je daa r info rme ren voo ralee r in te sch ri jven.
Bij het inschri jven is enkel een gedeelte van deze zelfde in fo herhaald . Je kri jgt
na het aanklikken van je keuze en na knop inschrijven een bericht we lke
workshop(s ) je gekozen heb t.
De ordening van de wo rkshops van de na middag is zo dat je pe r
school/vakgroep van elke graad en ook van de workshops voor alle graden een
relevante keuze kan maken (+ mate riaa l binnenha len in je vakgroep ) indien j e
tijd ig a fspreek t met je vakcollega s w ie wat volg t
Voor andere vragen en info
over deze n etwerk dag 8 gesc hiedenis DPB A:
[email protected]
Waar? Bereikbaarheid?
DSKO Diocesane Pedagogische Begeleidingsdienst
No orderl aan 10 8 203 0 An tw erpe n
Bereikb aarh eid
Met d e wage n
Er is parkeergelegenheid aan de Noorderlaan 108 (vooringang) en aan de Canadalaan (achteringang).
Met h et op enb aar v ervo er
Het station Luchtbal ligt op 13 minuten wandelafstand van het DSKO. Je wandelt langs de Columbiastraat/Canadalaan naar het
DSKO. Zie www.railtime.be
Verschillende bussen stoppen op de Noorderlaan, de Canadalaan en de Santiagostraat.
Tram 6 stopt aan het kruispunt
Noorderlaan/Groenendaallaan ‒ ter hoogte van Kinepolis. Van hieruit is het nog 10 minuten stappen. Zie www.delijn.be
Netwerkdag 8 geschiedenis
2013 10 10
www.dsko.be
netwerkdag 8 geschiedenis DPB A:
multiperspectiviteit,
hefboom voor historisch denken en historisch redeneren via de kracht van de leraar
dagorde
2013 10 10
08u30-09u00
09u00-10u40
onthaal
Sessie 1
Arie WILSCHUT Hoe kan de leerling, met het heden in de rugzak, leren omgaan met de gezichtspunten van de vele historische periodes?
10u40-11u00
11u00-12u00
pauze
Paul JANSSENSWILLEN Multiperspectiviteit: diamant van de geschiedenisdidactiek
Sessie 2
12u00-12u50
broodjeslunch - markt projecten en boeken
1
12u50-14u10
Workshop
reeks 1
2, dl 1
De Congolese
Opleiding coöperatief
soldaten in het
leren: de didactische
Belgisch leger in WO I
bouwstenen
Focus
Historisch denken in
de eerste graad: yes,
we can
5
P
U
X
Invalshoeken 'kijken en
luisteren' naar audiovisueel materiaal voor elk
leerjaar/ via 'China'
G1
G2
G3
X
6
P
X
U
X
Beleving invasie en bezetting
WO I/ Vernieuwend
bronmateriaal:
parochieverslagen
G1
G2
X
G3
7
P
X
U
X
Een coöperatief groepswerk
ancien régime/ Geschiedenis
bij multiculturele groepen
G1 G2 G3 P U
X
X X X
D
Historisch denken en
redeneren, wat is dat?
pauze - markt projecten en boeken
8
Doelgroep
4
G1 G2 G3 P U G1 G2 G3 P U G1 G2 G3 P U G1 G2 G3
X X
X
X X X X
X X X
14u10-14u30
14u30-15u40
3
Workshop
reeks 2
2, dl 2
G1 G2 G3 P U
X X X
Op zoek naar
gesneuvelde
Belgische soldaten
(WO I)
9 (= 3 bis)
10 (= 4 bis)
G1 G2 G3 P U G1 G2 G3
X
X X X X
Opleiding coöperatief
leren: de didactische
bouwstenen
Historisch denken in
de eerste graad: yes,
we can
P
11
U
X
Invalshoeken 'kijken en
luisteren' naar audiovisueel materiaal voor elk
leerjaar/ via 'China'
G1
G2
G3
X
12
P
X
U
Multiperspectiviteit en
geschiedenis van WO I,
holocaust, migratie
19de-20ste eeuw (vijfde en
zesde jaar ASO KSO 2u/w)
G1
G2
X
G3
13 (= 7 bis)
P
U
X
G1 G2 G3 P U
X X X
X
D
Toepassingen met
Historisch denken en
activerende werkvormen voor
redeneren, wat is dat?
de 2de graad
G: graad: G 1, 2, 3 : graad voor geschiedenis, telkens met bijdragen voor zowel TSO, KSO, ASO als eerste graad, tenzij anders vermeld
P: project: ook geschikt voor projecten. Kan ook in een andere graad.
U: uitwisseling: in deze workshop is er ruimte voor reflectie en uitwisseling van je eigen ervaringen en best practice, o.l.v. leden van de stuurgroep
(voor de W per G).
.