Hoezo liberalisering van banken en supermarkten ? Nieuwe

Hoezo liberalisering van
banken en supermarkten ?
Nieuwe instabiliteit?
Myriam Vander Stichele
SOMO
(Stichting Onderzoek Multinationale
Ondernemingen, Amsterdam)
NIEUWE
LIBERALISERINGSGOLF
VAN DE EU
• GATS Onderhandelingen: in huidige WTO
onderhandelingen
• EPA onderhandelingen (ACS/ACP landen)
• Nieuwe FTA onderhandelingen (Centraal
Am., Andean, India, Korea, Asean-landen)
NIEUW EU
ONDERHANDELINGSBELEID:
“COMPETING IN THE WORLD”
• Wat goed is voor “Europese ” multinationals is goed
voor de EU is goed voor werknemers en burgers!?
• “At your service”: Competitiviteit, markten openen en
toegang tot goedkope natuurlijke bronnen
• Nadruk op rijke opkomende markten
• Liberalisering van goederen, diensten,
investeringen, overheidscontracten, etc.
NB Prioriteit aan WTO of WTO ++/FTAs?
NB 2: Is ooit uw mening gevraagd? De macht van de grote bedrijfslobby
LIBERALISERING VAN
DIENSTEN & INVESTERINGEN
• Handel in diensten vaak = investeringen (“mode 3”)
• Diensten = van waterdistributie en gezondheidszorg
tot toerisme, banken en supermarkten
• Liberalisering = aanval op nationale regelgeving:
“disciplinering”
– Principe van non discriminatie (NT & MFN)
– Wetgeving moet het “minst handelsverstorend zijn” (necessity test?
Wet is objectief & relevant?)
– Geen beperking op volledige buitenlandse eigendom
– … (andere voorbeelden volgen)
– Transparantie: nieuw : incl. recht op lobby van buitenlandse bedrijven
voor de wet gemaakt wordt
Liberalisering van financiële
diensten
= prioriteit sector van EU in WTO & FTAs: EU vraagt
marktopening aan veel landen
= EU markt “vergroten” om meer winst te maken
= banken, verzekeraars (incl. ziekteverzekering),
beleggings- en pensioenfondsen, derivatenhandel,
investment banking, enz.
= overnames en aquisities
= “efficiency in ontwikkelingslanden vergroten
= “commitments” maken in GATS: lijsten en EU vraagt
snelle liberalisering
GEVAREN VOOR INSTABILITEIT
•
Snelle invoer (nieuwe) producten zoals beleggingsfondsen,
verzekeringen, rekening in buitenlandse munt: veel geld naar het
buitenland; Toezicht niet gegarandeerd
Zie GATS art. XI (vrijheid v. alle transacties (current account ): incl. Chile-tax, dividend
(Chili) en winsten
Zie GATS art. XII: beperkte ingreep betalingsbalansproblemen
• Afschaffing van reserves in het land zelf (EU vraag)
• Buitenlands toezicht op buitenlandse banken
• “Prudential regulation” schiet te kort en mag liberaliseringsafspraken niet
ondermijnen (GATS Annex = chilling effect op nieuwe wetgeving incl.
Tobin tax
• EU vraagt om anti-crisis wetgeving af te schaffen bv.
– Investering van verzekeraars in vastgoed beperkt tot 15% (Korea)
– Beperking van lenen via credit card (Korea)
– Afschaffing van reserves in het land zelf (EU vraag a veel landen)
… EN MAATSCHAPPELIJKE
PROBLEMEN
• Diensten vooral voor rijkste klanten, rijkste regio’s =
“cherry picking” = niet voor armen, kleine boeren en
kleine bedrijven, platteland (bv. Uganda)
• Vaak consumptiekrediet ipv voor industrie
• Winst en geld van rijken in arme landen naar het
buitenland
• Beste managers opgekocht (transfer of skills?)
• Geen regels op leningen projecten, ethisch beleggen,
etc….
• EU vindt dat quota’s voor leningen aan armen een
handelsbeperking zijn
LIBERALISERING VAN
SUPERMARKTEN
= vestigen van buitenlandse distributiediensten (zie
India: nog niet): enkele grote in de wereld
= overnames & aquisities, opzetten nieuwe
vestigingen zonder joint ventures
= aanval op wetgeving door GATS etc.:
• Wet op eerst doen van econ./soc./milieu impact
assessment
• Geen beperking op aantal en groote van
supermarkten, opkopen van grond/real estate,
• Lobby tegen wetten openingsuren, planning
HOE SUPERMARTEN
FUNCTIONEREN
• Meeste voedsel in supermarkten gekocht
• Een paar supermarkten per land
• Dezelfde supermarkten domineren in veel
regio’s
• Eisen grote volumes, hoge kwaliteit, lage prijzen,
hele jaar door
• Maken eigen kwaliteitsstandaarden
• Geven klanten voorbereidde maaltijden
• Verkoop van steeds meer non-food: all-in
experience, tot bankdiensten toe
• Steeds meer huismerken
Level of concentration in 15 European Union countries:
share of modern grocery distribution(1) of top 5
retailers in each country (2004)
Finland
Sweden
Ireland
Denmark
Luxembourg
Austria
Belgium
Portugal
France
Germany
Spain
Netherlands
UK
Greece
Italy
88.2%
86.2%
83.2%
82.4%
82.3%
78.7%
78.6%
71.3%
70.4%
68.4%
67.9%
67.7%
56.3%
53.7%
41.3%
average =
71.7%
HOE ENKELE SUPERMARKTEN
DE MARKT VEROVEREN
• Aantrekken van klanten door lage prijzen en
gemakkelijkheidsproducten
• Prijzenoorlogen, gevarieerd prijzen, …
• Meer marges op de huismerken
• Minder personeel, lager betaald
• Toeleveranciers steeds meer onder druk gezet
incl. doorsamenbundelen van inkoop:
 INKOOPMACHT: kunnen lagere prijzen van
toeleveranciers afdwingen als oligopolistische
afzetters van producten
The Supply Chain ‘Bottleneck’ in Europe
Source: Grievink (2003)
Consumers: 160,000,000
Customers: 89,000,000
Outlets: 170,000
Supermarket formats: 600
Buying desks: 110
Manufacturers: 8,600
Semi-manufacturers: 80,000
Suppliers: 160,000
Farmers/producers: 3,200,000
Covers retail food (not foodservice) and represents about 85% of the total sales of the western
European countries
MAATSCHAPPELIJKE
PROBLEMEN
1. minder jobs en slechtere arbeidsvoorwaarden:
– Kleine toeleveranciers gaan failliet
– Grote multinationals moeten personeel afdanken
– Onregelmatige uren van personeel, niet boven 18 jaar aan de
kassa!
– Huismerkproducenten uitgeperst
2. Concentratie in de keten van toeleveranciers: kleine
boeren en producenten hebben geen afzetmarkt meer want voldoen
niet aan eisen
3. Misbruik van inkoopmacht: bijbetalingen, late betaling, niet
afnemen, verbieden aan concurrent te leveren,…
4. “Voedselwoestijen” in de stad
5. Kleine winkels verdwijnen uit de stad
6. Milieuproblemen: transport, verpakkingsafval, aanvoer
PROBLEMEN VOOR
ONTWIKKELINGSLANDEN
• “Vrije markttoegang” beperkt tot
toelevering aan supermarkten
• Kunnen niet aan eisen voldoen want
worden er niet voor betaald
• Afspraken en contracten niet gehonoreerd
• Supermarkten in ontwikkelingslanden:
– afzet voor kleine producenten verdwijnt
– Kleine winkels verdwijnen
• Import van buitenlandse producten
… en INSTABILITEIT
• Betalingsbalans in onevenwicht door import van
buitenlandse producten:
– VS: 10 miljard uit China door Wal-Mart
– Ontwikkelingslanden: steeds meer import
– EU lobby : totale vrije import in EU en elders
• Winsten buitenlandse supermarkten en TNC
toeleveranciers naar het buitenland
• Maatschappelijke instabiliteit:
– Kleine producenten en boeren verdwijnen
– Groot deel van de economie/winsten in buitenlandse handen
– Kleine winkels verdwijnen en steden & dorpen worden
onleefbaar
– Verschraling van de keuze
– Minder werkgelegenheid
– Meer migratie
ENKELE CONCLUSIES
• Corporate globalisation is nu letterlijk overheidsbeleid
• neo-liberale onderhandelingen gaan verder MAAR er is
bijna geen vrije markt meer: enorme concentratie
• Vrijheid van kapitaal wordt vastgelegd in internationale
handels- en investeringsverdragen
• Ongelijkheid arm en rijk wordt nog groter:
– winst grote bedrijven vs andere in de keten incl. arbeid
– miljarden winsten grote banken: Citigroup meer dan WB
leningen
• Mensen kunnen in hun dagelijks leven bij aankopen zelf
iets doen om te veranderen
• Werken en nadenken aan nieuwe wetgeving om
supermarkt praktijken te beteugelen
Meer informatie?
www.somo.nl: publicaties
Who reaps the fruit?, juni 2006
The profit behind the plate, december 2006
Critical issues in the financial industry, april 2005
www.tescopoly.org
www.breakingthearmlock. com