Lichaamsverzorging en observatie

onbewaakte kopie
Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen
Lichaamsverzorging en observatie 54
Ademhaling
Bij inademing wordt zuurstof uit de buitenlucht opgenomen, dat vervolgens in het bloed
terechtkomt, en bij uitademing wordt koolzuur uit het lichaam uitgestoten.
Ademhaling vindt plaats in de longen en luchtwegen (neus- en keelholte, strottenhoofd en
luchtpijp). De ademhaling wordt geregeld door het ademcentrum in de hersenen.
De belangrijkste ademhalingsspieren zijn het diafragma en tussenribspieren. Soms zijn deze
spieren verzwakt en kunnen ze niet meer voor voldoende ventilatiezuurstof zorgen.
Indicaties voor controle ademhaling
Bij cliënten met afwijkende of te verwachte afwijkingen van de ademhaling. Bijvoorbeeld:

aandoeningen van de luchtwegen

bij flauwte

bewusteloosheid

tijdens en na onderzoek/behandeling

na vertikking

bij hartstilstand.
Controle van de ademhaling.
Bij de ademhaling dient te worden gelet op:

snelheid;

regelmaat;

diepte;

reuk;

geluid.
Let, ter herkenning van symptomen van dyspnoe (bemoeilijkte ademhaling), ook op het gelaat
van de cliënt:

benauwde gelaatsuitdrukking;

cyanose (het blauw kleuren van de huid);

bewegen van neusvleugels;

heftige op en neergaan van de borstkas;

bewegen van spieren in de hals.
Snelheid van de ademhaling
De snelheid van de ademhaling wordt bepaald door het aantal ademhalingen per minuut. De
snelheid van de ademhaling varieert met de leeftijd. Het aantal ademhalingen per minuut is bij:

volwassenen:
15-17;

tieners:
12-20;

kinderen 2-12 jaar: 20-30;

zuigelingen:
30-50.
Per minuut wordt 2-3 keer diep ingeademd.
Regelmaat van de ademhaling
De regelmaat van de ademhaling wordt bepaald door de duur van de pauzes tussen in- en
uitademingen.
© Vilans 24-08-2012
Achtergrondinformatie
Ademhaling: 1 (van 3)
onbewaakte kopie
Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen
Lichaamsverzorging en observatie 55
Diepte van de ademhaling
De diepte van de ademhaling wordt bepaald door de hoeveelheid in- en uitgeademde lucht per
keer.
Geluid van de ademhaling
Aan het geluid van de ademhaling kunnen afwijkingen aan de normale onbelemmerende
ademhaling worden beluisterd. Bijvoorbeeld:

een piepende ademhaling bij benauwdheid,

een rochelende ademhaling bij vocht of slijm in de luchtwegen.
Tellen van de ademhaling
De ademhalingsfrequentie wordt geteld door te kijken naar het op en neer gaan van de borst
van de cliënt. Bij de cliënt kan een borst- of een buikademhaling op de voorgrond staan. Over
het algemeen komt een gecombineerde ademhaling voor.
Tel elke in- en uitademhaling voor één ademhaling. Begin bij de inademing te tellen. De
opgaande beweging is de inademing. Om de beweging duidelijker te zien kan een arm van de
cliënt over de borst worden gelegd.
De ademhaling kan worden geteld met een zandloper (polsteller) of horloge met secondewijzer.
Het aantal slagen per minuut wordt vastgesteld.
Tel de ademhaling bij volwassenen en kinderen gedurende 30 seconden en vermenigvuldig de
uitkomst met twee.
Tel gedurende 1 minuut als de ademhaling afwijkend lijkt.
© Vilans 24-08-2012
Achtergrondinformatie
Ademhaling: 2 (van 3)
onbewaakte kopie
Protocollen Voorbehouden, Risicovolle en Overige handelingen
Lichaamsverzorging en observatie 56
Ademhalingspatronen
Onderstaande tabel geeft verschillende (afwijkende) ademhalingspatronen weer.
Benaming
Patroon
Mogelijke oorzaken
Eupnoe:
normale ademhaling
Apnoe:
tijdelijke afwezigheid van de
ademhaling; kan periodiek optreden.
Hyperpnoe:
diepe en licht versnelde ademhaling
Tachypnoe:
versnelde ademhaling
Cheyne-Stokes:
snelle en diepe ademhalingen,
vervlakkend totdat een pauze (20-60
sec) intreedt.
Kussmaul:
snelle (>20/min), zeer diepe (op
zuchten lijkende), moeizame
ademhaling, zonder pauze

mechanische obstructie van
de luchtwegen;
aandoeningen die het
ademcentrum in de
hersenen beïnvloeden.

lichamelijke inspanning

koorts
longontsteking
verhoogde hersendruk,
ernstige hartdecompensatie,
nierinsufficientie, meningitis,
overdosis medicijnen,
zuurstofgebrek in hersenen.
nierinsufficiëntie of
stofwisselingsstoornissen
(m.n. keto-ascidose bij
diabetisch coma)
Tabel ademhalingspatronen
Aandachtspunten bij controle van de ademhaling

De ademhaling kan veranderen wanneer de aandacht er op wordt gevestigd. Emoties
beïnvloeden de ademhaling. Tel eventueel de ademhaling meteen na het polstellen zonder
het de cliënt te zeggen, terwijl de vingers nog aan de pols liggen.
Bron
Hamilton HK en Rose MB. Verpleegkundige handelingen en procedures. Maarssen: Elsevier
Gezondheidszorg, 1998.

Observatietechnieken. Skillslab-serie voor verpleegkundige en verzorgende vaardigheden
(2003). Bohn Stafleu Van Loghum.