Mindfulness training voor mensen met onverklaarde lichamelijke

Mindfulness training
voor mensen met
onverklaarde lichamelijke klachten
Hiske van Ravesteijn
Peter Lucassen
Anne Speckens
Chris van Weel
Biomedisch Model
Lichamelijke klachten die niet (volledig) verklaard worden
door een bekende lichamelijke ziekte of door het directe
effect van een middel
X
Lichamelijke klachten
zi e
Onverklaarde lichamelijke klachten (OLK)
k
• OLK komen veel voor en zijn lastig voor de patiënt en de
(huis)arts
nd
zo
ge
• Patiënten met chronische OLK krijgen overbodige
X
Schade aan het lichaam
diagnostische testen en behandelingen; en lijden aan hun
klachten
Houtveen, 2009, De dokter kan niets vinden
OLK en mindfulness
Mindfulness
• Thema bij lang durende OLK: intolerantie voor ‘distress’
Lichamelijke klachten worden waargenomen als bedreigend.
Dit lokt een fysiologische respons uit, die ervoor zorgt dat de
dreiging vermeden wordt, dat er focus blijft op de klacht,
waardoor de symptomen in stand blijven1
“Paying attention in a particular way; on purpose,
in the present moment, and non- judgmentally”
• Mindfulness: het ontwikkelen van de mogelijkheid om klachten
te tolereren zonder dat ze het gedrag bepalen
1 Deary, 2007, Clinical Psychology Review
-Jon Kabat Zinn-
Mindfulness training
• Ontwikkeld door J. Kabat Zinn
•
•
•
als een stress reductie
training (MBSR)
MBCT: meer nadruk op
gedachtenpatronen
8 bijeenkomsten van 2,5 uur
45 minuten huiswerk
Meditatie
Dagelijkse
activiteit
Waarom mindfulness?
Doel van onze studie
• Weinig effectieve behandelingen voor OLK
• Het lichaam wordt erbij betrokken
• Training geen therapie
Wat is de effectiviteit van mindfulness training
bij patiënten met onverklaarde lichamelijke klachten?
Wetenschappelijke studies:
• Vermindert pijn bij chronische pijn patiënten
• Vermindert depressie bij fibromyalgie patiënten
• Afname van stress klachten bij kanker patiënten
• Momenteel loopt een studie in Denemarken met
1
Belangrijkste uitkomstmaat:
Ervaren fysieke gezondheid (SF-36 + EQ5D VAS)
2
3
patiënten met OLK
1 Kabat Zinn, 1985, Journal of Behavioral Medicine
2 Sephton, 2007, Arthrits and Rheumatism
3 Carlson, 2007, Brain, Behavior and Immunity
Mixed Methods Design
• Hoe werkt het?
• Beïnvloedt het gezondheidszorg kosten?
• Beïnvloedt het arbeidsparticipatie?
t
star
diagnostisch
interview +
vragenlijsten
den
aan
3m
vragenlijsten
+ HTA
Randomisatie
MFN
training
+
Gebruikelijke zorg
diepte
interview
Gebruikelijke zorg
diepte
interview
d en
aan
12 m
vragenlijsten
diepte
interview
MFN
training
Werving van patiënten
Inclusie Critaria
In samenwerking met huisartsen:
• OLK: lichamelijke klachten; die niet volledig verklaard worden
1) Lijsten met 10% meest frequent bezoekers
2) Huisartsen sluiten patiënten uit met (bijv.):
Lichamelijke ziekten die de klachten verklaren
Huidig drugs of alcohol misbruik
3) Patiënten worden met een brief uitgenodigd
•
•
•
•
Stand van zaken
door een bekende lichamelijke ziekte of door het directe
effect van een middel
↓ kwaliteit van leven
Duur > 6 maanden
Baseline karakteristieken
• Huisartsen nodigen 25% van de frequente bezoekers uit
• Uitsluiting gebeurt meestal vanwege een lichamelijke ziekte
• Een derde van de uitgenodigede patiënten wil deelnemen
• Na het eerste interview was 96% bereid tot deelname
• We hebben nu 72 deelnemers
• De derde mindfulness groep is net gestart…
N = 68
Vrouw
Leeftijd
Inkomen uit arbeid
Bijstand/ WW/ WAO
AOW
49 (72%)
50 years; SD 12
24 (35%)
26 (38%)
12 (17%)
Aantal lichamelijke klachten
Aantal patiënten
Belangrijkste lichamelijke klacht
Eigenschap
Aantal terugkerende klachten in de afgelopen maand
Diagnose volgens DSM-IV
Andere psychiatrische diagnoses
Overige psychiatrische diagnoses (MINI)
%
Geen
50
Stemmings stoornis:
depressie
dysthymie
15
11
Angst stoornis:
paniek stoornis
gegener. angst st.
sociale fobie
specifieke fobie
11
9
9
15
Obsessief compulsieve stoornis
4
Klachten in het verleden (MINI)
%
Depressie
70
Paniek stoornis
30
Tijdelijke conclusies
• Huisartsen en patiënten met OLK willen meedoen
• De gemiddelde deelnemer is een 50 jaar oude vrouw
• De helft van de deelnemers heeft een co-morbide
psychiatrische stoornis
• Het is mogelijk voor patiënten met OLK om mindfulness
training te volgen
• De uiteindelijke resultaten worden november 2011 verwacht
Dank
Voor jullie aandacht
Huisartsen
Lea
Peters
Peter
Lucassen
Renee
kers
Metzemae
Hans Bor
Waling
Tiersma
Anne
Speckens
n
Chris va
Weel
• Plaatje overlap syndromen
back pain
joint pain
extremity pain
headache
weakness
fatigue
sleep disturbance
difficulty concentrating
loss of appetite
weight change
restlessness
thoughts slow
chest pain
shortness of breath
palpitations
dizziness
lump in throat
numbness
nausea
loose bowels
gas/bloating
constipation
abdominal pain
Deary, 1999, Journal of Psychosomatic Research
Measurement
Possible mechanisms
Main outcome:
Experienced physical health: SF-36 + EQ5D VAS
Mindfulness training
•
Secondary outcomes:
Physical complaints: PHQ-15
Psychological complaints: PHQ-depression and PHQ-anxiety
Fear for illness: WI
Self image: SoC
Rumination: RRS
Mindfulness: FFMQ
Health care consumption: monthly calendar
Work limitations: monthly calendar + WLQ
•
•
•
•
•
•
Neurobiology
Physiology
Psychology
↑ Alpha waves
↑ activity of
DPFC
↑immune
response
↓ blood pressure
↑ Deidentification
↑ attention
Quality of life
Stress reduction, Symptom reduction, Life style changes,
Change of coping styles
•
•
Interactions
With others, with the environment
Van Dijk, et al. 2010, Bijblijven
Current situation
Known medical condition(s)
Interview with researcher
Not fulfilling criteria 9%
Not interested 4%
Total inclusions: 87%, n= 46
Reasons for exclusion
Physical disease accounts for
symptoms 41%
No physical symptoms 9%
Language problem 7%
72 (53%)
interested in
participation
63 (47%)
declined
invitation
Reasons not to participate
Not interested 46%
Lack of time 25%
Symptoms too severe 15%
% of participants
Number of medical conditions per patient
“Moment to moment awareness of physical sensations, emotions and
thoughts without judging them”
Number of patients
Goal: better self care
Key theme in model of MUS maintainance
Symptoms perceived as threatening or aversive
Number of diagnoses
Medically unexplained symptoms
• Lipovsky (1988): the tendency to experience and
communicate psychological distress in the form of somatic
symptoms that the patient misinterprets as signifying serious
physical illness