Faculteit Geesteswetenschappen, Universiteit Utrecht

Faculteit Geesteswetenschappen, Universiteit Utrecht
Structuurrapport leerstoel Theoretische Filosofie
Oktober 2014
1. Algemeen
De leerstoel Theoretische Filosofie van de Universiteit Utrecht (UU) wordt geplaatst bij
het departement Filosofie en Religiewetenschappen van de Faculteit Geesteswetenschappen. De leerstoel heeft een omvang van 1.0 fte.
De leerstoelhouder geeft leiding aan de leerstoelgroep Theoretische Filosofie (TF) en aan
het door deze leerstoelgroep verzorgde onderzoek en onderwijs.
Als een van de kernhoogleraren van het departement vervult de hoogleraar belangrijke
bestuurlijke functies binnen het departement en de faculteit.
2. Het onderzoeksdomein
Het departement Filosofie en Religiewetenschappen heeft wat betreft de filosofie leerstoelen op het gebied van de Geschiedenis van de Filosofie, Praktische Filosofie/Ethiek
Instituut en Theoretische Filosofie (TF). Aan elke leerstoel is een onderzoeksprogramma
gekoppeld.
TF heeft tot dusver op hoog niveau grondslagenonderzoek verricht op het gebied van de
logica, de filosofie van de wiskunde en de informatica, en dit onderzoek toegepast op
verschillende wetenschapsgebieden. Voor de toekomst is het wenselijk dat het onderzoek van TF de theoretische filosofie in de breedte bestrijkt. Daarbij zal de concrete
zwaartepuntvorming mede afhankelijk zijn van het profiel van de nieuwe hoogleraar, te
weten metafysica, wetenschapsfilosofie, kenleer of logica. Wel behoort kennis en toepassing van formele methoden tot het gebied van de leerstoel.
De leerstoel bepaalt mede het profiel van de filosofiebeoefening binnen het departement
(zie hieronder, punt 4) en heeft een duidelijke inbreng in het Descartes Centre for the
History and the Philosophy of the Sciences and the Humanities (DC).
3. Onderwijs
Onderwijs wordt verzorgd in de bacheloropleidingen Wijsbegeerte en Kunstmatige Intelligentie. De leerstoel is verantwoordelijk voor het programmeren en verzorgen van het
onderwijs in de Theoretische Filosofie binnen de bacheloropleiding Wijsbegeerte en is
daarnaast intensief betrokken bij de filosofische en logische vakken binnen de bacheloropleiding Kunstmatige Intelligentie. De leerstoelgroep TF verzorgt ook minoronderwijs
en werkt daarin met name samen met het DC en de leerstoel Geschiedenis en Grondslagen van de Natuurwetenschappen van de Faculteit Bètawetenschappen.
Op masterniveau verzorgt de groep onderwijs in de researchmaster Philosophy, de Master Artificial Intelligence en de Master History and Philosophy of Science (de laatste twee
zijn ondergebracht bij de Faculteit Bètawetenschappen).
4. De Utrechtse situatie
De leerstoel Theoretische Filosofie is binnen het departement Filosofie en Religiewetenschappen een van de drie filosofische leerstoelgroepen. Deze bestrijken een divers terrein:
- Theoretische Filosofie heeft tot taak om binnen de universiteit een belangrijk aanspreekpunt te zijn voor grondslagenvragen en voor wetenschapsfilosofie.
- Praktische Filosofie/Ethiek Instituut richt zich op vragen rond de rechtvaardiging van
de moraal, politieke filosofie en vragen rond toegepaste ethiek.
- Geschiedenis van de Filosofie focust op interpretaties van belangrijke teksten van de
filosofiegeschiedenis in hun historische context en op de filosofiehistorische dimensie
van belangrijke systematisch-filosofische vragen.
1
Gezamenlijk verzorgen deze leerstoelgroepen het onderwijs in de filosofie. Al sinds jaar
en dag wordt gestreefd naar synergie tussen de groepen. Tussen de groepen bestaat
een cultuur van intensieve uitwisseling; in onderzoek en onderwijs werken de groepen
op vruchtbare manier samen.
De opleiding Kunstmatige Intelligentie is sinds 1988 een zeer succesvol samenwerkingsverband tussen filosofen, informatici, psychologen en linguïsten. Deze samenwerking
heeft ook tot impulsen voor het onderzoek geleid.
Het Descartes Centre brengt uit alle faculteiten onderzoekers bijeen, die onderzoek doen
naar de grondslagen, de historische ontwikkeling en de sociale rol van de wetenschappen. Dit centrum is gekoppeld aan het universiteitsbrede focusgebied History and Philosophy of Science and the Humanities.
Daarnaast bestaat binnen de universiteit een reeks van samenwerkingsverbanden die
voor de groep Theoretische Filosofie interessante aanknopingspunten bieden, zoals de
focusgebieden Foundations of Complex Systems, Game Research, Neuroscience and
Cognition Utrecht. Binnen deze context zal de leerstoelhouder Theoretische Filosofie te
maken krijgen met de volgende belendende leerstoelen:
 Geschiedenis van de nieuwere Wijsbegeerte, Faculteit Geesteswetenschappen (prof.
dr. P. Ziche)
 Wijsgerige Ethiek, Faculteit Geesteswetenschappen (Prof. dr. M. Düwell)
 Linguïstiek, i.h.b. de taalinformatica, Faculteit Geesteswetenschappen (prof. dr. M.
Moortgat)
 Linguïstiek, i.h.b. de Franse taalkunde, Faculteit Geesteswetenschappen (prof. dr. H.
de Swart)
 Wijsbegeerte en de Grondslagen van de Natuurwetenschappen, Faculteit Bètawetenschappen, Descartes Centrum (leerstoel van de emeritus prof. dr. D. Dieks)
 Geschiedenis van de Wiskunde, Faculteit Bètawetenschappen, Descartes Centrum
(prof. dr. J. Hoogendijk)
 Informatica, i.h.b. Intelligente Systemen, Faculteit Bètawetenschappen (prof. dr. J.-J.
Meyer)
 Psychologische Functieleer i.h.b. de klinische neuropsychologie, Faculteit Sociale wetenschappen (prof. dr. A. Postma)
 Wetenschapsgeschiedenis (prof. dr. L.T.G. Theunissen, Faculteit Bètawetenschappen).
5. Landelijke en internationale situatie
De theoretische filosofie is nagenoeg in de hele wereld een kernvak binnen de filosofie.
Binnen Nederland is de theoretische filosofie ook in alle filosofische faculteiten en departementen centraal aanwezig, en wel met de volgende zwaartepunten:
- Aan de Universiteit van Amsterdam is het theoretisch-filosofische onderzoek ondergebracht binnen het interfacultaire Institute for Logic, Language and Computation
gericht op mathematische en filosofische logica met toepassingen binnen linguïstiek,
speltheorie en fysica en geschiedenis van de logica.
- Het onderzoek aan de Universiteit van Tilburg (TiLPS) is gericht op logica en wetenschapsfilosofie met duidelijke verbindingen naar de informatica.
- Aan de Vrije Universiteit Amsterdam wordt onderzoek verricht naar analytische metafysica.
- De Radboud Universiteit Nijmegen heeft een zwaartepunt in de Taalfilosofie, Filosofie
van de Geest en vragen rond Cognitie.
- Aan de Rijksuniversiteit Groningen bevinden zich binnen de theoretische filosofie ook
groepen die zich met Wetenschapsfilosofie, Kenleer, Argumentatietheorie, Artificiële
Intelligentie bezighouden.
- Aan de Universiteit Leiden wordt in de Theoretische Filosofie met name Wetenschapsfilosofie en Filosofie van de Wiskunde beoefend.
2
6. Profiel leerstoelhouder
Van de hoogleraar wordt verwacht dat zij/hij het onderzoek en onderwijs in de Theoretische Filosofie in Utrecht duidelijk kan profileren. Daarvoor is een goed overzicht van de
Theoretische Filosofie in den brede een eerste vereiste, maar daarnaast wordt verwacht
dat de leerstoelhouder een zwaartepunt heeft op een van de deelgebieden van de Theoretische Filosofie (zoals onder 7. bij kernkwaliteiten onderzoek omschreven). Aantoonbare expertise in de toepassing van formele methoden is eveneens vereist. De leerstoelhouder geeft haar/zijn onderzoek internationaal op excellent niveau vorm en heeft een
sterke inbreng in het Descartes Centre for the History and the Philosophy of the Sciences
and the Humanities.
De leerstoelhouder geeft leiding aan en werkt mee in het aandeel theoretische filosofie in
het bacheloronderwijs Wijsbegeerte en Kunstmatige intelligentie en in de masterprogramma’s History and Philosophy of Science en Artificial Intelligence. Zij/hij heeft een
sterke inbreng in het onderwijs van de researchmaster Philosophy.
De leerstoelhouder bevordert de cohesie binnen de leerstoelgroep Theoretische Filosofie
en versterkt de samenwerking met andere filosofische vakgroepen binnen het departement. Zij/hij is in staat en bereid tot het vervullen van belangrijke bestuurlijke functies
binnen het departement en de faculteit. Aantoonbare ervaring in bestuurlijke en leidinggevende functies is daarvoor een vereiste.
7. Vereiste kernkwaliteiten
Onderzoek
De beoogde leerstoelhouder:
 Heeft diepgaande kennis van de Theoretische Filosofie, met een zwaartepunt op het
gebied van metafysica, wetenschapsfilosofie, kenleer of logica, en beschikt aantoonbaar over expertise in de toepassing van formele methoden in de filosofie.
 Is een excellente senior-onderzoeker, wat onder andere blijkt uit regelmatige publicaties in internationale peer-reviewed tijdschriften.
 Heeft laten zien een eigen, vernieuwende onderzoekslijn op te kunnen zetten.
 Is succesvol als coach opgetreden voor jonge onderzoekers, met name promovendi.
 Is in staat tot interdisciplinaire samenwerking binnen de wijsbegeerte en daarbuiten.
 Is in staat tot het uitzetten en binnenhalen van grote, (inter)nationale onderzoeksprojecten en -subsidies.
Onderwijs
De beoogde leerstoelhouder:
 Is een motiverend en gemotiveerd docent.
 Is in staat tot de ontwikkeling van nieuwe onderwijsinitiatieven binnen de wijsbegeerte en in interdisciplinaire verbanden.
 Is in staat tot het verzorgen van onderdelen in de genoemde bachelor- en masterprogramma’s.
 Heeft bij voorkeur ervaring in onderwijs in het buitenland.
 Is in staat en bereid onderwijs te geven in het Nederlands en in het Engels. (Kandidaten die bij aanstelling het Nederlands nog niet of onvoldoende beheersen worden
geacht zich deze taal binnen twee jaar eigen te maken).
Samenwerking
De beoogde leerstoelhouder:
 Is in staat op inspirerende manier leiding te geven aan de leerstoelgroep Theoretische filosofie.
 Is in staat om aan de samenwerking van de groep binnen het departement, binnen
het Descartes Centrum en met andere groepen van de faculteit en de universiteit
verder gestalte te geven.
3




Is in staat leiding te geven aan de samenwerking binnen KI/AI.
Is in staat tot het aangaan, uitbouwen en goed onderhouden van geformaliseerde
samenwerkingsverbanden.
Neemt actief deel aan de internationale fora op het gebied van de theoretische filosofie.
Weet zijn/haar onderzoeksprojecten en medewerkers internationaal zichtbaar te positioneren.
Management en bestuur
De beoogde leerstoelhouder:
 Is in staat om op termijn bestuurlijke functies binnen het departement (en op het
niveau van de faculteit) te vervullen.
 Beschikt aantoonbaar over de communicatieve en organisatorische vaardigheden die
vereist zijn voor de zwaarte van de functie.
 Is een teamspeler met leidinggevende en relationele capaciteiten.
8. Kwalificatiesysteem voor onderwijs en onderzoek van de UU
De Universiteit Utrecht hanteert een systeem van kwalificaties voor onderwijs en onderzoek. Dat betekent dat – naast de eis van een promotie in een relevante discipline – de
seniorkwalificatie onderwijs en de seniorkwalificatie onderzoek vereist zijn.
Kandidaten die van buiten de universiteit komen en deze seniorkwalificaties niet bezitten, kunnen een portfolio voor onderwijs en één voor onderzoek overleggen, op basis
waarvan de decaan voorafgaand aan de beoogde benoeming de seniorkwalificaties kan
toekennen.
4