De betekenis van vrijwilligerswerk voor kwetsbare ouderen

De betekenis van vrijwilligerswerk
voor kwetsbare ouderen
Prof. dr. Lesley Hustinx
Vakgroep Sociologie UGent
Studiedag ‘Samen Zorg Dragen Voor Elkaar’
Project ‘Anders Ouder Worden’, Cera – Lucas
29 september 2011
Opbouw presentatie
•
•
•
•
Ouderen in vgl met jongere generaties
Betekenis vrijwilligerswerk voor ouderen
Waarom participeren ouderen niet?
Vrijwilligerswerk en kwetsbare ouderen
Definitie vrijwilligerswerk
Onbetaalde en onverplichte activiteiten
voor anderen/de bredere samenleving
in georganiseerd verband
Vrijwilligerswerk ouderen
In vergelijking met jongere generaties …
–
–
–
–
nemen ouderen minder deel aan vrijwilligerswerk
maar zijn ouderen meer actieve vrijwilligers
hebben ouderen andere motieven
engageren ouderen zich in andere organisaties (en
nemen andere taken op)
• Er is een grote bereidheid tot deelname bij nietparticiperende ouderen (vrijwilligerspotentieel)
(Erlinghagen & Hank, 2006)
Twee perspectieven
• Productiviteit
– De kost van de vergrijzing
– ‘Productive ageing’: nog steeds productief via
onbetaalde activiteiten
• Integratie en welzijn
– Bepaalde posities bevorderen integratie
– Vrijwilligerswerk heeft positieve invloed op
‘psychosociale bronnen’ individu
(Erlinghagen & Hank, 2006)
Van Willigen (2000)
Van Willigen (2000)
Vrijwilligerswerk en welzijn
Wondermiddel!
(en hoe meer, hoe beter!)
Persoonlijk welbevinden
Gezondheid
Levensduur
Levenskwaliteit
Tevredenheid met leven
Fysieke conditie
Gemoedstoestand
Vertrouwen
Zelfrespect
Verklaringen
1.
2.
3.
4.
5.
Activiteit theorie
Roltheorie
Continuïteitstheorie
Socio-emotionele selectiviteitstheorie
Sociaal model van
gezondheidspromotie
Waarom participeren ouderen niet?
• Ideale leefstijl versus ‘serious leisure’ (Stebbins, 1996)
= ‘niet willen’
• Vrijwilligerswerk (én bereidheid):
‘dominante status model’
= ‘niet kunnen’
(Erlinghagen & Hank, 2006)
(Erlinghagen & Hank, 2006)
Waarom participeren ouderen niet?
• Ideale leefstijl versus ‘serious leisure’ (Stebbins, 1996)
= ‘niet willen’
• Vrijwilligerswerk (én bereidheid):
‘dominante status model’
= ‘niet kunnen’
≅ kwetsbaarheid bij ouderen
Tilburg Frailty Indicator
Fysieke kwetsbaarheid
Psychische kwetsbaarheid
Sociale kwetsbaarheid
• slecht lopen
• slecht evenwicht
kunnen bewaren
• lichamelijk moe zijn
• slecht horen
• slecht zien
• weinig tot niet
wandelen
• ongewenst
gewichtsverlies
• weinig handkracht
hebben
• geheugenklachten
• sombere gevoelens
• angstige gevoelens of
nervositeit
• gevoelens van
hulpeloosheid (slecht in
staat zijn met
problemen om te gaan)
• alleen wonen
• gemis aan contacten
• gemis aan steun
Minstens 4 van deze
kenmerken
Opeenstapeling en wisselwerking
Minstens 2 van deze
kenmerken
Minstens 2 van deze
kenmerken
Bron: SCP (2011). Kwetsbare ouderen in de praktijk. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP)
Vrijwilligerswerk en kwetsbare ouderen
• Positieve invloed vrijwilligerswerk (nog)
sterker voor groep kwetsbare ouderen
• Vrijwilligerswerk zowel preventieve als
remediërende rol
– Preventie:
zorgen dat mensen al op vroegere leeftijd aan
vrijwilligerswerk beginnen (continuïteitstheorie)
– Remedie:
toegankelijkheid vrijwilligerswerk voor kwetsbare
ouderen verhogen
Vrijwilligersbeleid
voor (kwetsbare) ouderen
•
•
•
•
•
Vrijwilligerspotentieel niet gerealiseerd!
Jong geleerd is oud gedaan
Rekrutering
Maatwerk
Integrale kwaliteitszorg en ‘derde partijen’
Spanningsveld:
Té sterke instrumentalisering ondermijnt
intrinsieke kwaliteit en impact vrijwilligerswerk!