Studieavond 2017-programma

De Vakgroep Vertalen, Tolken en Communicatie van de Universiteit Gent, de MULTIPLESonderzoeksgroep, en het tijdschrift Over taal nodigen u graag uit op de studieavond
‘Welke (moeder)taal in de (multiculturele) klas?’
Studieavond voor leerkrachten moderne talen in het secundair onderwijs
Donderdag 20 april 2017 - auditorium A008 (A-gebouw Campus Mercator) - Abdisstraat 1 - 9000 Gent
Thema
Actueler kan het thema niet zijn. Welke taal gebruiken we in de klas? Welke taal voor moedertaalsprekers van
het ‘Nederlands’ of voor vreemdetaalleerders van het ‘Nederlands’? Jarenlang was er geen twijfel over het
antwoord: ‘Standaardnederlands, natuurlijk!’. Anno 2017, en in een context van een multiculturele
samenleving en van aandacht voor variëteiten van het ‘Nederlands’, is dat antwoord allicht aan herziening toe.
Moderator: Filip Devos
Programma
- 19.00-19.05u: Verwelkoming (Filip Devos)
- 19.05-19.15u: Inleiding (Veronique Hoste)
- 19.15-19.45u: Meertaligheid in onderwijs. Probleem of troef? (Piet Van Avermaet)
Sociaal-etnische ongelijkheid is een hardnekkig probleem in het onderwijs. De eerste PISA-data van
2000 hebben ons daar al op gewezen. Als verklaring wordt taal nagenoeg als enige causale factor naar
voren geschoven. Dit vertaalt zich in het Vlaamse onderwijsbeleid. We zetten al meer dan 15 jaar in op
taal (i.e. kennis van het Standaardnederlands) als belangrijkste hefboom tot schoolsucces. Maar uit de
recente PISA-data (2015) blijkt dat de ongelijkheidskloof in onderwijs niet echt wordt gedicht.
Integendeel, ze vergroot.
Ondanks het feit dat onderwijs, als sociale en leeromgeving, meertalig is en elk individu in die ruimte
meertalig is, en ondanks het feit dat er weinig onderzoeksevidentie is voor de effectiviteit van een
exclusief taalbadmodel, blijft men in het Vlaamse onderwijs volledig inzetten op onderdompeling in het
Nederlands als voorwaarde tot succesvol onderwijs en in veel gevallen op het niet benutten of zelfs het
bannen van de meertalige repertoires van kinderen en jongeren voor leren. Dit Vlaamse beleid – dat
zich vaak vertaalt in eentalig schoolbeleid en eentalige klaspraktijken – is gebaseerd op vier
assumpties. In deze bijdrage wil ik deze assumpties aan een ‘factcheck’ onderwerpen.
- 19.45-20.15u: Enkel Standaardnederlands in de NT2-klas? Over de kloof tussen taalbeleid en taalrealiteit
(Chloé Lybaert)
Nieuwkomers die naar Vlaanderen verhuizen, komen terecht in een complexe taalsituatie met een
sterk contrast tussen taalbeleid en -onderwijs enerzijds en de taalrealiteit anderzijds. Terwijl
nieuwkomers in de lessen Nederlands als tweede taal (NT2) voornamelijk Standaardnederlands leren,
spreken moedertaalsprekers van het Nederlands doorgaans tussentaal of dialect. Dat contrast stelt
NT2-leerkrachten voor uitdagingen: hoe kunnen zij ervoor zorgen dat de communicatie tussen hun
NT2-studenten en moedertaalsprekers van het Nederlands zo optimaal mogelijk verloopt?
Tijdens mijn lezing zal ik stilstaan bij de praktische moeilijkheden die nieuwkomers ervaren met dit
contrast tussen beleid en realiteit. Vervolgens zal ik ingaan op het bestaande (les)materiaal over
taalvariatie en zal ik enkele didactische tips geven om nieuwkomers beter voor te bereiden op de
Vlaamse taalrealiteit.
- 20.15-20.45u: Standaardtaal in de klas? De ambivalente houding van Vlaamse leerkrachten (Steven
Delarue)
In Vlaanderen wordt van leerkrachten verwacht dat ze streng vasthouden aan de standaardtaalnorm
tijdens het lesgeven, en dat ze die norm ook uitdragen. Zo staat het in de talenbeleidsnota’s van de
opeenvolgende ministers van Onderwijs, en zo blijkt ook keer op keer als er in de media alarmerende
berichten opduiken over ‘taalverloedering’: dan wordt er al snel met een beschuldigende vinger naar
het onderwijs gewezen.
Uit empirisch onderzoek blijkt dat leerkrachten tijdens het lesgeven inderdaad niet altijd vasthouden
aan het Standaardnederlands, afhankelijk van hun taalrepertoire en de specifieke situatie. Voor mijn
doctoraat onderzocht ik hoe Vlaamse leerkrachten uit het basis- en secundair onderwijs het belang van
die standaardtaalnorm inschatten, en daaruit komt een erg ambivalente houding naar voren: enerzijds
benadrukken ze bijna unaniem het belang van het Algemeen Nederlands in het onderwijs, anderzijds
formuleren ze voor zichzelf allerlei redenen (‘strategieën’) om toe te lichten waarom ze zelf van die
norm afwijken in hun eigen klastaalgebruik. De zeven categorieën waarin die strategieën in te delen
zijn, vormen de rode draad in mijn bijdrage. Op het einde sta ik ook stil bij enkele veelvoorkomende
vragen en bezwaren als het over onderwijs en de (standaard)taalnorm gaat.
- 20.45-21.00u: Slotbeschouwing, vragen en discussie
- 21.00u: Receptie
Over de sprekers
Prof. dr. Veronique Hoste is voorzitter van de Vakgroep Vertalen, Tolken en Communicatie van de Universiteit
Gent (zie: http://www.vtc.ugent.be/).
Prof. dr. Filip Devos is hoofddocent Nederlands aan de Vakgroep Vertalen, Tolken en Communicatie van de
Universiteit Gent en hoofdredacteur van het tijdschrift Over taal (zie: http://www.overtaal.be).
Prof. dr. Piet Van Avermaet is directeur van het Steunpunt Diversiteit & Leren, verbonden aan de vakgroep
taalkunde van de Universiteit Gent. Hij doceert 'multiculturalisme studies', ‘meertaligheid in onderwijs’ en
'taalbeleid'. Zijn expertise en onderzoeksinteresses omvatten onder andere: meertaligheid in onderwijs,
kansarmoede en sociale ongelijkheid in onderwijs, taalbeleid en -praktijk in onderwijs, taalbeleid en -praktijk in
contexten van (sociale) inclusie, taal assessment, diversiteit en inclusie, integratie en participatie, discriminatie
in onderwijs, migratie.
Dr. Chloé Lybaert is postdoctoraal onderzoeker en lesgever NT2 en taalvaardigheid aan de Vakgroep Vertalen,
Tolken en Communicatie van de Universiteit Gent. Ze verdedigde in 2014 haar proefschrift over percepties en
attitudes van het gesproken Nederlands in Vlaanderen. Terwijl ze zich voor haar proefschrift uitsluitend
toelegde op het Nederlands van moedertaalsprekers in Vlaanderen, is ze nu voornamelijk geïnteresseerd in het
Nederlands van nieuwkomers en in de kloof tussen taalbeleid en taalgebruik in Vlaanderen.
Dr. Steven Delarue werkt rond meertaligheid, anderstalige nieuwkomers (OKAN), vluchtelingen en diversiteit
bij Onderwijscentrum Gent. Hij verdedigde in 2016 zijn doctoraatsproefschrift over het taalgebruik en de
taalpercepties van Vlaamse leerkrachten in het basis- en secundair onderwijs. Daarnaast blogt hij over taal en
onderwijs op zijn eigen website (zie: https://stevendelarue.be/) en is hij co-hoofdredacteur van Fons,
tijdschrift voor didactiek Nederlands.
Praktisch
De studieavond is gratis. Inschrijven is absoluut noodzakelijk. Dat kan op
https://webapps.ugent.be/eventManager/events/StudieavondVTC. Het aantal inschrijvingen is beperkt! De
deelnemers krijgen een aanwezigheidsattest.
Locatie: auditorium A008 - A-gebouw - Campus Mercator - Abdisstraat 1 - 9000 Gent
(zie: http://www.vtc.ugent.be/node/136).
Organisatie en verdere info: [email protected].
Deze studieavond wordt georganiseerd door de Vakgroep Vertalen, Tolken en Communicatie van de
Universiteit Gent (zie: http://www.vtc.ugent.be/), de onderzoeksgroep MULTIPLES - Research Centre for
Multilingual Practices and Language Learning in Society (zie http://research.flw.ugent.be/en/multiples) en het
tijdschrift Over taal (zie: http://www.overtaal.be).