Bestand - Cultuur en Erfgoed

Cultuurwiki - Groeidocument februari 2015
Verklarende woordenlijst bij eerste versie van het beleidsprogramma Cultuur en Erfgoed 2017-2020; Beleef het
mee!
Termen
Basisinfrastructuur (BIS): Culturele instellingen van (inter-)nationale betekenis die financieel
ondersteund worden door de Rijksoverheid. In Gelderland gaat het om Het Gelders Orkest, Introdans
en Oostpool. Naar verwachting behoren Kwatta en De Nieuwe Oost vanaf 2017 ook tot de
basisinfrastructuur.
Blockbuster: Grote, spraakmakende tentoonstelling of productie die doorgaans veel publiek trekt.
Canon: Overzicht van belangrijke gebeurtenissen en personen in de geschiedenis van Gelderland.
Cultuureducatie met Kwaliteit (CMK): Programma waarin onderwijs, culturele organisaties en,
gemeenten samenwerken aan de verbetering van cultuureducatie voor de jeugd en verankering
daarvan in het onderwijs. Het programma is een initiatief van het Rijk en wordt gefinancierd door het
Rijk en de provincies. De provincies zijn verantwoordelijk voor de realisering van het programma.
Cultuur- en erfgoedpacten: Document waarin afspraken tussen twee of meer Gelderse gemeenten
en de provincie zijn vastgelegd over de uitvoering van projecten op het gebied van cultuurparticipatie.
De pacten zijn een initiatief van de provincie.
Draaipremies: Subsidie aan eigenaren van monumentale (wind)molens, berekend op basis van het
aantal asomwentelingen. De regeling stimuleert het gebruik (laten draaien) van molens. Molens die
regelmatig draaien hebben in de regel minder onderhoud nodig dan molens die altijd stilstaan.
Dynamisch netwerk: Een open netwerk van verschillende en wisselende - naar gelang het
gezamenlijke vraagstuk, de productie of de opgaven - culturele instellingen.
Eerstelijns: Hiermee worden uitvoerende professionals in de cultuursector bedoeld. Denk hierbij aan
kunstenaars, (medewerkers van) bibliotheken, producenten e.d
Erfgoedalliantie: Samenwerking tussen verschillende organisaties die een netwerk van kennis,
kunde, ondersteuning, advisering bieden. Dit netwerk moet de mogelijkheden voor het beheer en
onderhoud van erfgoed voor eigenaren vergemakkelijken. De erfgoedalliantie kan ook op het gebied
van innovatie ondersteuning bieden, bijvoorbeeld door communities of practice.
Erfgoedmonitor: Onderzoeksinstrument die ons cruciale informatie verschaft over de functie en
conditie van Gelderse monumenten.
Financial engineering: Manier van werken waarbij voortdurend op zoek wordt gegaan naar andere
en beter (bij de situatie) passende financiële instrumenten. Er wordt verder gekeken dan alleen
subsidie om een project mogelijk te maken. Denk bijvoorbeeld aan leningen, fondsen, terugdringen
van kosten, crowdfunding e.d. In overleg met de initiatiefnemer en andere financiers wordt een
financieringsmix op maat gezocht.
Gebiedenatlas: De gebiedenatlas is een instrument dat kennis en inspiratie levert voor
kwaliteitsbevordering bij (ruimtelijke) ontwikkelingen. Kwaliteiten van cultuur en erfgoed maken er
onderdeel van uit. De atlas is aangekondigd in de Omgevingsvisie Gelderland en krijgt vorm in
dialoog met de Gelderse samenleving.
Gelderse Museumdag: Dag waarop de musea in Gelderland rondom een afgesproken thema
bijzondere activiteiten organiseren en voor € 1,- toegankelijk zijn. Het doel is om nieuwe doelgroepen
1
te bereiken en herhaalbezoek te stimuleren. De Gelderse Museumdag is ontstaan als bijzonder
project voor de Gelderse burger in opdracht van Provinciale Staten.
Gelderse school: Verzameling van kunst die in Gelderland is, en wordt, voortgebracht.
Gelderse Voet: Werknaam voor de Kwaliteitsregeling Kennis & Kunde. Gelderse Voet is een
programma dat in opdracht van de provincie Gelderland opgesteld om meetbare kwaliteit in de
restauratiebouw en het monumentaal te realiseren. De provincie Gelderland streeft een keten-aanpak
na door eisen te stellen op het terrein van ‘kennis en kunde’. Bedrijven, gemeenten en
opdrachtgevers worden aangesproken op hun bijdrage in de kwaliteitsketen.
Groene Voet: Werknaam voor de Kwaliteitsregeling Kennis & Kunde Groen Erfgoed. Het gaat hierbij
onder meer om parken en tuinen met een monumentale waarde, bijvoorbeeld bij buitenplaatsen en
landgoederen. De kwaliteitsregeling is in opdracht van de provincie Gelderland opgesteld om
hoveniers te beoordelen op hun kennis en ervaring in het groene erfgoed. Naast opname in een
openbaar register krijgen hoveniers advies over te volgen opleidingen. Zie ook onder Monumentaal
groen.
HaFaBra-sector: Verzamelnaam voor de verschillende types blaasorkesten. HaFaBra is een
samenvoeging van Harmonieën, Fanfares en Brassbands.
Human Capital Agenda (HCA): In de Human Capital Agenda (HCA) geven onderwijs en
bedrijfsleven vorm aan de toekomst van het Nederlands (beroeps)onderwijs om leerlingen beter op te
leiden voor die beroepen waar de arbeidsmarkt om vraagt.
Interbibliothecair leenverkeer: Dienstverlening waarbij bibliotheekgebruikers toegang hebben tot
media uit andere bibliotheken.
Kennisagenda Archeologie: Agenda waarin de stand van archeologische kennis voor de drie
hoofdregio’s (Veluwe, Rivierengebied en oost-Gelderland) is geanalyseerd. Ook worden de kansen
voor kenniswinst voor de toekomst benoemd. De onderzoeksvragen worden gebruikt voor
Programma’s van Eisen bij archeologische onderzoeken.
Leerlingbouwplaats: Werkplek in de restauratiebouw waarbij een leerling, die een oplieidng in de
restauratiebouw volgt, bouwkundige werkzaamheden uitvoert. De leerling wordt begeleid door een
leermeester en kan op deze manier kennis en ervaring in de praktijk opdoen.
Liberation Route: Toeristische, internationele herdenkingsroute die het pad volgt van de
geallieerden tijdens de bevrijding van West-Europa in 1944 en 1945. De route loopt van Normandië
via Nijmegen en Arnhem richting Berlijn en bestaat uit luisterkeien.
Limes: Archeologische structuur die 2000 jaar geleden de noordgrens van het Romeinse Rijk (van de
Zwarte Zee tot de Muur van Hadrianus in Schotland) vormde en bestond uit verschillende forten en
versterkingen. In Gelderland volgt de Limes globaal de loop van de Rijn.
Manifest Oost-Nederland: Document van de provincies Overijssel en Gelderland en acht grote
steden in deze provincies waarin verschillende thema’s zijn benoemd waarop de overheden met
elkaar en met de culturele partners willen samenwerken. Het document is aangeboden aan Minister
Bussemaker van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap als input voor het Rijkscultuurbeleid voor de
jaren 2017 tot 2020.
Midcareer: Periode in de loopbaan van een (cultuur)professional. De midcareer volgt op de periode
waarin jong talent zich ontdekt en ontwikkelt. Midcareer is een periode van stabilisering en verdieping.
2
Monumentaal groen (ook wel groen erfgoed genoemd): Tuinen, parken, buitenplaatsen,
landgoederen, verdedigingswerken en begraafplaatsen. Kenmerkend is de historische aanleg met
bijzondere beplanting, padenpatroon, lanen, beelden of vijvers. Veel van het monumentale groen is
beschermd onder de Monumentenwet of de gemeentelijke monumentenverordeningen.
Omgevingsagenda: Agenda die uitwerking geeft aan hoofdpunten van de Omgevingsvisie
Gelderland 2014, een visiedocument waarin de maatschappelijke opgaven in Gelderland zijn
verwoord en verbeeld, voor onder meer steden en dorpen, landbouw, natuur en water. Cultuur en
erfgoed worden onder de kwaliteitsaspecten van deze opgaven geschaard.
Onrendabele top: Dat deel van de kosten voor een (herbestemmings)project van een monument dat
niet door de toekomstige opbrengsten wordt gedekt.
Productiefonds Oost Nederland: Fonds dat is opgericht door de provincies Overijssel en
Gelderland om tussen 2009 en 2012 een impuls te geven aan artistieke creatie en productie in Oost
Nederland. Het fonds wilde de dynamiek, diversiteit en vitaliteit van de kunstensector in Oost
Nederland en het werkklimaat voor talent verbeteren. De provincie Overijssel heeft na 2012 een fonds
opgericht bestemd voor de eigen provincie.
Professional: Een persoon die zich beroepsmatig in de culturele sector begeeft. Professionaliteit
lezen we niet per definitie af aan een afgeronde opleiding of inkomen.
Provinciaal Depot voor Bodemvondsten: Volgens de Monumentenwet is de provincie verplicht om
alle archeologische vondsten die gedaan worden bij archeologisch onderzoek op provinciaal
grondgebied, op te slaan in een depot en te ontsluiten voor het publiek. De frontoffice van het depot
van provincie Gelderland is in museum Kam in Nijmegen
Regiegroep: Samenwerking van belanghebbende partijen rondom een (erfgoed)project of initiatief.
De regiegroep ondersteunt de eigenaar bij het restauratie- en herbestemmingsproces en zorgt door
middel van coördinatie en afstemming voor een zo optimaal mogelijk verloop.
Regioarcheologie: Netwerk van archeologen die de gemeenten in een regio adviseren op het gebied
van archeologie. Ze adviseren primair over archeologie bij ruimtelijke ontwikkelingen (wettelijk taak
van gemeenten), maar ook over archeologisch beleid en publieksbereik. Provincie Gelderland maakt
ook gebruik van de kennis en expertise van de regioarcheologen, zowel bij ruimtelijke opgaven, als bij
de ontwikkeling van de Kennisagenda.
Regioservice: vorm van samenwerking tussen (groepen van) gemeenten, provincie en Rijk waarbij
de overheidstaken zo veel mogelijk in gezamenlijkheid worden aangeboden; een bundeling van
kennis en capaciteit. Dit kan bijvoorbeeld in de vorm van gedeelde diensten om de efficientie en
effectiviteit van de overheidsproducten- en diensten richting de initiatiefnemer te verbeteren.
Revolverend: Financiële middelen worden als (laagrentende) lening versterkt. De rente en het
verleende bedrag worden afgelost en kunnen opnieuw ingezet worden.
Rijksmusea: Musea die een subsidierelatie hebben met het Rijk. In Gelderland zijn dit Kröller Müller,
het Nederlands Openluchtmuseum, Paleis Het Loo, Slot Loevestein en het Afrikamuseum (Nationaal
Museum van Wereldculturen).
Stedelijke netwerken: Samenwerking tussen steden of samenwerking tussen culturele instellingen
binnen steden om slagkracht en toegankelijkheid te vergroten.
Stedelijke regio’s: Gebied binnen de reikwijdte van alle grote steden (het betreft meer dan alleen de
stedelijke regio’s rondom de vier grote steden Arnhem, Nijmegen, Ede en Apeldoorn).
3
Steengoed benutten: Provinciaal programma voor de aanpak van leegstand, overprogrammering en
transformatieopgaven
Toegankelijkheid: De mate waarin culturele producties of voorzieningen interessant zijn voor het
publiek, de mate waarin de productie of voorziening bekend is bij het publiek, de mate waarin het
fysiek bereikbaar is en de mate waarin het betaalbaar is.
Tweedelijns: ondersteuning van de eerstelijns. Tweedelijns zijn niet de uitvoerende professionals
maar instellingen zoals Cultuurmij Oost, Rijnbrink en Erfgoed Gelderland die professionals
ondersteunen.
Instellingen
Cultuurmij Oost: Cultuurmij Oost verbindt, stimuleert en ondersteunt onderwijs, overheden,
cultuurorganisaties en bedrijven in hun streven naar actieve participatie, dynamiek,
kwaliteitsverbetering en ondernemerschap. Cultuurmij Oost functioneert in netwerken. Ze verzamelt
en ontwikkelt kennis en deelt dit door advies en scholing.
Erfgoed Gelderland: Gelderse kenniscentrum voor cultureel erfgoed. Verbindt instellingen en helpt
hen om hun activiteiten en collecties (materiële en immateriële) op innovatieve, ondernemende en
duurzame wijze te ontwikkelen en presenteren.
Gelders Genootschap: Organisatie ter bevordering en instandhouding van de schoonheid van stad
en land. Gelders Genootschap adviseert (vooral gemeenten) over ruimtelijke kwaliteit in brede zin.
Daarnaast ontwikkelt ze samen met burgers visies en nota’s.
Gelders Landschap en Kastelen: Stichting die circa 150 natuurgebieden, kastelen en landgoederen
in Gelderland beheert en exploiteert.
Gelders Restauratiecentrum (GRC): Instelling die kennis, cursussen en vakopleidingen aanbiedt
over (technische) restauraties van monumenten. Het GRC is een initiatief van de provincie. Binnen
het GRC werken het bederijfsleven en het onderwijs samen.
Leerstoel Gelderse geschiedenis: Een bijzonder hoogleraar Gelderse geschiedenis aan de
Radboud Universiteit Nijmegen. De hoogleraar verricht zelf onderzoek, maar stimuleert ook dat
anderen onderzoek doen naar aspecten van de Gelderse geschiedenis. De hoogleraar zorgt er voor
dat de wetenschappelijke kennis bij de universiteit beschikbaar komt voor een breed publiek.
Monumentenwacht (MW): Stichting die onafhankelijke bouwkundige inspecties van monumenten
uitvoert. Daarnaast voert de Monumentenwacht (nood)reparaties uit en geeft advies aan
monumenteigenaren.
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE): Onderdeel van het Ministerie van Onderwijs,
Cultuur en Wetenschap. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed voert Rijksbeleid, wet- en regeling
uit voor archeologie, beschermde monumenten, historisch landschap en roerend erfgoed. De RCE is
tevens het nationale kenniscentrum op het terrein van het cultureel erfgoed.
Rijnbrink: Instelling die ondersteuning en advisering biedt aan bibliotheken en culturele partners in
Gelderland en Overijssel.
4
Stichting Oude Gelderse Kerken (SOGK): Stichting die zich inzet om religieus erfgoed (met name
oude, monumentale kerken) te behouden. Ze doet dit door restauratie en onderhoud, beheer van
eigendommen en het wekken van belangstelling voor religieus erfgoed.
5