Herfinanciering van de lokale besturen

VVSG-VOORSTEL VOOR REGERINGSVERKLARING
BINNENLANDS BESTUUR
De Vlaamse regering zet zich tijdens deze beleidsperiode sterk in op de verbetering van de eigen
binnenlandse organisatie. Uitgangspunten daarbij zijn: het beginsel van de subsidiariteit, de versterking
van de bestuurskracht van alle lokale besturen, een drastische vereenvoudiging van de vele
intermediaire structuren en organen, herfinanciering van de steden en gemeenten, een sterk
partnerschap tussen Vlaanderen en de lokale besturen op basis van gelijkwaardigheid.
Bestuurlijke rust, planlastvermindering en administratieve vereenvoudiging
De Vlaamse regering stelt zich tijdens deze legislatuur terughoudend op bij nieuwe decreten,
uitvoeringsbesluiten en richtlijnen die effect hebben op de lokale besturen. Nieuwe regelgeving beperkt
zich tot hoofdlijnen, en schrapt en vereenvoudigt tegelijkertijd bestaande regels. Voor elke nieuwe
regelgeving vindt er een grondige bestuurlijke en financiële effectenrapportage plaats waaruit ook de
nodige consequenties worden getrokken. Aan besturen wordt de nodige tijd gegeven om nieuwe
regelgeving te verwerken. De minister van Binnenlands Bestuur wordt als coördinerend minister voor het
lokale bestuursniveau bij elke nieuwe sectorale regelgeving met gevolgen voor de lokale besturen
betrokken om de werklast voor de gemeenten en OCMW’s tot een minimum te beperken.
De Vlaamse regering past de strategische meerjarenplanning zoals ze werd opgenomen in het
Gemeente en OCMW-decreet consequent toe. Het lokale zesjaarlijkse legislatuurplan moet voldoende
zijn als planningsinstrument voor de verschillende beleidssectoren. De rapportage en financiële
verantwoording voor sectorale subsidiestromen wordt drastisch vereenvoudigd en gekoppeld aan het
gewone gemeentelijke financiële systeem en de externe audit.
Respect voor de verscheidenheid van de lokale besturen
De Vlaamse regering erkent de verschillen tussen gemeenten onderling. Vlaanderen heeft twee relatief
grotere steden, elf centrumsteden, een veertigtal kleinstedelijke provinciale centra, tientallen gemeenten
in de rand van deze stedelijke centra en tientallen plattelandsgemeenten in het echte buitengebied. De
Vlaamse regering houdt in alle beleidssectoren rekening met deze diversiteit.
Van stedenbeleid naar stadsregionale ontwikkeling
Het Vlaamse stedenbeleid wordt nog meer toegespitst op de leefbaarheid voor jonge gezinnen en
kinderen. Wonen in de stad wordt bevorderd alsook de leefbaarheid van wijken en buurten en nieuwe
duurzame economische activiteiten. De bestaande instrumenten worden verfijnd: stedenfonds,
stadsmonitor, stadscontracten, ondersteuning van het Kenniscentrum, e.a. De aanpak wordt meer
gericht naar de stadsregio waar in samenspraak tussen de betrokken stad en de randgemeenten
bekeken wordt welke nieuwe instrumenten van gelijkwaardige samenwerking tussen stad en rand
kunnen ontwikkeld worden. Via een kaderdecreet stadsregionale samenwerking biedt Vlaanderen
een menu van bestuurlijke en financiële mogelijkheden aan voor de ontwikkeling op de maat en de
lokale dynamiek van de stadsregio. Hierbij moeten de vele sectorale bestuursvormen geïntegreerd
worden. Dit proces van stadsregionale ontwikkeling wordt extern begeleid.
Het stadsvernieuwingsfonds wordt als impulsprogramma financieel uitgebreid zodat alle
centrumsteden, provinciale steden en de stadsregio’s daarvan kunnen gebruik maken om de
herwaardering van de stedelijke centra voort te zetten.
Een krachtig plattelandsbeleid met sterke gemeenten
Er komt een specifiek impulsprogramma voor de gemeenten in het buitengebied en de
plattelandsstreken. Hierbij kunnen zowel aparte plattelandsgemeenten als plattelandsregio’s gebruik
317510878 - LABP - 12 juni 2009 - 1/4
maken van een specifiek Plattelandsfonds. De Vlaamse Landmaatschappij en de VVSG bieden extra
ondersteuning aan (Steunpunt voor Landelijke Gemeenten) om de bestuurskracht te versterken. Door de
begeleiding van een screening op streekniveau onderzoeken gemeenten zelf hoe ze via diverse
formules hun bestuurskracht kunnen versterken. Door het decreet intergemeentelijke samenwerking
te versoepelen kan op kleinschalig streekniveau een meer coherent beleid gevoerd worden met
integratie van de vele sectorale bestuursvormen. Met enkele gemeenten gezamenlijk aanwerven van
gespecialiseerd personeel wordt vereenvoudigd en gestimuleerd. Vrijwillige samenvoeging van
gemeenten wordt via een tijdelijke financiële bonus in sommige situaties bevorderd.
Effectieve en efficiënte lokale besturen
De Vlaamse regering staat mee in om de werking van het lokale bestuursniveau kwalitatief te
verbeteren. Hiervoor worden diverse initiatieven ontwikkeld:
- door meer nadruk te leggen op de stadsregionale ontwikkeling en de streekverbanden kan er
gesaneerd worden in de vele sectorale overheidsorganen en –instituties. Per stadsregio en per
streek vindt een screening plaats om na te gaan waar structuren kunnen afgeschaft of
samengevoegd worden. Zowel de democratische transparantie als de effectiviteit van het
overheidsfunctioneren zijn hierbij een maatstaf. Dit moet leiden tot een groter bestuurlijk
rendement zodat de lokale overheden snel en effectief kunnen werken;
- de mogelijkheden voor een verregaande samenwerking tussen gemeentebestuur en OCMWbestuur worden versoepeld (zowel voor de ondersteunende diensten als voor het uitwerken van een
sociaal beleid);
- er wordt snel werk gemaakt van de invoering van een degelijk financieel instrumentarium voor
gemeenten, OCMW’s en verzelfstandigde entiteiten zodat kosten en baten van het
overheidsfunctioneren transparanter worden. Hierbij wordt ten laatste tegen 2012 werk gemaakt van
een volwaardige externe (single) audit (zoals vastgelegd in het Gemeentedecreet) ter vervanging
van de vele sectorale toezichtvormen van de Vlaamse departementen. Door besparingen op de
Vlaamse sectorale toezichtdiensten kan de uitbouw van de externe audit binnen de huidige
budgetten gefinancierd worden;
- de rechtspositieregeling van het personeel wordt versoepeld zodat meer aandacht gaat naar
(elders verworven) competenties en HRM-beleid in plaats van rigide statutaire regeltjes;
- door samen met de lokale sector systemen van benchmarking, visitatiecommissies en andere
instrumenten te ontwikkelen wordt beoogd de lokale dienstverlening permanent naar een hoger
kwaliteitsniveau te brengen. Hierbij wordt intensief geïnvesteerd in nieuwe mogelijkheden van ICT
en van interbestuurlijk e-governement. Gezamenlijke projecten zoals de producten- en
dienstencatalogus worden in een verhoogd tempo gerealiseerd;
- een beter statuut voor zowel raadsleden (politiek verlof) als uitvoerende mandatarissen (o.a.
uittredingsvergoeding) gekoppeld aan het verminderen van het aantal schepenen beoogt een
herwaardering van het lokale politiek niveau.
Lokale besturen en federale dossiers
De Vlaamse regering engageert zich om samen met de lokale besturen belangrijke dossiers voor het
lokale bestuursniveau gezamenlijk te behartigen bij de federale instanties. Volgende beleidsdossiers
worden bij prioriteit aangepakt:
- de financiering van de politiezones en de toekomstige hulpverleningzones (brandweer);
- de financiering van de pensioenen van de vastbenoemde ambtenaren;
- de mogelijkheid om een deel van de vennootschapsbelasting toe te kennen aan de gemeenten ter
vervanging (en dus afschaffing) van diverse andere gemeentelijke bedrijfsbelastingen;
- de transparantie van de btw-regelingen van toepassing op de lokale besturen;
- de overheveling van de middelen van het federale grootstedenbeleid naar de gewesten;
- de aanpassing van de wetgeving op het syndicale overleg aan de realiteit van lokale werkgevers;
- de invoering van een voorschottenregeling voor de aanvullende personenbelasting (naar analogie
met de Vlaamse voorschottenregeling voor de onroerende voorheffing).
317510878 - LABP - 12 juni 2009 - 2/4
Meer bevoegdheden voor de steden en gemeenten
De Vlaamse regering engageert zich om haar bevoegdheden, in een paritair (Vlaanderen/lokale
besturen) samengestelde commissie, door te lichten om na te gaan welke concrete bevoegdheden
expliciet aan het lokale bestuursniveau kunnen toegewezen worden. De beleidsdomeinen kinderopvang,
lokale diensteneconomie, werkgelegenheidsbeleid, basisonderwijs, deeltijds kunstonderwijs, flankerend
onderwijsbeleid, sociaal beleid (gezondheidszorg, welzijn, ouderenbeleid) mobiliteitsbeleid, milieubeleid,
ruimtelijke ordening komen hier in eerste instantie voor in aanmerking. Hierbij moet het mogelijk zijn om
de decentralisatie van bevoegdheden te differentiëren naargelang de grootte van de gemeenten.
Indien er in het kader van de verdere staatshervorming op federaal niveau nieuwe bevoegdheden
worden toegekend aan de Vlaamse overheid gaat deze paritaire commissie na welke concrete
bevoegdheidspakketten hiervan kunnen gedecentraliseerd worden naar het lokale bestuursniveau.
Elke toewijzing van bevoegdheden aan steden, gemeenten, OCMW’s gaat gepaard met het overhevelen
van de nodige financiële middelen naar het lokale bestuursniveau.
Herfinanciering van de lokale besturen
De lokale besturen zijn een essentiële partner voor de Vlaamse regering zowel om de ambitie van
Vlaanderen om een topregio te worden in Europa te realiseren als om de noodzakelijke economische
relance op gang te trekken. 80 % van de overheidsdienstverlening gebeurt door gemeenten en OCMW’s;
meer dan 50 % van de overheidsinvesteringen is het werk van de lokale besturen. Investeren in de
uitbouw van lokale besturen geeft zowel maatschappelijk als economisch onmiddellijk een hoge return.
De Vlaamse regering neemt in de loop van deze legislatuur diverse initiatieven om de financiële situatie
van de lokale besturen te verbeteren:
- het Gemeentefonds groeit tijdens deze legislatuur, naast de indexering, met 10% (onder meer door
toevoeging van bestaande budgetten). De groei van het Gemeentefonds gedurende vijf jaar wordt
gebruikt om de verdelingscriteria geleidelijk te herzien. De helft van het Gemeentefonds zal gebruikt
worden als vergoeding voor de prestaties van gemeenten en OCMW’s voor de centrale overheden.
De andere helft zal ingezet worden om tot herverdeling over te gaan zodat alle gemeenten aan
dezelfde startpositie staan. Fiscale armoede, centrumfuncties en het behoud van de open ruimte zijn
de criteria voor deze herverdeling;
- de subsidies voor de gesubsidieerde contractuele personeelsleden van de gemeenten en OCMW’s
worden eenmalig verhoogd met 50 miljoen euro en daarna jaarlijks geïndexeerd. Er wordt
onderzocht hoe het systeem van de gesco’s in een regulier systeem kan omgezet worden;
- er komt een specifiek Plattelandsfonds voor een selecte groep van gemeenten in het buitengebied
en streekverbanden op het platteland;
- het budget voor het Stadsvernieuwingsfonds wordt verhoogd en de toepassing ervan uitgebreid voor
alle stedelijke centra;
- de budgetten voor waterzuivering en voor investeringen in de welzijnssector (VIPA) worden
verhoogd en de procedures versoepeld;
- om de economische relance te versterken worden impulsen gegeven om de lokale investeringen te
versnellen door de vergunningsprocedures (ruimtelijke ordening/milieu) en de subsidieprocedures te
vereenvoudigen;
- de Vlaamse overheid erkent de fiscaliteit als belangrijke financieringsbron van gemeenten en
onthoudt zich van ingrepen die de lokale autonomie ter zake aantasten.
Vlaanderen en lokale besturen partners in beleid
De Vlaamse regering en de lokale besturen pakken in gezamenlijk overleg en op basis van een
gelijkwaardig partnerschap de belangrijke maatschappelijke uitdagingen aan. Concreet gaat het om
volgende dossiers:
- programma’s van innovatieve kenniseconomie;
- programma’s van energie-efficiëntie, energiebesparing, hernieuwbare energie, ..;
- stimuleren van duurzame ontwikkeling;
- het Vlaamse armoedebeleid wordt veel meer in overleg met de OCMW’s ontwikkeld;
- het etnisch-cultureel diversiteitsbeleid wordt op lokaal niveau versterkt.
317510878 - LABP - 12 juni 2009 - 3/4
De Vlaamse regering organiseert halfjaarlijks een structureel overleg met de Vereniging van Vlaamse
Steden en Gemeenten om afspraken te maken over de uitvoering van het regeerprogramma en om alle
beleidsdossiers die de lokale besturen aanbelangen (inclusief de sectorale dossiers) te bespreken.
Tussentijds is er over elk beleidsdossier overleg tussen de functionele minister en de VVSG.
De VVSG wordt gevraagd om de terugkoppeling en voorbereiding van dit overleg op een structurele
wijze te organiseren met alle lokale besturen.
317510878 - LABP - 12 juni 2009 - 4/4