uitleg site 1 - Isabelle Verhaegen

UITLEG SITE 1
Alle vragen bij elkaar:
1. Wat is een tornado?
2. Hoe ontstaat een tornado?
3. Wat zijn de windsnelheden van een tornado?
4. Wat zijn de afmetingen van een tornado?
5. Waar komen tornado’s het meest voor?
6. Wat zijn tornadojagers?
7. Wat is de Fujitaschaal?
8. Wat is een windhoos?
9. Wat te doen als er een tornado op komst is?
10. Wat voor soorten tornado’s bestaan er allemaal?
11. Hoe snel draait een tornado?
12. Zijn er signalen waardoor je kunt weten dat er een tornado op komst is?
13. Wat zijn de gevolgen van een tornado?
14. Hoe kun je een tornado voorkomen?
Uiteindelijke vragen:
1. Wat is een tornado?
2. Hoe ontstaat een tornado?
3. Waar komen tornado’s het meest voor?
4. Wat is de Fujitaschaal?
5. Hoe kun je weten dat er een tornado op komst is?
6. Wat te doen als er een tornado op komst is?
7. Wat zijn de gevolgen van een tornado?
WAT IS EEN TORNADO?
Een tornado is een hevige storm, veel kleiner dan een orkaan, maar met nog sterkere wervelwinden.
Een tornado is een kolom van draaiende lucht onderaan een flink ontwikkelde buienwolk.
Die “kolom’’ raakt de grond (als deze de grond niet raakt wordt de tornado een windhoos genoemd,
oftewel een lichte tornado) en haalt snelheden van minimaal 65 km per uur.
HOE KUN JE WETEN DAT ER EEN TORNADO OP KOMST IS?
Tijdens zware regen- en onweersbuien moet je altijd rekening houden met het ontstaan van een
windhoos, waterhoos of tornado. Heb je de beschikking over radarbeelden (het best Doppler radar) dan
kan de plaats van de tornado zich soms duidelijk verraden. In het midden zit dan de tornado. Op
satellietfoto's is de tornado niet te zien. Satellieten kunnen alleen de situatie van bovenaf laten zien. Het
enige wat de mogelijkheid op een tornado laat zien, zijn de zware buienwolken (de supercellen) die wel
duidelijk opvallen.
WAT TE DOEN ALS ER EEN TORNADO OP KOMST IS?
Het ligt aan de kracht van een tornado, waar je het best kan schuilen, er zijn verschillende plaatsen die
tegen een tornado bescherming bieden. Je kunt beter niet in een klein gebouw, zoals een huis, zijn
wanneer er een tornado aankomt.
Meestal zoeken mensen veiligheid in speciale schuilkelders (vooral in de VS, waar veel tornado's
voorkomen), die zijn goed bestand tegen tornado's, zelfs wanneer de rest van een huis helemaal
vernietigd wordt.
Als er geen schuilkelder in de buurt is, kan je het best in een badkamer schuilen, en dan het beste in de
badkuip, door de waterleidingen en afvoerleidingen, die enige sterkte bieden aan de kamer. Het is slim
om zoveel mogelijk over tornado's en veiligheid te weten, als je in een tornadorijke omgeving woont,
zoals de Tornado Alley in de VS. Zo ben je beter voorbereid op een tornado.
De voorbereiding bestaat uit een vluchtplan, een vluchtroute, en een blik op het weer. Ook het oefenen
van zo een plan is handig om af en toe te doen.
WAT ZIJN DE GEVOLGEN VAN EEN TORNADO?
Hoeveel een tornado kan vernielen ligt aan de kracht ervan.
Hoe groter de kracht, hoe vernietigender de tornado.
Bij de grote tornado’s gaat er van alles vliegen door de enorme zuigkracht en kunnen mensen hun spullen
(of althans delen ervan) kilometers verder terug vinden.
Als er tornado’s langskomen, zijn er verder veel vernielingen aan gebouwen en huizen. De bomen waaien
om of ze worden gewoon uit de grond gerukt, en verder wordt alles weggeblazen.
Er zijn veel doden en gewonden per jaar, dat komt dan door een tornado.
SITES:
www.photolib.noaa.gov
home.planet.nl
Proef droog ijs
http://www.eurekas.be/SITES/viewSite/default.asp?prjct_ID=27151&home=1
Benodigdheden:
Droog ijs (Sarah)
Zwart blad (?)
Klein ventilatortje (?)
Warm water (School? Waterkoker?)
Zaklamp (iPhone Isabelle)
Grote plastiek omhulsel (?)
Snijplank (Isabelle)
Doos voor Droog ijs in te leggen ( Castrol
Isabelle)
HOE WERKT HET PROEFJE?
-Doosje op het snijplankje
-Warm water in het doosje.
-Plastiek omhulsel om het doosje (niet
afsluitend)
-Droog ijs in warm water
-Ventilator ondersteboven boven droog ijs
-Zaklamp en licht uit
UITLEG SITE 2
Het ontstaan van een tornado
Als de zon op het aardoppervlak schijnt wordt het aardoppervlak warm, de lucht boven
het aardoppervlak wordt ook warm. Boven de warme lucht is koude lucht. De warme
lucht stijgt op en duwt de koude lucht naar boven. Dan is de lucht onstabiel en dan
kunnen tornado’s ontstaan. Het begint allemaal met een warme luchtlaag onder een
koude luchtlaag. De warme luchtlaag drukt tegen de koude luchtlaag waardoor het ook
gaat regenen, het duurt even maar dan zal de warme luchtlaag door de koude
heendringen. Op een warme dag zal de zon de aarde de hele dag opwarmen zodat vlak
boven de aarde de warme luchtlaag sterker verwarmd is. Het is dus ook zo dat in de
zomer meer tornado’s voorkomen dan in de winter. Dan komen er weer andere
luchtstromingen en die botsen tegen de warme luchtstroom, de andere luchtstromingen
gaan er dan omheen draaien steeds harder en harder zo ontstaat de tornado.
UITLEG SITE 3
Tornado’s, ook wel wervelwinden genoemd, behoren tot de meest krachtige en extreme stormen op
aarde. Niet alleen kunnen ze in enkele seconden hele huizen met de grond gelijk maken, ze kunnen
daarbij ook nog eens zo snel ontstaan dat er amper waarschuwing mogelijk is. Maar hoe ontstaat een
tornado, en wat maakt de tornado nou zo gevaarlijk?
Tornado’s ontstaan door een combinatie van twee factoren. Er moet een sterke luchtstroom zijn die lucht vanaf
de grond naar boven verplaatst. Wanneer deze opwaartse luchtstroming daarbij ook nog om zijn as gaat draaien
zijn alle ingrediënten aanwezig om een tornado te maken.
Een opwaartse luchtstroom ontstaat wanneer de lucht dicht bij de grond warmer is dan hoger in de lucht (zie
de uitleg over convectie). Omdat warme lucht lichter is zal het opstijgen en de koude luchtlaag verdringen.
Figuur 1: Op sommige plekken stijgt lucht naar grotere hoogte dan op andere plekken.
Omdat dit niet overal even snel gaat kan het zo zijn dat op een bepaalde plek de warme lucht hoger komt dan
ergens anders. Voor de warme lucht is het nu makkelijker om naar dit hoogste punt te stromen dan om zelf te
proberen door de koude lucht heen te komen. Vergelijk het met water dat naar het laagste punt stroomt, maar
dan ondersteboven. Hoe meer warme lucht op dezelfde plek omhoog gaat, hoe hoger de warme luchtkolom
wordt. En hoe hoger deze is hoe meer warme lucht er wordt aangetrokken. Kortom, de luchtstroming wordt
steeds sterker.
Wanneer horizontale luchtstromingen sterk genoeg zijn zullen ze de verticale stromingen laten draaien. Dit kun je
vergelijken met een potlood tussen je handpalmen, wanneer je je handen langs elkaar beweegt zal het potlood
gaan draaien. Deze draaiende kolom lucht kan afmetingen van wel acht kilometer doorsnee bereiken en wordt
ook wel mesocycloon genoemd.
Figuur 2: Een tornado van de categorie F5, bij het stadje Elie in Canada op vrijdag, 22 juni 2007. Foto
door Justin Hobson. Zie credits.
De daadwerkelijke tornado’s ontstaan uit deze mesocycloon. Hoe dit precies in zijn werk gaat is echter nog niet
helemaal duidelijk. Meestal begint een tornado in de mesocycloon en zakt daarna naar de aarde, er zijn echter
ook tornado’s waargenomen die aan de grond beginnen. Om dit proces goed te begrijpen is dus nog veel
onderzoek nodig.
Een engelstalige animatie van bbc.co.uk over het ontstaan van tornado's.
De sterkte van tornado’s wordt aangegeven met de schaal van Fujita. Deze loopt van F0 voor zeer zwakke
tornado’s tot F5 voor de meest extreme. De classificatie van een tornado wordt gebaseerd op de schade die hij
aanricht. Een vrij zwakke tornado in een zeer dichtbevolkt gebied kan dus al snel een hoge score krijgen op de
schaal van Fujita.
Figuur 3: Een foto van de schade na een F0-tornado.
Figuur 4: De verwoesting na een F5-tornado.
Een tornado gefilmd.
UITLEG SITE 4 WIKIPEDIA
Een tornado ontstaat onder een sterke opwaartse verticale luchtstroom in een buienwolk van
warme lucht . De rotatie kan onderdeel zijn van een rotatie van de hele bui, die in dat geval
dan supercel genoemd wordt. De rotatie van een supercel wordt een mesocycloon genoemd.
Daarnaast kunnen ook tornado's voorkomen die niet met een rotatie van de gehele bui
samenhangen, of bij buienwolken niet in hun geheel roteren. In het laatste geval zijn ze vaak niet
zo krachtig en worden ze vaak windhoos genoemd.
De krachtigste tornado's komen voor bij supercelbuien. Deze buien bezitten een roterende
stijgstroom en vormen zich meestal wanneer de windsnelheid in de atmosfeer sterk toeneemt
met de hoogte. Voorwaarde voor het ontstaan van deze — en andere felle — onweersbuien is
dat de temperatuur sterk afneemt met de hoogte, terwijl er bij het aardoppervlak vochtige lucht
aanwezig is, lucht die veel waterdamp bevat. Wanneer de waterdamp in de stijgstroom van de
bui condenseert tot waterdruppels, komt warmte vrij die ervoor zorgt dat de stijgstroom warmer
blijft dan zijn omgeving en daardoor in stand blijft. Warme lucht zet uit en stijgt op door
de opwaartse kracht.
De rotatie rond een verticale as in een supercel ontstaat door het kantelen van de rotatie (of
preciezer: vorticiteit) rond een horizontale as, die aanwezig is in een stroming waarin de
windsnelheid met de hoogte verandert. Dit verklaart waarom voor de sterkste tornado's die met
supercellen samenhangen, steeds een sterke verandering van de windsnelheid met de hoogte
aanwezig is.
Tornado's komen relatief vaak in het centrale deel van de Verenigde Staten voor, gemiddeld zo'n
duizend per jaar. De meeste zijn niet sterk, maar sommige wel. Het gebied dat wel Tornado
Alley genoemd wordt, van midden-Texas tot het oosten van Nebraska en Iowa heeft er het meest
mee te maken, voornamelijk in de maanden april, mei en juni.
Vochtige warme lucht stroomt vanuit de Golf van Mexico noordwaarts en schuift over de Tornado
Alley onder een luchtlaag afkomstig uitMexico en de Rocky Mountains, waarin de temperatuur
sterk afneemt met de hoogte. Zo wordt aan de twee voorwaarden voor sterke onweersbuien
voldaan. Daarbij komt, dat er een zuidelijke wind waait, waarvan de snelheid vlak boven het
aardoppervlak sterk toeneemt met de hoogte. Dit wordt een low level jet genoemd. Rond 5
kilometer hoogte waait daarbij een sterke westelijke wind. Dit ruimen van de wind met de hoogte
levert een extra bijdrage tot het ontstaan van rotatie in de eventuele buien die ontstaan.
Het is vaak mogelijk gebieden waarin tornado's gaan voorkomen een aantal dagen tot uren van
tevoren aan te wijzen. De exacte plaats en het exacte tijdstip zijn echter heel onvoorspelbaar.
Mensen die meestal voor de kick op zoek gaan naar tornado's en/of zware onweersbuien worden
tornadojagers of stormchasers (veelal in de Verenigde Staten) genoemd. Sommige tornadojagers
zijn wetenschappers die metingen willen doen van temperatuur, druk en luchtvochtigheid in de
directe nabijheid van een tornado, en de tornado met een radar scannen. Hiermee hopen ze het
ontstaan van tornado's, waar nog veel onduidelijk over is, beter te begrijpen.
UITLEG SITE 5
Afgelopen 24 uur ontstond er opnieuw heel wat commotie rond het gebruik van de
termen ‘windhoos’ en ‘tornado’. Volgens de één mag het begrip ‘tornado’ niet
verward worden met de kleinere broer ‘de windhoos’. Wij bij noodweer.be zijn
voor u op zoek gegaan naar de enige echte verklaring voor deze eeuwige discussie !
Een windhoos is een tornado !
Het najaar (periode tussen de zomer en de winter) is bij uitstek een periode voor
windverschijnselen in de Benelux. De atmosfeer bevindt zich in constante mate van
verandering waarbij de straalstroom op grotere hoogte haar werk kan doen. In de
winter- en zomerperiode kan dit zonaal patroon zich ook voltrekken, maar lijkt het
eerder uitzonderlijk.
Doordat we in de herfst te maken hebben met een strakke straalstroom is het niet
verwonderlijk dat er hevige buien gaan ontstaan. Deze profiteren vaak van veel
windschering in situaties met geringe onstabiliteit (CAPE).
Lees ook: achtergrondinfo over hoe deze zware buien ontstaan !
Lees ook: tornado’s teisteren Nederland in oktober en november 2013
Om meteen komaf te maken met de eeuwige discussie over welke term nu mag
gebruikt worden, gebruik ik onderstaand citaat van de Belgische meteoroloog
Karim Hamid (KMI).
Tornado’s zijn windhozen, windhozen zijn tornado’s. Er moet geen verschil
gemaakt worden aan land… Watertornado’s bestaan niet, dus dat zijn gewoon
waterhozen.
Sceptisch wat het taalgebruik betreft
Voor mij persoonlijk is de term ‘windhoos’ nog steeds het begrip bij uitstek om
roterende wervelstormen in West-Europa te classificeren. In slechts heel
uitzonderlijke gevallen is de set-up / situatie van die aard dat de term ‘tornado’ kan
gebruikt worden. Dan denk ik vooral aan supercells die in de zomerperiode
ontstaan en via windschering en onstabiliteit een windhoos veroorzaken. Deze
wervelstormen zijn gelijkaardig qua opbouw aan de Amerikaanse supercells en
mogen wat mij betreft dan ook de term ‘tornado’ dragen.
Bekijk ook: de meest imposante supercells !
Helaas is de media altijd geneigd om vlug te grijpen naar de term ‘tornado’ terwijl
het eigenlijk ook een windhoos genoemd kan worden. Sensatie en kracht van het
woord wint het hier helaas ..