LUCAS Centrum voor zorgonderzoek en consultancy

Vrijwilligerswerk voor of door
ouderen?
Prof. Dr. Anja Declercq
Studiedag Actief ouder worden? Vrijwilligen!
5 maart 2012
Inhoud
1.
2.
3.
4.
5.
Ouderen en cijfers: de vergrijzing
Beelden van ouderen
Veranderende maatschappij
Ouderen en vrijwilligerswerk
En de toekomst?
1. Ouderen en cijfers
“De veroudering van de bevolking is ongezien
en uniek in de wereldgeschiedenis en in de
21ste eeuw zal de veroudering nog sneller zijn
dan in de 20ste eeuw.”
(www.un.org/esa/population/worldageing19502
050)
Leeftijdspiramide 1881
Mannen
Vrouwen
Leeftijdspiramide 1971
Mannen
Vrouwen
Leeftijdspiramide 2010
Leeftijdspiramide Vlaanderen 2020
Vergrijzing binnen de vergrijzing
Vroeger vierde het hele dorp een 100-jarige
Naast vergrijzing ook ontgroening
http://www.un.org/esa/population/publications/worl
dageing19502050/pdf/8chapteri.pdf
Is de vergrijzing iets dat negatief is?
 http://www.youtube.com/
watch?v=YX1DavTrLS8
Beelden van ouderen: tussen twee
uitersten?
14
De vergrijzing
 Negatieve connotatie voor iets dat in de eerste plaats
positief is
 Veroorzaakt door complex samenspel tussen
vooruitgang geneeskunde, hygiëne en nieuwe familiale,
sociale, politieke en economische organisatie
15
Hoe zien we dat?
• In sommige landen verdubbelde de levensverwachting
tijdens de 20ste eeuw (bvb. Spanje, Oostenrijk,
Griekenland)
• In andere landen neemt de levensverwachting voor
mannen momenteel af, bvb. Rusland
• Tussen 1987 en 1994 daalde de levensverwachting
voor mannen in Rusland met 7,3 jaar tot 57,6 jaar
Wie zijn die ouderen?
 65 jaar is een arbitraire grens
 Binnen de groep 65plussers is er heel wat diversiteit
(uiteraard!)
 Mensen geboren in 1925 hebben een heel ander leven
gekend dan mensen geboren in 1945
18
Socio-culturele veranderingen
Individualisering
– Betere materiële levensomstandigheden:
lifteffect
1. Meer levenstijd
2. Minder arbeidstijd en meer vrije tijd
3. Hoger arbeidsinkomen
 Meer kansen tot ontplooiing
– Toename van cultureel kapitaal: rol van het
onderwijs
 (nog) mondiger
19
Economische veranderingen
 Wankelende pijlers van de
verzorgingsstaat:
– Veronderstelling van volledige
tewerkstelling
– Traditionele taakverdeling man-vrouw
 Meer vrouwen werken
 Vaker flexibele arbeid: flexibele uren,
flexibele contracten, …
20
Beeld leeft dat ‘alle’ ouderen zorg nodig hebben?
 Niet alleen de levensverwachting stijgt, ook de leeftijd
van waarop we zorg nodig hebben verschuift
 Ouderen zijn gemiddeld actiever en gezonder dan
vorige generaties
21
Heel wat ouderen geven – vrijwillig - zorg
 Aan kleinkinderen
 Aan volwassen kinderen
 Aan hun partner
22
Heel wat ouderen doen ook vrijwilligerswerk
 LOVO-onderzoek: 1 op 10 ouderen doet regelmatig
vrijwilligerswerk
 Behoeftenonderzoek VUB (Prof. Verté): meer dan 16%
van de 60-plussers doen vrijwilligerswerk
 Enquête over eenzaamheid en sociaal isolement bij
65plussers (KBS, nog te verschijnen): 45% is lid van
een vereniging
23
En vaak is dat vrijwilligerswerk voor andere
ouderen
 Die wel zorg kunnen gebruiken
24
Age UK
 Berekende hoeveel de overheid per jaar spendeert aan
de zorg voor 65-plussers: 7,5 miljard pond in 2010
 Uit een bevraging bleek: 8% van de 65-plussers geven
minstens 20u zorg per week
 75 jaar en ouder: 15% geeft minstens 20u zorg per
week
 Als je dat zou omrekenen, tegen een prijs van 6,08
pond per uur, dan kom je tot 6,3 miljard pond vrijwillige,
informele zorg (=84% van wat de overheid spendeert)
http://ageukblog.org.uk/2012/02/24/social-care-expenditure-in-thecontext-of-informal-caring/
25
Wat zal er misschien/wellicht veranderen?
(1) Hoe en waarom men aan vrijwilligerswerk zal doen
(2) Hoeveel men aan vrijwilligerswerk kan doen
(3) Voor wie men aan vrijwilligerswerk zal doen
26
(1) De redenen waarom men aan vrijwilligerswerk
doet
 De redenen waarom ouderen aan vrijwilligerswerk doen
en hun soort engagement (bijvoorbeeld religie)
 Van ‘vast’ vrijwilligerschap naar meer losse
engagementen
27
(2) Hoeveel men aan vrijwilligerswerk kan doen
 Ouderen zullen zelf langer aan het werk zijn
 Anderzijds: kinderen wonen verder, ouderen zijn vaker
alleen, dus misschien meer tijd?
28
(3) Voor wie men aan vrijwilligerswerk zal doen
 Meer alleenstaande ouderen, met minder kinderen die
verder weg wonen en meer aan het (flexibel) werk zijn
 Vermaatschappelijking van de zorg: buurtzorg?
29
Blijft vrijwilligerswerk bestaan?
 Hopelijk wel, maar waarschijnlijk in nieuwe vormen
 Sociale participatie is bijzonder belangrijk voor iedereen
30
Vragen?
31