MRA challenge: circulaire economie: International Alliances

MRA challenge: circulaire economie: International Alliances
Moeizame economische ontwikkeling laat weinig ruimte voor circulariteit
Door de kwetsbare economie zijn bedrijven en consumenten met name bezig het hoofd
boven water te houden. Het is dan ook vooral de nationale overheid die door middel van
een industrie politiek 'nieuwe stijl' probeert om de Nederlandse economie te stimuleren. De
focus ligt hierbij op het creëren van (kennis) ecosystemen rondom niches. Toenemende
geopolitieke instabiliteit en het protectionistisch klimaat zorgen ervoor dat de
leveringszekerheid van specifieke grondstoffen en energiebronnen in het geding komt.
Daarom investeert de overheid samen met bedrijven in het ontwikkelen van substituten
en het sluiten van kritische grondstoffenkringlopen. Den Haag sluit allianties met landen om
grondstoffen en energiebronnen veilig te stellen voor Nederlandse bedrijven en faciliteert
ecosystemen van Nederlandse (en selecte buitenlandse) bedrijven en kennisinstellingen om
te werken aan substituten. Soms zijn deze substituten nieuw ontwikkelde materialen, soms
zijn deze nog tamelijk ‘traditioneel’, zoals een bio-ethanol deal met Brazilië. Daarnaast zet
Den Haag in op energie-efficiëntie, bijv. door extra ‘warme truien dagen’ te introduceren in
overheidsgebouwen of een aantal autovrije dagen per jaar in te stellen.
Recycling van grondstoffen vanuit noodzaak
Het uiteenvallen van de EU leidt tot protectionisme en toegenomen concurrentie. Toegang
tot specifieke grondstoffen en hulpbronnen wordt ingezet als machtsmiddel in geopolitieke
verhoudingen. Vanuit het beschermen van de nationale economie en het afdekken van
risico’s stimuleert Den Haag het sluiten van kritische grondstofstromen door deze centraal in
te zamelen en op nationaal niveau te laten verwerken in samenwerking met bedrijven. Daar
waar mogelijk worden bilaterale akkoorden gesloten om een hoger volume te realiseren. Dit
geldt voor een beperkt aantal grondstoffen, aangezien de moeizame economische situatie
verder weinig ruimte laat voor duurzaamheid en milieu. Ook het inkoopbeleid van
overheden en semi-publieke partijen draagt hier beperkt aan bij en is vooral geënt op het
stimuleren van werkgelegenheid.
Protectionisme remt innovatie op energiegebied
Protectionisme heerst na het uiteenvallen van de EU. Landen proberen de eigen bedrijven
een optimale uitgangspositie te geven om internationaal te concurreren. Het invoeren van
stringente milieuregels die extra plichten of kosten aan bedrijven opleggen past hier niet in.
Internationale samenwerking op energiegebied vindt alleen nog bilateraal plaats.
Energienetwerken zijn primair nationaal georiënteerd en zijn verre van ‘smart’ te noemen.
Innovatie op energiegebied gaat langzaam. Bedrijven schermen hun patenten af en
overheden waken mee over hun schouders. Toch gebeurt er binnen (selecte, bilaterale)
ecosystemen van bedrijven en kennisinstellingen nog wel het nodige. Er wordt met name
ingezet op het energie-efficiëntie om leveringszekerheid- en prijsrisico’s zoveel mogelijk te
mitigeren. Schaal is een issue om rendabele hernieuwbare alternatieven te creëren. Door de
afgekoelde economie en het offshoren van productiecapaciteit is sprake van een lichte
daling in CO2-uitstoot (welke beperkt wordt hergebruikt om hierop kennis te
ontwikkelen). Er wordt ook ingezet op de nuttige toepassing van decentrale restwarmte,
maar op relatief beperkte schaal (focus op experimenten om kennis te ontwikkelen) mede
door het ontbreken van de benodigde middelen.
Circulair ondernemen geen favoriet van financiers
Het protectionistische klimaat, de beperkte ruimte voor circulair (behalve wat betreft
kritische grondstoffen en kennisontwikkeling) en de mindere economische omstandigheden
zorgen ervoor dat maar weinig circulaire startups het licht zien. Ook banken zijn bijzonder
terughoudend in het financieren van circulaire initiatieven. Zij kiezen liever voor zekerheid,
steeds vaker zelfs buiten Europa. Ook vanuit crowdfunding is minder kapitaal beschikbaar.
Verschillen in wetgeving belemmeren veel (internationale) platforms en de consument durft
in deze economie geen risico’s te nemen, vooral omdat veel circulaire startups vaak snel de
deuren moeten sluiten. Alleen startups en bedrijven die zich richten op specifieke niches en
hoogwaardige kennis maken een kans, vooral als zij hierin samen weten op te trekken met
kennisinstellingen.