Woord Afkorting Uitleg SCHOOLLEIDERSCHAP AANGEKAART EN

Woord
Afkorting
Uitleg
SCHOOLLEIDERSCHAP AANGEKAART EN IN KAART GEBRACHT: HOOFDSTUK 1
Schoolleiderschap
SL
Proces van sociale beïnvloeding, uitgevoerd door één of meerdere organisatieleden. Het omvat
activiteiten gericht op het bereiken van wenselijk en noodzakelijk geachte organisatiedoelen.
Leiderschap
SLL
Beïnvloeden van organisatieleden en het initiëren van veranderingen om wenselijk geachte doelen
te bereiken. Ook interpersoonlijke dimensie, om de vooropgestelde doelen en veranderingen te
bereiken, dienen leiders organisatieleden te motiveren.
Leiderschap als invloed
SLLi
Sociaalbeïnvloedingsproces waarbij een groep of persoon intentioneel invloed uitoefent op andere
personenn of groep om activiteiten en relaties in groep of organisaties te structureren.
Leiderschap en waarden
SLLw
Nadruk op taak als leider om mensen te verenigen rond kernwaarden (normatieve ideeën over:
goed onderwijs, gelijke kansen, persoonlijkheidsontwikkelingen)
Leiderschap en visie
SLLv
Steeds meer beschouwd als een essentiële eigenschap van effectief leiderschap. Twee
componenten zijn nauw verbonden. Cognitieve component (persoonlijke interpretatie van
schoolleider van zijn alledaagse werkelijkheid) en sociale component (visie zoals deze tot uiting
komt in dagdagelijkse interacties van schoolleider met medewerkers en leerkrachten om
denkbeelden om te zetten in praktijk)
Management
SLM
Richt zich meer op het status quo en op routineuze taken. Heeft als doel efficiënt en effectief
behouden en laten werken van bestaande organisatorische arrangementen.
Positie
SLP
Plaats in organisatie waaraan één of meerdere rollen aan verbonden zijn
Activiteiten
SLA
Activiteiten of praktijken die organisatieleden uitvoeren en waarin of waardoor leiderschap of
management gerealiseerd kan worden.
Leiderschaps –of
SLAl
Concrete handelingen waardoor concrete leiderschaps –of managementtaken opgenomen of
1
managementsactiviteiten
SLAm
uitgevoerd worden.
SLl
De bekleders van posities in organisaties, verbonden met het besturen van de organisatie. Het
(praktijken)
Schoolleiding/schoolleiders/
formele leiders/directeurs
uitoefenen van leiderschap en management behoort tot de kern van hun formele taak binnen de
organisatie
SCHOOLLEIDERSCHAP AANGEKAART EN IN KAART GEBRACHT: HOOFDSTUK 2
SCHOOLLEIDERSCHAP AANGEKAART EN IN KAART GEBRACHT: HOOFDSTUK 3
Instructioneel leiderschap
SLil
Heeft in de eerste plaats betrekking op leren en onderwijzen en op het gedrag van leerkrachten
wanneer ze met leerlingen werken.
Een instructionele
leider wordt
verondersteld
de
wenselijke
condities te
creëren zodat
leerkrachten op een zodanige wijze kunnen werken dat er ‘goede’ leerresultaten worden behaald
bij de leerlingen.
Verwijst voornamelijk naar de doelen van schoolleiderschap
Transactioneel leiderschap
SLtl
Tracht volgers ertoe te brengen om te doen wat hij/zij wenselijk en noodzakelijk acht door middel
van beloningen.
Deze vorm van leiderschap is noodzakelijk om de organisatie te behouden en past dus in een
managementagenda.
Verwijst voornamelijk naar de manier waarop leiders leerkrachten trachten te beïnvloeden opdat
de organisatiedoelen zouden bereikt worden.
Transformatief leiderschap
SLtl
Tracht volgers te overtuigen en te motiveren om boven hun eigen belangen uit te stijgen en de
doelen van de organisatie na te streven.
Deze vorm van leiderschap wordt nodig geacht voor het verbeteren van de organisatie.
2
Verwijst voornamelijk naar de manier waarop leiders leerkrachten trachten te beïnvloeden opdat
de organisatiedoelen zouden bereikt worden.
Gespreid leiderschap
SLgl
Koppelt leiderschap los van de persoon van de formele schoolleider. Leiderschap is niet gesitueerd
bij één persoon of exclusief verbonden aan concrete posities binnen de organistatie wmaar wel
gestalte krijgt in veelheid van –al dan niet samenhangende- activiteiten en processen. In principe
kan
elk
organisatielid
leiderschap
uitoefenen.
Dit
model
biedt
mogelijkheden
om
leiderschap/management op verschillende organisatieniveaus te organiseren.
Numerieke of additieve
SLgln
actie
Georkestreerde actie
Bestaat enkel uit het geaggregeerde effect of de som van een aantal individuen, die, ieder op
eigen wijze een bijdrage leveren aan een groep of organisatie.
SLglg
Dynamiek die ontstaat wanneer twee of meer organisatieleden gezamenlijk handelen en waardoor
de uitkomst van hun handelen meer is als de som van hun individuele handelen. (Voorwaarde is
gezamenlijk of georkestreerd handelen)
Spontane samenwerking
SLglgss
Samenwerkingsrelatie die spontaan ontstaan op de werkplek. (van relatief korte duur)
Intuïtieve werkrelatie
SLglgiw
Diepgaande vorm van samenwerking en begrip tussen collega’s die ontstaat wanneer ze langdurig
en nauw samenwerken
Geïnstitutionaliseerde
SLglggp
praktijken
Sociale verdeling van
praktijken. (vb. Functioneringsgesprekken monden uit in procedures en formulieren)
SLsov
leiderschapspraktijken
Situationele verdeling van
Samenwerkingsrelaties monden uit in afspraken, structuren en vaststaande artefacten en
Leiderschap is geconstitueerd in interactie van meerdere leiders (en volgers) die gebruik maken
van instrumenten en artefacten om bepaalde taken uit te voeren.
SLsiv
Praktijken vinden steeds plaats in en worden beïnvloed door de context waarin ze plaatsvinden.
SLsiva
Artefacten zijn constitutief voor de leiderschapspraktijk. De veruitwendiging van ideeën en
leiderschapspraktijken
Artefact
bedoelingen (lesroosters, evaluatieformulieren, procedures, verslagen van vergaderingen en
3
agenda’s)
Organisatiestructuren
SLsivo
Organisatiestructuren zijn constitutief voor leiderschapspraktijk (vb. Blz 43)
Effectieve schoolleiders
SLes
Building vision and setting
SLesv
Gericht op het realiseren van een gemeenschappelijke doelgerichtheid in het schoolteam
SLesb
Ontwikkelen van kennis en vaardigheden bij leerkrachten en andere teamleden om de
direactions
Understanding and
developing people
organisatiedoelen te bereiken enerzijds. Anderzijds het bevorderen van het engagement en het
doorzettingsvermogen van leerkrachten en andere teamleden om deze doelen na te streven.
Redesigning the
SLeso
organisation
Managing the teaching and
motivatie, engagement en kennis en vaardigheden optimaal kunnen ontwikkelen.
SLesm
learning programme
Effectieve en succesvolle
Gericht op het tot stand brengen van de werkcondities die toelaten dat leerkrachten hun
Gericht op het creëren van productieve werkcondities voor leerkrachten door het bevorderen van
stabiliteit in de organisatie en het verbeteren van de schoolinfrastructuur.
SLesd
directeurs
Waarden van de directeurs
SLesdw
Passie voor hun werk, belang hechten aan gelijke kansen en sociale rechtvaardigheid, een
gerichtheid op anderen en een gevoel voor humor.
Visie van de directeur op
SLesdv
schoolvisie en -missie
Gerichtheid op het
Vb.: Een visie gericht op kinderen, het creëren van een zorgende omgeving, eenduidige en hoge
verwachtingen t.a.v. leerlingen.
SLesds
Het bevorderen van zowel vaardigheden als bekwaamheden op het niveau van de individuele
ontwikkelen van de
leerkrachten als vaardigheden en deskundigheid op het groeps –of schoolniveau. Ook de relatie
schoolcapaciteit
met ouders en de lokale gemeenschap behoort hiertoe.
Percepties van leerkrachten
SLesdl
4
over effectieve
schoolleiders
Relatie met leerkrachten
SLedlr
Het opbouwen van een persoonlijke en professionele relatie met leerkrachten, waarin respect en
vertrouwen centraal staan.
Steun inzake visie
SLedlw
Het articuleren van waarden en een visie voor de school en het vinden van steun voor deze visie
bij de leerkrachten.
Stimuleren professionele
SLedls
ontwikkeling
Het stimuleren van de (individuele) professionele ontwikkeling van leerkrachten en, mede op
basis daarvan, schoolontwikkeling.
SCHOOLLEIDERSCHAP AANGEKAART EN IN KAART GEBRACHT: HOOFDSTUK 4
Vooral benaderingen en visies naar de begrippen en concepten achter schoolleiderschap, weinig/niet van toepassing op de interviews
SCHOOLLEIDERSCHAP AANGEKAART EN IN KAART GEBRACHT: HOOFDSTUK 5
Beleving van
BSL
schoolleiderschap
Spanning tussen Ratio en
SpRM
emotio
Emotionele
Rationaliteit en emotie raken onvermijdelijk verwikkeld met elkaar in de beroepsbeleving van
directeurs.
EBSL
Rol van emoties in praktijk van directeurs in onderwijspraktijken.
PESL
Positief gevoel van uitdaging, enthousiasme en energie – gevoelens van steun – het gevoel
belevingsdimensie bij sl
Positieve emoties bij
schoolleiders
Negatieve emoties bij
schoolleiders
hebben van gekend te zijn en erkend te worden – bevestiging van het zelfwaardegevoel
NESL
Ontmoediging – bedreiging – het gevoel emoties te moeten verbergen – negatieve gevoelens ten
gevolge van de verantwoordelijkheden – teleurstelling in het systeem
5
Emotionele arbeid
ESLa
Invloed van gevoelens van anderen op de emoties/gevoelens van de schoolleider
EA
Gevolgen van management of controle van gevoelens. Wanneer iemand de noodzaak voelt om
gevoelens te stimuleren of te onderdrukken om een bepaalde uitstraling naar de buitenwereld te
geven en zo de gewenste emotionele staat bij anderen op te wekken.
Emotionele dissonantie
ED
Wanneer iemand frewuent de noodzaak voelt om positieve gevoelens te tonen die niet
overeenstemmen met de neutrale of negatieve gevoelens die de persoon echt ervaart.
Emotionele regulatie
ER
De capaciteit van een schoolleider om zijn/haar emoties te managen of er functioneel mee om te
gaan. Eveneens de vaardigheid van schoolleiders om anderen te helpen om hun eigen emoties te
managen of er functioneel mee om te gaan.
Emotionele context
EC
De wisselwerking tussen emotionele context van de school enerzijds en emotionele regulatie en
beslissingen anderzijds.
Publiek gezicht van de
PSL
schoolleider
Gecontextualiseerde en
Het bewaren van een aanvaardbaar publiek gezicht, ter bescherming van hun positie en ter
verdediging van de legitimiteit van hun aanstelling als schoolhoofd.
CISL
Directeurs ervaren bijvoorbeeld dat ze leerkrachten een gevoel van tevredenheid kunnen
interpersoonlijk karakter
bezorgen en hun motivatie kunnen verhogen door positieve feedback te geven of appreciatie te
van schoolleiderschap
tonen. Wanneer leerkrachten dit op hun beurt terugkoppelen, kan dit tot een gevoel van
voldoening leiden bij de directeur.
Emotionele
EB
belangentegenstellingen
De poortwachter
Beslissingen moeten genomen worden voor het belang van de school, maar deze zijn moeilijk
voor directeurs. (vb.: ontslag van leerkrachten door financiële omstandigheden)
SLpw
De directeur in de basisschool bevindt zich op een kruispunt van belangen en agenda’s van
uiteenlopende factoren binnen en buiten de school.
Loyaliteitsconflict
LC
Wanneer je t.o.v. de ene partij loyaal bent, betekent het vaak dat je niet of minder loyaal bent
t.o.v. een andere partij.
6
Affectieve loyaliteit
AL
Loyaliteit vanuit een emotionele verbondenheid of toewijding.
Normatieve loyaliteit
NL
Loyaliteit vanuit een gevoel van verplichting.
Coping
C
Balanceren van belangen van verschillende actoren en hun loyaliteitsverwachtingen, manier om
om te gaan met bepaalde loyaliteitsconflicten of hervormingen.
SCHOOLLEIDERSCHAP AANGEKAART EN IN KAART GEBRACHT: HOOFDSTUK 6
Schaalvergroting
SV
Kan leiden tot belangrijke verschuivingen in verantwoordelijkheid en taakomschrijving van
directeurs.
Coördinerend directeur
CD
Schoolgemeenschap en
SGGL
gespreid leiderschap
Belangenconflicten
Door de vorming van scholengemeenschappen wordt gespreid leiderschap geïnstalleerd als
structureel kenmerk.
BC
Verschillende
belangengroepen
(ouders,
verschillende
verwachtingen.
Hierdoor
leerkrachten,
kunnen
leden
directeurs
schoolbestuur,
te
maken
…)
hebben
krijgen
met
belangenconflicten.
Een directeur heeft verschillende rollen die verschillende verantwoordelijkheden met zich
meedragen.
Concurrenten
SLC
Er is de nood om samen te werken met andere school, maar tegelijk zijn scholen ook
concurrenten van elkaar op de onderwijsmarkt.
Bovenschoolniveau
BSW
Elke school heeft een eigen cultuur, dus om te kunnen samenwerken is er de nood om
gemeenschappelijke doelen en waarden op het bovenschoolniveau te creëren.
7