Religie en seksualiteit (interview)

Religie en seksualiteit
Op zoek naar de nuance
Seksualiteit en religie maken deel uit van ons diepste menselijk buikgevoel. Als we beide ter sprake brengen (liefst nog in combinatie), geeft dit soms aanleiding tot hevige discussies. Het blijven 'hot items' in de media. De uitspraken van paus Franciscus
en aartsbisschop Leonard rond homoseksualiteit blijven het nieuws halen.
We interviewden daarom Marco Derks. Hij is een oud-katholiek theoloog die als promovendus aan de Universiteit Utrecht
onderzoek doet naar hoe religie en homoseksualiteit aan elkaar worden gerelateerd in politieke debatten en populaire cultuur in Nederland. Zijn onderzoek maakt deel uit van een groter onderzoeksproject.
baasd als ik zeg dat ik christen en homoseksueel ben. Maar niet
iedereen in de kerk is tegen homo's. Soms krijg ik zelfs te horen
dat ik me als homo zou moeten losmaken van de religie. Mijn
geaardheid zou dus onlosmakelijk aan mijn identiteit verbonden
zijn terwijl het geloof een keuze zou zijn.
"Dit is niet onmiddellijk een vraag voor mij. Ik voel mij heel erg
Er zijn daarentegen christelijke kringen die net het omgekeerde
thuis in de Oud-Katholieke Kerk van Nederland, haar liturgie en
gemeenschap. Ze heeft geen moeite met holebi's. Ze noemt zich beweren. Ze geloven dat mensen ten diepste heteroseksueel
gemaakt zijn en dat homoseksualiteit ontstaat vanuit opvoe"oud" omdat ze teruggrijpt naar de oude, vroegchristelijke Kerk.
ding of cultuur (en dat je er dus voor of tegen kunt kiezen). Zo
Maar tegelijkertijd is het grote verschil met Rooms-Katholieke
kwam er enkele jaren
Kerk dat bisschopgeleden in Nederland
pen lokaal gekozen
een organisatie (Difworden en elkaars
ferent) in opspraak
gelijken zijn. Men
omdat ze deed in
erkent de Paus wel
genezing van holebi's.
als bisschop van
En net dit soort van
Rome, maar niet als
situaties leent zich tot
een soort ‘superbisonderzoek om na te
schop’ die boven de
gaan welke termen
andere bisschoppen
mensen gebruiken
staat. Oud-katholieke
die zich in dit debat
kerken kunnen dus
mengen.
onderling verschillen.
Wat mij geweldig fasZo kunnen in Necineert is dat (homo)
derland en Duitsseksualiteit en religie
land vrouwen priester
tegenover elkaar
worden en homoregeplaatst worden en
laties gezegend
toch overeenkomsten
worden, terwijl dat in
vertonen. Heel lang
Polen niet kan."
gold in de samenleving
het idee dat
DM: Vrouwen die
Marco Derks: “Sommigen zijn verbaasd als ik zeg dat ik christen en homo ben”.
religie onze identiteit bepriester kunnen
paalde en dat seksualiteit
worden, holebi's die
een bijzaak was. Tegenwoordig merk je net het omgekeerde en
geen tweederangsgelovigen zijn,... Die kerken moeten dan toch
is seksualiteit een belangrijk politiek onderwerp geworden."
vol zitten?
DM: Beste Marco, je bent oud-katholiek en homo. Hoe verzoen
je beiden?
"De Oud-Katholieke Kerk kent inderdaad een toestroom vanuit
andere kerken. Maar anderzijds is Nederland sterk ontkerkelijkt.
Verder zijn er homo's die zich goed voelen binnen de Rooms-Katholieke Kerk, ondanks sommige uitspraken: ze hebben er geen
moeite mee om toch verbonden te blijven. Een homo die op
zoek is naar geloof en die zich niet thuisvoelt in de Rooms-Katholieke Kerk, zal al gemakkelijker de stap nemen naar de OudKatholieke Kerk. Zelf zie ik die Oud-Katholieke Kerk als een
brede stroming binnen het katholicisme."
DM: Momenteel doe je onderzoek naar geloof in politieke debatten en populaire cultuur. Kan je daar iets meer over vertellen?
"Religie en homoseksualiteit zijn heel gevoelige onderwerpen.
In politieke debatten en populaire cultuuruitingen leidt dit nogal
eens tot botsingen. Veel mensen hebben het idee dat beide realiteiten niets met elkaar te maken hebben. Sommigen zijn ver-
22 - de magneet
DM: Toch twee verschillende ideeën. Ligt de waarheid er niet
tussenin dat beiden identiteit zijn?
"Identiteit is een lastig begrip. Het wordt vaak gebruikt voor iets
wat essentieel is, iets dat vaststaat... Dit brengt echter het gevaar met zich mee dat je de werkelijkheid verengt tot bepaalde
begrippen. Wat is een homoseksuele identiteit? Volgens mij is
die niet een man die seks heeft met een andere man. Er zijn
bijvoorbeeld mensen die seksueel aangetrokken zijn tot hetzelfde geslacht maar niet naar homogelegenheden gaan of samen
willen wonen. Achter al die begrippen (ook van religie) gaat een
diversiteit schuil. Aan de ene kant verhelderen ze maar tegelijkertijd reduceren ze tot eenduidigheid.
Het is dus belangrijk voor maatschappelijke organisaties om
duidelijk te krijgen wat het effect is van het gebruik van bepaalde
termen binnen de debatten. De meeste van deze gesprekken
vinden in de media plaats. En net deze willen de dingen graag
duidelijk en liefst in tegenstelling hebben
want dat is spannend. Daarin gaat de
nuance verloren. Ook het idee van een
gelovige wetenschapper is voor sommige
mensen haast onvoorstelbaar.
Met ons onderzoek willen we ook naar
voor brengen welke diversiteit allemaal
ondergesneeuwd raakt. Hoe bepaalde
holebi's omgaan met religie, ieder op een
eigen manier. Zo zijn coming-out en homo-emancipatie typisch westers. Dat zit
in ons en moet er (bijna moreel verplicht)
nu eenmaal uitkomen. De samenleving
vindt het belangrijk dat ze zichtbaar zijn,
ook in het publieke en bedrijfsleven. Maar
we kunnen ons afvragen of men dit zelf
wel wil. Dit verraadt een opvatting als
eenduidige identiteit die eruit moet komen. Dit houdt het risico in dat bepaalde
identiteiten geen ruimte krijgen."
verstoten wordt of een christelijke
ambtenaar van de burgerlijke stand die
geen ‘homohuwelijk’ wil ‘sluiten’, daar
hebben mensen meteen een beeld bij,
maar een islamitische vader die van zijn
lesbische dochter houdt of een homostel
dat regelmatig naar de kerk gaat lijken‘onvoorstelbaar’."
DM: De media heeft hierin dus een verantwoordelijkheid op te nemen?
"Ze spelen inderdaad een belangrijke rol.
Ze zijn nu eenmaal niet neutraal. Maar
de media is nu eenmaal niet te verengen
tot 'de media'. Ook hierin is veel diversiteit. Naast de klassieke media heb je ook
blogs, Facebook, Twitter,... Dit zal het
onderzoek ook duidelijk maken: wie zich
hier allemaal van bedient en in het debat
mengt."
DM: Jullie onderzoek gaat dus op zoek
naar de nuance?
DM: Wat jullie proberen te doen lijkt me
toch een werk van lange adem?
"We willen inderdaad nuance en in de
analyse laten zien welke machtsprocessen er spelen. Welke stemmen worden
gehoord en welke helemaal niet? Welke
stigma's worden ingezet en wat voor
effect hebben deze? Een homoseksuele moslimjongen die door zijn familie
"Het onderzoek loopt van 2013 tot 2017.
We gaan bekijken wat de meest geschikte
voorbeelden zijn om onze hoofdvraag te
beantwoorden: hoe worden homoseksualiteit en religie aan elkaar gerelateerd en
wat leren we daaruit over de rol van
religie in de moderne samenleving?"
DM: Wat willen jullie met het onderzoek
in 2017 bereiken en aanreiken naar de
samenleving?
"We willen verhelderen. En maatschappelijke organisaties kunnen hiervan leren
hoe ze in het publieke debat hun strategieën kunnen vormgeven. We willen tools
aanreiken om duidelijk te maken welk
effect het gebruik van bepaalde begrippen kan hebben. Door de patronen die
erachter zitten in beeld te brengen hopen
we dat mensen elkaar beter begrijpen
en laten zien wat gemeenschappelijk is.
Ik verwacht niet dat het haalbaar is dat
homoseksualiteit door iedereen wordt
geaccepteerd. Gewoon al maar omdat er
geen vaste invulling bestaat van homoseksualiteit. De Griekse mannenliefde
kan je niet vergelijken met een hedendaagse huis-tuin-hond-homo. Het gaat bij
ons onderzoek ook om meer dan enkel
aanvaarding van homoseksualiteit of ook
van religie. Dit zijn eerder neveneffecten
maar het gaat ons vooral om diversiteit
aan het licht te brengen."
Meer info: http://marcoderks.wordpress.
com/
Bart Loneux
2QWGHNDOOHYRRUGHOHQRS
ZZZFDYDULDSDVEH
de magneet - 19