Beoordelaars Doel Opgesteld door Bestemd voor

Dit document is max. 1 dag geldig na Huidige datum: 11-03-2013. Raadpleeg het Kwaliteitsinformatiesysteem voor een geldige
versie.
Dit document is max. 1 dag geldig na Huidige datum: 11-03-2013. Raadpleeg het Kwaliteitsinformatiesysteem voor een geldige
versie.
Titel: Tracheacanule, het reinigen van de binnen en buitencanule bij
volwassenen
Beoordelaars
Dr. J. Goumans, KNO-arts
Petra Zevenbergen, regieverpleegkundige afdeling KNO en Oogheelkunde, 8 midden
Sander Theuns, senior verpleegkundige afdeling KNO en Oogheelkunde, 8 midden
Wim Brey, Unithoofd longafdeling
Marissa Uljee, UNIP
Anne Mare van Koeveringe, senior IC verpleegkundige
Tilly Baan, senior verpleegkundig consulent Daniel den Hoed
Hanneke Molenaar, seniorverpleegkundige A3 Daniel den Hoed
Anneke Kaptein, regieverpleegkundige, afdeling neurochirurgie 7 zuid
Doel
Dit protocol beschrijft de verpleegkundige zorg ten aanzien van het schoon en doorgankelijk houden
van de binnen- en buitencanule voor een volwassen patiënt met een tracheacanule.
Opgesteld door
Erasmus MC
Bestemd voor
Erasmus MC
Bevoegdheden
Deze handeling mag verricht worden, mits theoretisch en praktisch bekwaam voor deze handeling
en de handeling past bij het opleidingsniveau. De handeling mag ook onder begeleiding uitgevoerd
worden als dat passend is binnen de opleiding om praktische bekwaamheid op te bouwen.
Afkortingen en definities
·
Tracheotomie: is het chirurgisch openen van de trachea aan de voorzijde van de hals, door
het insnijden van enkele kraakbeenringen van buitenaf. Na een tracheotomie is het
strottenhoofd nog aanwezig. In de ontstane opening van de trachea wordt een tracheacanule
geplaatst, deze zorgt ervoor dat de gemaakte opening niet dichtklapt. Deze chirurgische
ingreep heeft het doel een kunstmatige verbinding tussen de luchtwegen en de buitenlucht te
garanderen. Een tracheotomie veroorzaakt een niet-eindstandig stoma, wat betekend dat
deze opgeheven kan worden, zodra de oorzaak van de luchtwegbedreiging is weggenomen.
ErasmusMC\Centraal\Erasmus MC-brede protocollen en richtlijnen\Thema Hersenen en zintuigen\Centrale protocollen,Publicatiedatum: 04-092012,
1 van 8
Versie: 1, Titel: Tracheacanule, het reinigen van de binnen en buitencanule bij volwassenen
Dit document is max. 1 dag geldig na Huidige datum: 11-03-2013. Raadpleeg het Kwaliteitsinformatiesysteem voor een geldige
versie.
Dit document is max. 1 dag geldig na Huidige datum: 11-03-2013. Raadpleeg het Kwaliteitsinformatiesysteem voor een geldige
versie.
Dit protocol beschrijft een onderdeel van de zorg voor een patiënt met een tracheacanule of
·
·
niet-eindstandig stoma.
Laryngctomie: is een operatie waarbij het strottenhoofd (de larynx) wordt weggenomen
(ectomie). Omdat zich in het strottenhoofd de stembanden bevinden, wordt de patiënt als
gevolg van de operatie stembandloos. Na de ingreep zijn de lucht- en voedselweg definitief
gescheiden. Het voedsel volgt dezelfde weg als voorheen: via mond, keelholte en slokdarm
naar de maag. De luchtweg begint nu echter bij het tracheostoma of ook wel eindstandig
stoma genoemd. Het tracheostoma wordt tot stand gebracht door de laryngectomie operatie.
Aan de voorzijde van de hals wordt een opening gemaakt, waarin de luchtpijp is vastgehecht.
Een einstandig stoma kan niet worden opgeheven.
Shiley canule met cuff: deze canule is van kunststof en heeft een cuff (ballonnetje, gevuld
met lucht) aan het onderste gedeelte van de buitencanule. De cuff kan worden opgeblazen,
zodat het sputum en/of bloed niet in de luchtpijp (trachea) kan zakken, maar op de cuff blijft
liggen. Hierdoor vermindert de hoestreflex en wordt de kans op aspiratie en een
longontsteking verkleind. Bij een gecuffte canule zijn er geen spraakmogelijkheden, tenzij
deze gefenestreerd is. Uitleg gefenestreerde canule, zie verderop. Een Shiley canule kan
maximaal 4 weken gebruikt worden, als patiënt langer canuleafhankelijk is dient er weer een
nieuwe canule ingebracht te worden.
·
Shiley canule zonder cuff: dit is een kunststof canule zonder cuff. (ballonnetje, gevuld met
lucht aan het onderste deel van de buitencanule) Kan voor verschillende doeleinden gekozen
worden. Bijvoorbeeld, wanneer er toegewerkt wordt naar
ErasmusMC\Centraal\Erasmus MC-brede protocollen en richtlijnen\Thema Hersenen en zintuigen\Centrale protocollen,Publicatiedatum: 04-092012,
2 van 8
Versie: 1, Titel: Tracheacanule, het reinigen van de binnen en buitencanule bij volwassenen
Dit document is max. 1 dag geldig na Huidige datum: 11-03-2013. Raadpleeg het Kwaliteitsinformatiesysteem voor een geldige
versie.
Dit document is max. 1 dag geldig na Huidige datum: 11-03-2013. Raadpleeg het Kwaliteitsinformatiesysteem voor een geldige
versie.
decanulatie.
·
·
·
·
·
·
·
Metalen of zilveren canule: deze canule wordt met name gebruikt als de patiënt met een
ongecuffte canule met ontslag gaat en/of er wordt toegewerkt naar decanulatie. Als de
patiënt met een canule met ontslag mag, wordt in de meeste situaties een metalen of zilveren
canule gegeven. Deze canule heeft een lange levensduur en biedt met een spreekventiel, de
mogelijkheid tot spreken. Als een patiënt met een metalen canule voor een MRI-scan gaat,
dient de arts vooraf de metalen canule te wisselen voor een Shiley canule zonder cuff
(metaal kan niet in de MRI-scan).
Gefenestreerde canule: canule met open venster in buitencanule en binnencanule, zodat de
luchtstroom vanuit de longen langs de stembanden toeneemt en zo de stemvorming
bevorderd wordt. Deze zijn zowel met, als zonder cuff te verkrijgen.
Ongefenestreerde canule: binnen- en buitencanule zijn niet voorzien van een open venster.
Deze canule is zowel met, als zonder cuff te verkrijgen. Bij een ongefenestreerde canule
zonder cuff, is er spraak mogelijk, omdat er ook lucht langs de canule naar de stembanden
kan. Bij een ongefenestreerde, gecuffte canule kan dit niet.
Trachea ruptuur scheur(tje) in de luchtpijp.
Tracheo-oesophagefistel: fisteltraject van luchtpijp naar slokdarm.
HME-filter (kunstneus): Heat and Moisture Exchanger (warmte- en vochtwisselaar). Een
HME-filter vervangt als het ware de neusfunctie. Een HME-filter wordt op het uiteinde van de
canule geplaatst zodat de ingeademde lucht wordt verwarmd en bevochtigd.
Decanulatie: verwijderen van tracheacanule.
Canulezorg bestaat uit de volgende onderdelen:
·
·
·
·
Reinigen van de binnen- en buitencanule (in dit protocol beschreven)
Het verzorgen van de tracheawond en verwisselen van canulebandje (zie protocol
‘Verzorgen van tracheawond en verwisselen van het canulebandje’).
Bevochtigen van de trachea (zie protocol “Bevochtigen van de trachea bij een volwassen
patiënt met een tracheacanule”).
Het meten en bijstellen van de cuffdruk (zie protocol “Ontcuffen en reguleren van de cuffdruk
bij een volwassen patiënt met een gecuffte tracheacanule”)
ErasmusMC\Centraal\Erasmus MC-brede protocollen en richtlijnen\Thema Hersenen en zintuigen\Centrale protocollen,Publicatiedatum: 04-092012,
3 van 8
Versie: 1, Titel: Tracheacanule, het reinigen van de binnen en buitencanule bij volwassenen
Dit document is max. 1 dag geldig na Huidige datum: 11-03-2013. Raadpleeg het Kwaliteitsinformatiesysteem voor een geldige
versie.
Dit document is max. 1 dag geldig na Huidige datum: 11-03-2013. Raadpleeg het Kwaliteitsinformatiesysteem voor een geldige
versie.
Indicaties
Reinigen van binnencanule:
·
·
Reinigen van de binnencanule minimaal 2 keer per dag.
Tevens na het druppelen controleren of de binnencanule vies is, reinigen wanneer er slijm in
de binnencanule is achtergebleven, om indikken en aanplakken van het slijm te voorkomen.
Reinigen van de buitencanule:
·
Reinigen van de buitencanule minimaal 2 keer per dag, wanneer patiënt een eindstandig
tracheostoma heeft en de buitencanule zonder tussenkomst van de arts verwijderd mag
worden.
Voor het reinigen van de buitencanule moet de gehele tracheacanule verwijderd worden. Dit
mag alleen:
·
Bij patiënten met een eindstandig tracheostoma waarbij na verwijderen van de canule geen
acute ademweg bedreiging ontstaat. Dit altijd in overleg met de arts.
Als buitencanule niet verwijderd mag worden, reinig dan het schild van de buitencanule met olijfolie /
NaCl en onsteriele gazen. Zie kopje ‘werkwijze’ verderop in het protocol.
Contra-indicaties
Reinigen van de binnencanule:
·
Geen contra-indicaties
Reinigen van de buitencanule:
·
Patiënten met een niet-eindstandig tracheostoma. Wanneer de buitencanule dan verwijderd
wordt, zal het de opening in de hals dichtvallen, waardoor acute ademnood ontstaat.
Benodigdheden
Reinigen van de binnencanule:
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
Uitzuigapparatuur stand-by
Onsteriele handschoenen
Wegwerp pincet of chirurgisch pincet
Onsteriele 10x10 gazen
Olijfolie
NaCl 0,9%
Bekkentje
Afvalzak
Wattenstaafjes
Tissue
Handalcohol*
Alcohol 70%
Stromend lauw kraanwater
Reinigen van de buitencanule:
·
·
Uitzuigapparatuur stand-by
Onsteriele handschoenen
ErasmusMC\Centraal\Erasmus MC-brede protocollen en richtlijnen\Thema Hersenen en zintuigen\Centrale protocollen,Publicatiedatum: 04-092012,
4 van 8
Versie: 1, Titel: Tracheacanule, het reinigen van de binnen en buitencanule bij volwassenen
Dit document is max. 1 dag geldig na Huidige datum: 11-03-2013. Raadpleeg het Kwaliteitsinformatiesysteem voor een geldige
versie.
Dit document is max. 1 dag geldig na Huidige datum: 11-03-2013. Raadpleeg het Kwaliteitsinformatiesysteem voor een geldige
versie.
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
Wegwerp pincet of chirurgisch pincet
Onsteriele 10x10 gazen
Olijfolie
NaCl 0,9%
Bekkentje
Afvalzak
Gazen of wattenstaafjes, steriel (indien de tracheaopening nog niet geheeld is)
Tissue
Handalcohol*
Alcohol 70%
Stromend lauw kraanwater
*Handalcohol: bij het gebruik van handalcohol worden de handen al wrijvend aan de lucht gedroogd.
Vereist aanwezig bij het bed van een patiënt met een tracheacanule:
·
·
·
·
·
Tracheasperder (voor het geval dat de canule eruit valt)
Voerder/mandrin (bij gebruik van metalen of zilveren canule)
Extra Shiley canule in juiste maat (voor als de Shiley canule eruit valt)
Uitzuigapparatuur stand-by
Druppelbenodigdheden: NaCl 0,9%, 2ml spuitje en opzuignaald steriel
Werkwijze
Voorbereiding:
Reinigen van de binnen- en buitencanule:
·
·
·
·
·
·
·
·
·
Informeer de patiënt.
Zet de benodigde materialen klaar op een schoon en gedesinfecteerd werkveld met alcohol
70%.
Sluit de gordijnen.
Breng het bed op de vereiste werkhoogte.
Vraag de patiënt, indien mogelijk, een halfzittende houding aan te nemen.
Controleer of er uitzuigapparatuur stand-by staat.
Controleer of er een tracheasperder aanwezig is.
Desinfecteer de handen met handalcohol.
Trek onsteriele handschoenen aan.
Uitvoering:
Reinigen van de binnencanule:
·
·
·
·
·
·
·
Verwijder, indien aanwezig, het HME-filter van de canule en leg deze op een schoon
onsteriel gaas.
Verwijder de binnencanule uit buitencanule (bij een Shiley canule) door met één hand de
buitencanule te fixeren en met de andere hand de binnencanule een kwartslag naar links te
draaien en verwijder de binnencanule, leg deze in een bekkentje. Een metalen canule heeft
een metalen hendeltje welke omhoog geschoven moet worden om de binnen canule te
kunnen verwijderen. Let op; manipuleren van de canule levert een hoestprikkel op.
Verwijder nooit de buitencanule, alleen wanneer dit geïndiceerd is, zie onderdeel ‘Reinigen
buitencanule’!
Reinig de binnencanule onder lauw, stromend water.
*Pak met behulp van de pincent de punt van een onsteriel gaas.
*Maak het gaas nat onder de kraan en duw het gaas met behulp van het pincet in de
binnencanule.
*Trek het gaas met behulp van het pincet er aan de andere kant weer uit en gooi deze weg.
ErasmusMC\Centraal\Erasmus MC-brede protocollen en richtlijnen\Thema Hersenen en zintuigen\Centrale protocollen,Publicatiedatum: 04-092012,
5 van 8
Versie: 1, Titel: Tracheacanule, het reinigen van de binnen en buitencanule bij volwassenen
Dit document is max. 1 dag geldig na Huidige datum: 11-03-2013. Raadpleeg het Kwaliteitsinformatiesysteem voor een geldige
versie.
Dit document is max. 1 dag geldig na Huidige datum: 11-03-2013. Raadpleeg het Kwaliteitsinformatiesysteem voor een geldige
versie.
·
·
·
·
·
·
·
·
·
*Herhaal de bovenstaande stappen totdat het gaas er schoon uitkomt.
*Droog de binnencanule met een tissue of gaas.
Reinig de voorkant van het schild van de buitencanule met een wattenstaafje en olijfolie,
wanneer de buitencanule niet verwijderd mag worden.
Gebruik olijfolie om visuele verontreinigen weg te halen en daarna NaCl voor reiniging.
Wanneer buitencanule wel verwijderd mag worden ga verder met de stappen van het
volgende onderdeel “Reinigen van de buitencanule”
Trek de onsteriele handschoenen uit.
Draag bij het inbrengen van de schone canule opnieuw schone onsteriele handschoenen.
Plaats de gereinigde binnencanule terug door met één hand de canule te fixeren en de
andere hand de binnencanule terug te plaatsen. Zet de binnencanule vast door een
kwartslag naar rechts te draaien (bij een Shiley canule) tot de klik hoorbaar is. Bij de metalen
canule dient het hendeltje weer omlaag geschoven te worden, zodat de binnencanule weer
gefixeerd is.
Plaats het HME-filter weer op de canule.
Reinigen van de buitencanule:
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
Verwijder, indien aanwezig, het HME-filter van de canule en leg deze op een schoon
onsteriel gaas.
Vraag de patiënt het hoofd iets achterover te houden.
Verwijder het veterband of maak het klittenband los terwijl met de andere hand de canule
wordt gefixeerd.
Neem buitencanule dan langzaam met een vloeiende beweging uit de tracheaopening.
Alleen als de buitencanule wel verwijderd mag worden!
Zuig, indien nodig, overmatig slijm weg uit tracheaopening. (zie het protocol intratracheaal
uitzuigen via een canule)
Spoel de binnen- en buitencanule onder lauw stromend water af.
Maak, indien nodig de binnencanule schoon, zoals beschreven bij de stappen met een * bij
het onderdeel ‘Reinigen van de binnencanule’.
Maak de tracheaopening schoon met onsteriele gazen en olijfolie bij visuele verontreiniging,
gebruik daarna NaCl om de huid te reinigen. Indien de tracheaopening niet geheeld is,
moeten steriele gazen en NaCl 0,9% worden gebruikt om de tracheaopening schoon te
maken. Verwissel het gaas na elke streek, totdat de tracheaopening schoon is.
Trek de gebruikte onsteriele handschoenen uit en trek opnieuw schone onsteriele
handschoenen aan.
Bevestig het klitten- of veterband aan de canule zoals beschreven in het protocol ‘Verzorgen
van de tracheawond en verwisselen van het canulebandje’.
Schuif de voerder in de buitencanule, en leg het splitgaas er omheen met de opening naar
boven.
Vraag de patiënt het hoofd iets achterover te kantelen.
Breng de buitencanule met voerder voorzichtig in.
Als de canule op zijn plaats zit direct de voerder verwijderen terwijl met de andere hand de
canule gefixeerd wordt.
Fixeer de canule met veter- of klittenband (zie protocol ‘Verzorgen van de tracheawond en
verwisselen van het canulebandje’.)
Plaats de binnencanule in de buitencanule terwijl de buitencanule gefixeerd wordt met de
andere hand.
Zet de binnencanule vast door een kwartslag naar rechts te draaien (bij een Shiley canule)
tot de klik hoorbaar is. Bij de metalen canule dient het hendeltje weer omlaag geschoven te
worden, zodat de binnencanule weer gefixeerd is.
Zet het HME-filter weer op de canule.
Maak de voerder schoon onder de kraan en droog deze af met een gaasje of tissue. Bewaar
de voerder stofvrij in een afgesloten potje bij de patiënt.
ErasmusMC\Centraal\Erasmus MC-brede protocollen en richtlijnen\Thema Hersenen en zintuigen\Centrale protocollen,Publicatiedatum: 04-092012,
6 van 8
Versie: 1, Titel: Tracheacanule, het reinigen van de binnen en buitencanule bij volwassenen
Dit document is max. 1 dag geldig na Huidige datum: 11-03-2013. Raadpleeg het Kwaliteitsinformatiesysteem voor een geldige
versie.
Dit document is max. 1 dag geldig na Huidige datum: 11-03-2013. Raadpleeg het Kwaliteitsinformatiesysteem voor een geldige
versie.
Nazorg:
Reinigen binnen- en buitencanule:
·
·
·
·
·
·
·
Trek onsteriele handschoenen uit.
Desinfecteer de handen met handalcohol.
Ruim de gebruikte materialen op.
Help de patiënt zo nodig in de gewenste houding.
Breng het bed weer op gewenste hoogte.
Desinfecteer de handen met handalcohol.
Rapporteer bevindingen en bijzonderheden zo nodig aan arts
Complicaties
·
·
·
·
Ritmestoornissen door prikkeling van de nervus vagus bij manipulatie van de tracheacanule.
Slijmvliesleasies door het frequent inbrengen en verwijderen van de buitencanule.
Lokale infectie van de tracheawond.
Het gebruik van vet of oliehoudende producten zoals vaseline of olijfolie kan in combinatie
met zuurstof brandwonden geven. Zeker als een patiënt b.v. in de zon zit en er dus warmte
bij komt.
Aandachtspunten
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
Het schoonmaken van de buitencanule mag alleen bij een eindstandig tracheostoma, daarbij
observatie of de trachea-opening niet krimpt in de tijd dat de buitencanule schoongemaakt
wordt.
Let op granulatieweefsel of aanwezigheid van hechtingen. Granulatieweefsel kan in overleg
met arts aangestipt worden met zilvernitraat om het weefsel ingroei te beperken.
Alle vloeistoffen die toegediend worden door de canule dienen patiëntgebonden en steriel te
zijn; na aanbreken niet langer dan 24 uur gebruiken.
Vloeistoffen voor het oplossen van slijm dienen patiëntgebonden en steriel. Bij voorkeur
worden er éénmalige verpakkingen of sprays gebruikt.
Vloeistoffen in een verpakking die meerdere malen wordt gebruikt, worden na maximaal 24
uur weggegooid.
Een Shiley canule kan maximaal 4 weken gebruikt worden en dient daarna verwisseld te
worden voor een nieuw exemplaar.
Bij een metalen / zilveren canule altijd de voerder bewaren bij de patiënt. (schoon en stofvrij)
Een metalen canule of de FreeVent zilveren canule kan maximaal 6 maanden gebruikt
worden.
Observeer regelmatig een patiënt met een tracheacanule. Een canule kan angst opleveren
bij patiënten bijvoorbeeld, benauwdheid bij veel slijm, sputumplug die de canule kan afsluiten,
irritatie van de trachea, hoesten. Daarom is regelmatige observatie vereist, ook ‘s nachts.
Zorg dat de patiëntenbel binnen handbereik is, omdat patiënten met een canule veelal niet
kunnen roepen.
Controleer bij het verlaten van de patiënt of de ademweg vrij is.
Verslaglegging
·
·
Verslaglegging in het verpleegdossier / PDMS / Elpado.
Bijzonderheden doorgeven aan de arts.
Bronvermelding
·
Opleidingsinstituut Erasmus MC. 2006. ‘De zorg voor de patiënt met een
tracheotomie/tracheostoma’ ErasmusMC-Sector Bedrijfsopleidingen:Rotterdam
ErasmusMC\Centraal\Erasmus MC-brede protocollen en richtlijnen\Thema Hersenen en zintuigen\Centrale protocollen,Publicatiedatum: 04-092012,
7 van 8
Versie: 1, Titel: Tracheacanule, het reinigen van de binnen en buitencanule bij volwassenen
Dit document is max. 1 dag geldig na Huidige datum: 11-03-2013. Raadpleeg het Kwaliteitsinformatiesysteem voor een geldige
versie.
Dit document is max. 1 dag geldig na Huidige datum: 11-03-2013. Raadpleeg het Kwaliteitsinformatiesysteem voor een geldige
versie.
·
·
·
Huizing e.a. 2007. ‘Keel-Neus-Oorheelkunde en hoofd- halschirurgie’ [ 3e druk] Bohn Stafleu
van Loghum:Houten
(Unit Infectie Preventie UNIP) 2004 . Richtlijn: ’Hygiënische maatregelen bij het uitzuigen en
verzorgen van de tracheacanule en tracheastoma’.
Op pagina 3 en 5 van deze richtlijn staat onderaan een punt wat herzien moet worden:
o De Mayo-tube hoeft niet gereinigd te worden met alcohol 70%, zie hiervoor de
bijgevoegde brief met het advies van de UNIP. (zie bijlage hieronder)
o Het protocol is afgeweken van desinfectie van de tracheacanule met alcohol 70%,
aangezien de kans op inademen van de alcoholdamp te groot is en schadelijk kan
zijn voor de patiënt. UNIP is hiervan op de hoogte en heeft bevestigd dat dit akkoord
is. Zie bijgevoegde brief.
WIP (Werkgroep Infectiepreventie WIP) 2008; Richtlijn longontsteking bij beademde
patiënten, niet medicamenteuze preventie.
Auteurs: A. Bakker - Grinwis
Autorisator: M.J. Van de Wiel - Nugteren
Document ID: KNO 000013
ErasmusMC\Centraal\Erasmus MC-brede protocollen en richtlijnen\Thema Hersenen en zintuigen\Centrale protocollen,Publicatiedatum: 04-092012,
8 van 8
Versie: 1, Titel: Tracheacanule, het reinigen van de binnen en buitencanule bij volwassenen