17. Wat Jezus te vertellen heeft is onbeschrijflijk

Thomas evangelie
17. Wat Jezus te vertellen heeft is onbeschrijflijk
Jezus zei:
Ik zal je geven wat geen oog heeft gezien
en wat geen oor heeft gehoord
en wat geen hand heeft aangeraakt
en wat boven elke gedachte verheven is.
Kan een tekst nog duidelijker zijn? Gewoonlijk wordt Jezus gezien als de vervulling van het
Oude Testament. Maar niet in de gnostiek. Daar betekent Jezus juist een radicale breuk met het
Oude Testament. De God van Jezus is een God van liefde en kan onmogelijk dezelfde zijn als de
wraakzuchtige God uit het Oude Testament, meenden de gnostici, en vertellen vele gnostische
teksten.
Maar dat is zeker niet de enige vernieuwing die Jezus inbracht. Allerlei woorden die in de joodse
traditie een traditionele uitleg hadden gekregen, worden door Jezus van een nieuwe betekenis
voorzien.
Zo wordt bijvoorbeeld het opstandingsverhaal in het boek Daniël uit het Oude Terstament
herzien. Onder de opstanding werd in de Joodse traditie verstaan de opstanding uit de
lichamelijke dood van de mensen aan het eind der tijden. Maar de gnostische Jezus beschrijft de
opstanding als een spiritueel proces.
In de joodse traditie speelt de term ‘het Koninkrijk’ een belangrijke rol. Ook aan dat woord geeft
Jezus een nieuwe uitleg.
En dus past hier opnieuw een waarschuwing, misschien vooral voor de eigentijdse toehoorders
van Jezus: Pas op, wat nog komt, is anders dan je misschien al meende te weten. Het is iets wat
je niet met je zintuigen kunt waarnemen. Je kunt het ook niet vatten met het denken. Het is echt
anders. Daar hoort ook een andere manier van verstaan bij.
Noot bij de vertaling
De laatste zin van dit logion wordt vaak vertaald als ‘en wat nog niet in het hart is
opgekomen,’of een vergelijkbare vertaling met daarin het woord hart.
Hier staat i.p.v. hart: ‘gedachte.’
In de tijd van Jezus had het woord ‘hart’ een andere betekenis dan in onze tijd. Wij zeggen in
onze tijd dat een mens denkt met zijn hoofd. Maar toen meende men dat een mens denkt met zijn
hart. Naar de bedoelde betekenis is het woord ‘gedachte’ hier dus wel degelijk correct.
In sommige engelse vertalingen kwam ik hier het woord ‘mind’ tegen. Daar volgt men dus
voor de vertaling in hedendaags engels ook de betekenis die het woord hart had in de tijd van
Jezus.
––––––––
2
Bron:
Bram Moerland
Schatgraven in Thomas
Vertaling en toelichting van het Thomas evangelie
Uitgeverij Bert Bakker, Amsterdam 2007
ISBN 9789035131453
Parallellen in de Bijbel en andere teksten vindt men op de website
www.gnostiek.nl/thomas