huid - Wikiwijs Maken

Waarneming
= Veranderingen in de omgeving
kunnen ervaren.
We leren vandaag hoe zintuigcellen
in je zintuigen de prikkels (veranderingen in
de omgeving) omzetten in impulsen.
Ter vergelijking:
Geluid van je stem wordt omgezet in data/bits/(0011001)
omdat jouw telefoon/kabel/satelliet/computer/mp3 alleen
maar bits kunnen lezen en verzenden.
Zo moet geluid/licht enz. omgezet worden in iets dat jouw
zenuwen/hersenen kunnen “lezen”/verwerken.
Geluid/licht (=prikkel) kan niet door een zenuw verplaatst
worden. Maar een soort stroomstoot (=impuls) WEL!
• Een prikkel is een verandering in de
uitwendige of inwendige omgeving waarop
een organisme reageert. Deze reactie wordt
ook wel een respons genoemd.
• Veel organismen bezitten speciale organen
die gevoelig zijn voor een prikkel: de
zintuigen. Deze zintuigen zetten de prikkel
om in elektrische impulsen/signalen die
naar een regelend orgaan (hersenen)
gestuurd worden.
• Dan kan er gereageerd worden = respons
Onze zintuigen vangen prikkels op die in
onze hersenen worden omgezet in
informatie.
Deze prikkel
 impuls/signaal
 informatie.
(wordt in de zintuigcellen omgezet in)
(die komen bij de hersens aan en die maken hiervan: )
De informatie kan ons waarschuwen voor
gevaar, maar ook een prettig gevoel geven.
Feiten over zintuigcellen
Elke zintuig(cel) heeft:
• zijn eigen prikkel (oor=geluid, enz/)
• zijn eigen drempel (hoeveel geluid is
nodig om de zintuigcel te triggeren)?
• zijn eigen sensorisch deel op
de hersenen (te zien op een scan…wat
licht op?).
De Zintuigen
-Horen (oren, trilhaartjes in binnenoor zijn de zintuigcellen)
-Zien (ogen, staafjes&kegeltjes in netvlies zijn de zintuigcellen)
-Voelen/tast (huid, zenuwuiteinden in dermis zijn zintuigcellen)
-Proeven (tong, zintuigcellen zitten in papillen in/op je tong)
-Ruiken (neus, zintuigcellen in slijmvlies van je neus)
Horen: ter info
• Anderhalf miljoen mensen zijn slechthorend.
• Waarvan 450.000 mensen een hoortoestel dragen.
• Van de rest –ruim 1 miljoen- zou vermoedelijk de
helft beter kunnen communiceren met behulp van
een gehoorapparaat.
• Veel mensen zijn onvoldoende op de hoogte van
de mogelijkheden of weten zelf niet dat hun
gehoor minder is.
Werking van het gehoor
Het gehoororgaan bestaat uit:
- Het uitwendige oor
- Het middenoor
- Het binnenoor
Oor
De werking van het oor
Het oor kan tot 20.000 trillingen per seconde
verwerken. Hoe meer trillingen per seconde, hoe
hoger het waargenomen geluid (de frequentie) is.
Hoe harder het geluid, hoe ‘heftiger’ de trillingen.
Vervolg werking van het gehoor
In het binnenoor ligt het slakkenhuis met ca. 16.000
cellen met piepkleine trilhaartjes.
De trilhaartjes sturen de geluidssignalen naar de
hersenen.
Als haartjes kapot gaan, is de
persoon voor die tonen/
frequenties doof.
Slakkenhuis (binnenoor)
&
trilharen (=zintuigcellen)
Zien: ter info
• In het spectrum van zichtbaar licht kunnen
we 8 miljoen tinten onderscheiden.
• In Nederland is ca. 1 op de 12 mannen en 1
op de 200 vrouwen kleurenblind.
• 1 op de 33.000 mensen zijn geheel
kleurenblind. Zij zien alles grijs.
Zien: meer info
• Ons netvlies bevat 126 miljoen
lichtgevoelige cellen.
• 80 % van de zintuiglijke prikkels komt
binnen via de ogen.
• De ogen worden het meest bewust gebruikt.
De werking van het zicht.
•
•
•
•
•
Hoornvlies (bescherming)
Lens (Concentreert lichtstralen)
Iris (regelt hoeveel licht in lens valt)
Glasachtig lichaam
Netvlies (hier liggen de uiteinden
van de zintuigcellen. Deze cellen zetten
licht om in impulsen die via de
oogzenuw naar de hersens gaan)
• Harde oogvlies (bescherming)
• Gele vlek (hier liggen de uiteinden
van de meeste zintuigcellen en is dus de
lichtgevoeligste/belangrijkste! plek!!!)
• Blinde vlek (hier buigen de
zintuigcellen om, dus alleen de zijkant van
die zintuigcellen liggen bloot en die ‘doen’
niets. Alleen de uiteinden doen wat).
• Oogzenuw (bundel van alle
zintuigcellen)
• Bindvlies.
Oog
Vervolg werking van het zicht
Via de pupil komt licht ons oog binnen en
worden de stralen gebroken door het
hoornvlies en de lens. Hierna wordt een
‘beeld’ geprojecteerd op het netvlies.
De zintuigcellen op het netvlies – staafjes en
kegeltjes- zetten lichtprikkels om in
impulsen die via de oogzenuw worden
doorgegeven aan de hersenen.
Ruiken.
•
Onze neus signaleert niet alleen
etensgeuren maar ook gevaren,
zoals brand, gas en bedorven
voedsel.
• Het reukorgaan is volgens sommige
wetenschappers 10.000 keer gevoeliger dan
het smaakzintuig.
• Geuren roepen herinneringen op! Heel
direct, zonder dat het eerst ‘bedacht’ kan
worden. Heel belangrijk bij ouderen!
De werking van het ruiken.
* Boven in de neusholte ligt het “reukepitheel”: dit is
gevoelig slijmvlies, waarin de reuk-zintuigcellen
zich bevinden.
* Geurstofmoleculen worden met de luchtstroom
meegenomen naar dit slijmvlies en komen in
aanraking met de uiteinden van de zintuigcellen.
* De zintuigcellen zetten de geurprikkels vervolgens
om in impulsen/signalen en die gaan via de
neuszenuwen naar de hersenen.
Smaak
• Smaakknopjes (papillen) liggen op
de tong.
• De 10.000 smaakknopjes liggen in
het epitheel (=slijmvlies-huid) van
de tong.
• 4 soorten zintuigcellen in deze
papillen, voor 4 primaire smaken.
• 5de?: =unami ( japans voor
‘mondgevoel’). Lekker hartig, vol.
(Ketjap, oude kaas)
MAAR: We proeven toch meer
dan 4 smaken?
Nee! Die ‘ruiken’ we!!!!
De werking van het proeven.
De tong is bekleed met een dik slijmvlies.
Hierin bevinden zich zo'n 3000
smaakpapillen die via 3 zenuwbundels
prikkels doorsturen naar de
smaakwaarnemingscentra in de hersenen.
Zonder reuk en zien maar 4 smaken!
MET reuk wel duizenden!
Proeven
- De smaakpapillen worden elke 10 dagen
-
vervangen.
De punt van de tong is het meest gevoelig voor
zoet.
Het achterste gedeelte van de tong voor bitter.
De zijranden van de tong voor zuur.
Een smal strookje langs de gehele tongrand voor
zout.
Waarnemingsfunctie v.d. huid
• Huid is 5e zintuig van deze serie.
Ook in de huid zitten zintuigcellen. De uiteinden
van deze zintuigcellen zetten verschillende soorten
prikkels om in impulsen/signalen, die via de
zenuwen naar de hersenen gaan.
Maar de huid heeft meer functies!!!!!
Functies van de huid
• Vijf belangrijke functies:
– Bescherming tegen uitdrogen, ziektekiemen, uvstralen
– Helpt ons lichaamstemperatuur te regelen
– Uitscheiding van bijvoorbeeld afvalstoffen
– Waarneming, door wat we voelen met onze huid
– Aanmaken van vitamine D
De bouw van de huid
3 belangrijkste lagen: 1. Opperhuid=epidermis
2. Lederhuid = dermis
3. Onderhuids
bindweefsel = subcutis
De bouw van de opperhuid/dermis
• De opperhuid bestaat uit vijf lagen:
– Hoornlaag (deze beschermt vooral)
– Kiemlaag (deze laag, en dus onze hele huid,
wordt elke 4-8 weken vernieuwd! Nieuwe cellen
worden omhoog geduwd. Dode hoorncellen slijten
af of worden afgewassen/afgeschuurd.
– Stekelcellaag
– Korrellaag
– Heldere laag
Huidskleur wordt bepaald door de
hoeveelheid melanine, gemaakt door
pigmentcellen in de kiemlaag.
Bv: Tepelhof, moedervlekken,
sproeten.
Feitjes Hoornlaag
Hoornlaag
– Beschermt tegen ziektekiemen,
uitdroging, uv-stralen en
‘diepere shade”.
– Eelt is een verdikking van
de hoornlaag. Hoe meer
schuring, hoe meer eelt.
- Cellen in de hoornlaag zijn
dood.
- Haren en nagels zijn ook
gemaakt van hoorncellen.
Lederhuid en onderhuids bindweefsel
Hier liggen belangrijke structuren voor temperatuur-regeling
(bloedvaten die uit kunnen zetten, zweetklieren die verkoelend zweet
kunnen produceren, haren die overeind kunnen staan en een vetlaag).
En voor waarneming (4 verschillende zintuigcellen voor tast, pijn,
druk en warmte/kou).
Huid  Gevoel/Tast