Thema-globalisering

42
7.2Globalisering:hoewerkthetvoorwerknemers?
7.2.1Inleiding
Toendewereldeconomiein2008dreigdeintestortenenookinNederlandtienduizendenmensen
hunbaanverloren,realiseerdenweonshoezeeronzeeconomiemetdievanderestvandewereldis
verweven.In‘Nederland-Handelsland’werkeninmiddelstweevandevijfwerknemersindeprivate
sectorbijeenmultinationalenkomensteedsmeerNederlandsebedrijveninbuitenlandsehanden.
DaarommaakthetthemaGlobaliseringdeeluitvanhetVisietrajectvandeFNV,alsbelangrijketrend
voordetoekomstvandevakbeweging.Globaliseringiséénvandetrendsdieopdeachtergrond,
geleidelijkenbijnaonzichtbaaronslevenenonswerkmedebepalen.
Somszijndegevolgenvanglobaliseringdirectmerkbaar.Datisbijvoorbeeldhetgevalals
werkgelegenheidwordtverplaatstofalsdebedrijfscultuurverandertnaeenbuitenlandseovername.
Maarsomszijndegevolgenmoeilijkervasttestellen.Hoewerktdeovernamedooreenhedgefund
uitopdearbeidsverhoudingenofwatzijndegevolgenvandeverregaandeinternationale
versnipperingvandeproductieketens?Wekomenervaakpastelaatachter.Kunnenwedoormet
anderevakbondensamentewerken,deglobaliseringooklatenwerkeninhetvoordeelvan
werknemers?
Globaliseringisgeenopzichzelfstaandetrend.Eriseenverbandmetdeandereontwikkelingendie
inhetvisietrajectaandeordekomen:meteconomisering,mettechnologischeveranderingen,en
uiteraardmetklimaatverandering,Maarvolgenssommigearbeidseconomenhangtookdetoename
vanonzekerwerksamenmetglobalisering.Daarbijishetverbandmetdetoegenomenongelijkheid
vooralverontrustend,omdatditvolgensdeOECD*enhetIMFnietalleenslechtisvoorde
samenleving,maarookvoordeeconomie.
7.2.2WatwetenweoverGlobalisering?
Globaliseringvandeeconomieiseenalgemenetermvoordetoenamevangrensoverschrijdende
handeleninvesteringen.Daaroverzijndevolgendefeitenbekend.
• Dewereldhandelisenormsnelgegroeid,snellerdandeomvangvandewereldeconomie.
Ookbuitenlandseinvesteringenlateneenspectaculairtoenamezien.Daarbijishetniet
langerzodaterenkelinvesteringenzijnvangeïndustrialiseerdelandenin
ontwikkelingslanden.Hetisnuookandersom,bijvoorbeeldinvesteringenvanChinain
Europa.
43
•
Hetprocesvanglobaliseringwordtgedrevendoordetechnologischemogelijkheden
(vervoer/ICT:hetgebeurtomdathetkan)endoordatbedrijvenopdezemanierhunwinst
willenvergroten.
•
EengrootdeelvandeNederlandsewerknemerswerktinmiddelsbijeenondernemingof
instellingdiedirectmethetbuitenlandisverbonden.Datkanopverschillendemanieren:
o
doordatdeonderneminggerichtisopdoorvoerofexport,
o
doordatdeproductieafhankelijkisvaninvoervangrondstoffenofonderdelen,
o
doordathetbedrijfeenbuitenlandseeigenaarheeft,
o
doordatdesectorgedomineerdwordtdoorenkelemultinationals,aldannietmet
eenhoofdzetelinNederland.
•
Multinationalshebbenveelinvloed.EenopdevijfNederlandsewerknemersinde
particulieresectorwerktbijeenbuitenlandsemultinational.Ennogeenseenopdevijfwerkt
bijeenmultinationalinNederlandsehanden.Multinationals,zoweldeNederlandsealsde
bedrijveninbuitenlandsehanden,vormdenin2013slechts2%vandebedrijveninde
privatesector.1.Maarzegenererentweederdevandeomzetenzijngoedvoor2miljoen
baneninNederland.2,3MiljoenmensenwerkeninhetbuitenlandvoorNederlandse
multinationals.DemeestenvanheninandereEuropeselanden
•
Multinationalszettenhuneigen“supplychain“(productieketen)op.Hun
productieprocessenvindennuoverdehelewereldplaatsenookdienstenworden
internationaalaangeboden.Infeitegaathetnietmeeralleenoverketensvan
toeleveranciers,maaromnetwerkendieookvervoerendienstverleningomvatten,van
grondstoftotverzekering.Demeesteopbrengstengaannaardeuiteindenvandeketen:naar
ontwikkelingenontwerpennaardemarketing.Dewerknemersindeproducerendelanden
werkenonderslechtearbeidsvoorwaardenenomstandigheden.
•
Zelfsinsectorendieopheteerstegezichtnationaalzijn,zoalsdeoverheid,hetonderwijsof
degezondheidszorg,zienwesteedsmeerbuitenlandseinvloeden.Denkaandeinvloedvan
deinternationalefarmaceutischindustrieofdevestigingvanNederlandseuniversiteitenin
anderelandenenhet-internationale-aanbodvanonlinecursussen.
•
Definanciëlesectorisnietmeernationaalgebondenofgereguleerd.Zeiszeer
internationaal,enormgrootenmoeilijkcontroleerbaargeworden.
•
HedgeFundsengroteinternationaleinvesteringsmaatschappijen,diegigantische
hoeveelhedenkapitaalbeheren,bepalennationalebeurzenenmakenofbrekenbedrijven.
Ditgeldtookvoorbedrijvendiebehorentotde'nationaletrots'.
•
Sindsdecrisisisinveellandendeongelijkheidverdertoegenomen,terwijldezevaakalerg
grootwas.OokinNederlandisdeongelijkheidtoegenomen.Deongelijkheidtussenlandenis
doordeaansluitingopdewereldeconomieafgenomen,vooraldoordatChinadefabriekvan
dewereldisgeworden.
•
Hetprocesvanglobaliseringheefteeneigendynamiek.Nationaleregeringendoenweinig
omdittereguleren.Integendeel,zeproberenhetjuistnogmakkelijkertemakendoor
handels-eninvesteringsverdragentesluiten.Dezezijngerichtophetwegnemenvan
handelsbarrièresenobstakelsvoorinvesteringeninelkaarslandofregio.Zozienwedatde
VSendeEUonderhandelenovereengrootpartnership-verdrag,TTIPgenaamd,dathetnog
gemakkelijkermoetmakenomdetweegrootsewesterseeconomieënmetelkaarte
verweven.
1
CBSInternationaliseringsmonitorderdekwartaal2015.Landbouw,financiëleinstellingenendeoverheid
wordenhierbijnietmeegeteld.
44
InzijnkenniscollegenoemtRobertWentookeenaantalvandezeveranderingen,diehetgezichtvan
dehuidigeglobaliseringbepalen.Daarnaastwijsthijopeentweetalmythesoverglobaliseringwaar
devakbewegingnietinmoettrappen:
• Omonzeinternationaleconcurrentiepositienietingevaartebrengenzoudenwijonzelonen
moetenmatigen.Nederlandisweliswaareenhandelsland,maarweverdienennogaltijd
twee-derdevanonsgeldopdebinnenlandsemarkt.Loonsverhogingbevordertde
binnenlandsevraagenstimuleertinnovatie.
•
Nationaleoverhedenzoudenweiniginvloedkunnenuitoefenen.Feitisdaternogsteeds
groteverschillentussenlandenzijnwaarbijdenationalestatennogaltijdmeetellen.Zo
neemtdeongelijkheidweliswaarookinNederlandtoe,maardeoverheidkanditdooreen
actiefherverdelingsbeleidblijvencorrigeren.Devakbewegingmoetdeoverheiddaarop
blijvenaanspreken.
OokwijstRobertWentophetdilemmavandeglobalisering:
Vandedriehoek:nationalestaat,democratieenglobaliseringkunnenmaartweevandedrie
elemententegelijktoenemen.Dusalsjedenationalestaatendedemocratiezouwillenversterken,
kunjenietverderglobaliseren;ofalsjemeerwiltglobaliserenenjewiltdedemocratiebehouden,
moetjedemocratischezeggenschapoverdragenaanEuropaofaaninternationaleorganisaties.We
kunnendusnietallestegelijkhebben:meerglobalisering,meerdemocratieeneengrotererolvoor
denationalestaat.Devakbewegingmoetdediscussieaangaanoverdevraagopwelkeelementenzij
denadrukwilleggen.
Waaromisglobaliseringbelangrijkvoorwerknemersenvakbonden?
Nederlandheefteenopeneconomie.Dein-enuitvoervangoederenendienstenisalsademenvoor
deNederlandseeconomie.Datiseenvanderedenenwaaromglobaliseringoverhetalgemeenals
eenpositievetrendvoorNederlandwordtgezien.
Doorglobaliseringzijnconsumentenproductendiehetlevenmakkelijker,aangenameren
interessantermaken,voorveelmensentoegankelijkgeworden.Ookzijndaarvoormiljoenenmensen
uitdeergstearmoedegetild.AlsChinanietwasaangeslotenopdewereldeconomie,zouhet
percentagearmendaarnietzoverzijngedaald.
OokvoorNederlandsewerknemersgeldtdatdeverbondenheidvanonzeeconomiemethet
buitenlandvoorwerkgelegenheidenmeerwelvaartheeftgezorgd.
Naastdezepositievegevolgenwegenvoorwerknemersookdenegatievekantenzwaar:
• DestrategischebedrijfsbeslissingenwordennietmeerinNederland,maareldersinde
wereldopeenhoofdkantoorgenomen.Doordeglobaliseringisdeproductiegemakkelijkte
verplaatsenwaardoorwerkgelegenheidverdwijntnaareenanderland.Nietalleen
werknemersingeïndustrialiseerdelandenhebbenhiermeetemaken.Bedrijvengaanook
gemakkelijkvanuitChinanaarCambodjaofEthiopië,alsdelonendaarlagerzijn.
45
•
Dewerknemersrakenmetelkaarinconcurrentiewaardooreenneerwaartsedrukoplonen
enarbeidsvoorwaardenontstaat.Bedrijvenstellenwerknemersvoordekeuze:
arbeidsvoorwaardenzoalslooninleverenofjewerkverliezen.Ditisdesteergeralsde
neerwaartsespiraalzelfstotschendingvandemeestfundamentelerechtenvanwerknemers
leidt.Inontwikkelingslandenwerkenmiljoenenmensenindegeglobaliseerdeeconomie
rechteloosonderdearmoedegrens.
•
Deconcurrentievindtnietalleenplaatsbijlaaggeschooldengemakkelijkteverplaatsen
werk.Ookhooggeschooldwerkisnugemakkelijkviainternetinternationaalaantebesteden
•
Multinationalebedrijvenorganiserenhunproductieendienstverleninginsupplychainsdie
dehelewereldomspannen.Hetgaatdaarbijomingewikkeldenetwerkendiebovende
nationalegrenzenhangen.Viadezeketensofnetwerkenwordtwerkuitbesteed.Zo
organiserenbedrijvendeverantwoordelijkheidvoordewerknemersdieaanhunproductof
dienstbijdragen,vanzichaf.Dezebedrijvenwillennietlangeraansprakelijkzijnvoorde
veiligheidofdesocialezekerheidvanwerknemers.
Tenslotteishetzodatglobaliseringwerknemersenvakbondenmetelkaarverbindtindeze
productieketens.Zokunnenvakbondenhechterinternationaalgaansamenwerkenomdesituatie
voorallewerknemersteverbeteren.
7.2.3 Meningenvan(niet)leden
Verkenning
DeelnemersaanhetVisietrajectzienglobaliseringoverhetalgemeenalseennietmeerwegte
denkenontwikkelingdienadelen,maarookvoordelenheeft.Globaliseringwordtgeassocieerdmet
verliesvanwerkgelegenheid,vooralvanlaaggeschooldwerk,meteengraaicultuur,uitbuiting,
kinderarbeideneentegrotemachtvoormultinationals.Groteinternationaleorganisatiesen
bedrijvenbepalendewerkgelegenheidendenationaleoverheidheefthiernietsmeeroverte
vertellen,denktmen.Maarglobaliseringisookinnovatie,(daarzoudenweonsmeeropmoeten
richten)meerdiversiteit,enveiligenverantwoordondernemen.Hetbiedtdemogelijkheidvoor
iedereenindewerelddearbeidsomstandighedenteverbeteren.Multinationalszoudenlokale
werknemersdanwelmeermoetenbetrekkenenzichaanafsprakenmoetenhouden.
Detoenemendeongelijkheid,depensioenen,dewerkonzekerheidendeeenzijdigenadrukopgeld
kregenindeSynthetron-verkenningvandedeelnemerseenhogereprioriteitdanglobalisering.Het
verbanddatbestaattussendezeproblemenenhetprocesvanglobaliseringwerdnietmeteen
gelegd.Sommigedeelnemerszeidenweinigdirectmetglobaliseringtemakentehebbenomdatzijbij
eenkleinbedrijfwerkenofalleenmetnationaletoeleverancierstemakenhebben.
RelatiefeensgezindisderesponsdatdeFNVinternationaalmoetopererenenmoetsamenwerken
metvakbondeninanderelanden.DeFNVmoetmeerkennisvergarenoverdewerkwijzenvan
internationaleorganisatiesenmeerinvloeduitoefeneninBrussel.DeFNVmoettoezienopde
nalevingvanafsprakenovergelijkloonvoorgelijkwerk.Daarnaastmoetzijzekerookdebelangen
vandeNederlandsewerknemersbehartigen.
Verdiepinginregionalebijeenkomsten
HetthemaGlobaliseringisbesprokenin12regiobijeenkomsten,6voordewerkorganisatieen6met
ledeninjanuari2016.DebijeenkomstenzijngehoudeninAmsterdam,Weert,Rotterdam,Utrecht,
DeventerenGroningen.Dievoordeledenzijnbeterbezochtdandievoordewerkorganisatie.Steeds
blijktereengrotebetrokkenheidbijhetonderwerptezijn.HetgaatomdeFNV-waardensolidariteit,
gelijkwaardigheidenduurzaamheid.Dedeelnemerszijnnietalleenovertuigdvanhetbelangvan
globaliseringenderolvandevakbewegingdaarin,zehebbenzichookverdieptin(deelgebiedenvan)
hetonderwerp.Dediscussieszijnprettig,openenrespectvolverlopen.
Voor-ennadelenvanglobalisering
Demeestedeelnemersziendeglobaliseringalsonafwendbaar.Erisaandachtvoorzoweldevoor-als
denadelenvanglobalisering.
Alsvoordeelnoemendedeelnemersdatmeermensenmeerconsumptiegoederenkunnenkopen
(mobieltjesbijvoorbeeld).Nietteminwijzenenkeleledenookopdegevolgenvandeglobalisering
voorhetmilieuendeCO2-uitstoot.Zijvindenhetgesleepmetgoederenoverdewereldniet
duurzaamenzijnomdieredenkritischoverdeglobalisering.Consumentismestaatsolidariteitinde
weg,aldusdedeelnemers.
46
GlobaliseringbiedtookkansenvoordeNederlandseeconomieenvoorNederlandsewerknemersom
overdegrenstegaanwerken,zekervoordehogeropgeleidewerknemers.Nederlandmoet
innovatieverwordenendeFNVmoetdiekansenmeepakken.
Nogalwatdeelnemerszienalsvoordeelvandeglobaliseringdatmensenindenieuwe
productielanden(China,Indiaenookanderelanden)erininkomenopvooruitzijngegaan.Maar
iedereeniszichbewustvandegroteongelijkheidindewereld.Verschillendedeelnemersziende
globaliseringalseenkansomiedereen,ookwerknemerselders,ergeleidelijkopvooruittelaten
gaan.“Wemoetenhetbeterverdelen,ookalswedanzelfeenstapjeterugmoetendoen”,vinden
sommigen.
Hetstrevennaarverbeteringvooranderenwordtechterookopgevatalswelbegrepeneigenbelang.
Kinderarbeidenuitbuiting,gevaarlijkwerktegeneenhongerloonenzondervakbondsrechtenmoet
aandekaakwordengesteld,daarisiedereenhetovereens.“Hetisdemoreleplichtvande
vakbewegingomuitbuitingenhetdodenvanvakbondsmensentegentegaan”,zoformuleerteen
deelnemerhet.Meerdeelnemerswijzenoponzeinvloedindepensioenfondsenenvindendatwe
diehiervoormoetenaanwenden.Inverschillendebijeenkomstenwordtookgewezenoponzerolals
consumenten.DeFNVzoumensenkunnenoproepenomproductendienietsociaalenduurzaamzijn
gemaakt,niettekopen.FNVMondiaalwordtgenoemdalsvoorbeeldvansolidariteit,waarje
concreetietsvoorvakbondscollega’skuntdoen.
Multinationals
Demeestedeelnemersziendatmultinationalseengroterolspelenindeglobalisering.Zehebben
veelmacht.TTIPenanderehandelsovereenkomstenkunnendiemachtversterken.Erwerdveel
gezegdoverbelastingontwijkingdoormultinationals.Datisnietalleenoneerlijk,maarookschadelijk
voordepubliekesector.Daarmoetietsaangebeuren.“Nederlandzoudaaralseerstestappen
moetenzetten”.Ookzoudenmultinationalsmeermoetenbijdragenaanonderzoekdatmet
belastinggeldwordtgefinancierd,zekeralszedaarzelflatervanprofiteren.
Sommigedeelnemerservarendegemakkelijkeverplaatsingvanwerkgelegenheidbinneneen
multinationalaandenlijve.ZijpleitenvoorbehoudvanwerkgelegenheidinNederland.Anderenzien
decultuurinhunbedrijfveranderenalserbuitenlandsmanagementkomt.Zeziendeconcurrentie
uitgoedkoperelandentoenemen.Omhunbaantehouden,moetenNederlandsewerknemerszich
hieraanaanpassen.Voorallageropgeleidenervarendit.
Veeldeelnemerszienditalsonderdeelvaneenonafwendbaarproces.Zijverwachtendaterniet
genoegwerkvooriedereenzalzijnenpleitenvoorherverdelingvanwerkeninkomen.Bijvoorbeeld
dooreenbasisinkomenenkorterewerktijden.
Erzijnuiteraardverschillentussendesectorenendematewaarinzijdoordeglobaliseringworden
beïnvloed.Zozijnhetvervoerendehavensvergeïnternationaliseerdevenalsdeindustrie.Voorde
publiekesectorendebouwgeldtditminder.Uitkeringsgerechtigdenvindendedirecterelatievaak
moeilijkerteleggen.Grotebedrijvenzijngevoeligvoor‘namingandshaming’enwillendaarom
afsprakenmaken.MaakgebruikvandeEOR(EuropeseOndernemingsraad),ishetadviesin
meerderebijeenkomsten.
Grensarbeidwordtalseenpotentieelpluspuntgezieneneengoedegelegenheidvoorsamenwerking
metbondendirectoverdegrens.Voorbuitenlandsewerknemersmoetgelden:gelijkloonvoorgelijk
werkenookzijmoetenonderdecaovallen.Eendeelnemerdenktdatdoordekomstvan
buitenlandsewerknemers,waaronderookdevluchtelingen,dearbeidsvoorwaardenmisschieneerst
naarbenedengaan.Optermijnzullenzeweeromhooggaan.
47
Eenenkeledeelnemervindtnietzozeerdeglobalisering,alswelhetfinanciëlesysteemende
‘financialisering’(decombinatievandetwee)hetgrootsteprobleem.Grotebedrijvenbaserenhun
strategievolledigopdewensenvangrotekapitaalverschaffersdieuitzijnopsnellehogewinsten.Er
wordenverschillendevoorbeeldengenoemdwaarderolvandezekapitaalverschaffers,zoalshedge
funds,totgrootverliesvanwerkgelegenheidheeftgeleid,bijvoorbeeldindekinderopvangen
natuurlijkrecentbijV&D.“Wehebbenhiernogonvoldoendekennishierover”,isdeconclusie.
“Wewetennietwaardebesluitenwordengenomen,terwijlhetsteedsbelangrijkerwordtomdeze
tebeïnvloeden”.DeFNVmoetmeeronderzoekdoenomgriptekrijgenopdeinternationaleketens
endegeldstromenvolgen:“followthemoney”.Hetverbanddatsommigeonderzoekersen
vakbondenleggenmetflexibilisering,komtnietindediscussieterug.
Derolvandevakbeweging
Devraagofvakbondeneenrolhebbenbijdeglobaliseringwordtoverhetalgemeenmet‘ja’
beantwoord.ErzijninverschillendebijeenkomstenookdeelnemersdievindendatdeFNVopde
eersteplaatsdeNederlandsewerknemersmoetverdedigenenvoordeeigenregiomoetopkomen.
Endaarnamisschienaananderenmoetdenken.Maardemeestedeelnemersvindenjuistdatjedie
tweezakennietloskuntzien.Zijstaanopenvoorsamenwerkingmetanderevakbondenomsamen
gemeenschappelijkebelangenteverdedigen.ZijvindendatdeFNVteweinigoverdegrenzenheen
kijkt.“Demaatschappijglobaliseert,dusdebondmoetdatook”.Zewillenbijvoorbeeldeenblok
vormenvanvakbondeninEuropa.“DeFNVheeftveelteweiniglobbyisteninBrussel,vergelekenmet
dewerkgevers”.Welzijnzezichervanbewustdatvakbondenofwerknemerselkaarsconcurrenten
kunnenzijnensomsdoorcultuur-entaalverschillenmoeilijkkunnensamenwerken.Uitdrukkelijk
komtnaarvorendateengoedeinternationalesamenwerkingmetanderevakbondennietbetekent
datjejeeigen‘huiswerk’nietmeerhoefttemaken.Internationalesamenwerkingkannietinde
plaatskomenvandenoodzaakominNederlandeensterkevakbondoptebouwen.Kennisdelen
tussenvakbondenzoalsmetorganisingindeschoonmaakwerkthiervoorjuistweerpositief.Het
maaktnatuurlijkookuitofjemetsterkebonden(Scandinavische,Belgische,Franse,Duitse)
samenwerktofdatjesamenwerktmetvakbondenuitlandenwaardezakenmindergoedgeregeld
zijndanbijons.Inverschillendebijeenkomstenkomenzorgenoverdetoekomstvandevakbeweging
tersprake.Vooraldenoodzaakomnieuweledenenvooraljongerentewervenenbijdebondte
betrekken.Nieuwemethoden(socialemedia,digitaal)kunnenhetdirectecontactmet(potentiële)
ledennietvervangen.
Derolvandeoverheid
Hetantwoordopdelaatstevraag:“moetdeoverheiddeglobaliseringbeterreguleren?”hangter
sterkvanafofmenvertrouwenheeftindeoverheid.TTIP*wordtinditverbandgenoemd.Ook
vragensommigenzichafofhetwelteregulerenvalt“Omdezoveeltijdiserweereennieuwecrisis”.
Deverhoudingtussenstaatenkapitaalverandert.“Bedrijvenwordenmachtigerdanstaten”.
Anderenwillenpositiefoverdeoverheidblijvendenkenenereentegenmachtmeevormentegende
machtvandemultinationals.Daarnaastzijnerverschillenvanopvattingofditopnationaalniveau
kan.
Verschillendedeelnemerssprekenhunerhunwaarderingoveruitdatzeoverhetonderwerp
globaliseringhaddenkunnenpraten.Maarerisbehoefteaanmeeronderzoekenmeerinformatie
o.a.viadewebsiteomdeglobaliseringbetertebegrijpen(followthemoney)enomhetnationaleen
hetinternationalevakbondswerkmeermetelkaarteverbinden.
48
Verbreding
Opbasisvandeuitkomstenvanderegionalebijeenkomstenzijnoverglobaliseringvragen
voorgelegdindedraagvlakmeting.Wordendecentraleonderwerpenenvisiesdieuitde
bijeenkomstennaarvorenkwamen,gedeelddoorledenenniet-leden?
Dedraagvlakmetingbevestigtdatglobaliseringeenbelangrijkthemais.Uithetvisietrajectkwam
naarvorendatdedeelnemersdenkendatdeglobaliseringvoorverschillendegroepenwerknemers
verschillenduitpakt.Laagopgeleidenervarenmeernadelen,terwijlhetvoorhogeropgeleidenjuist
eenkansis.Zowelledenalsniet-ledenzijnhethierinruimemeerderheidmeeeens.81%vande
ledendenktdatglobaliseringvoorlaagopgeleideneenbedreigingis,en48%zietookeenbedreiging
voormiddelbaaropgeleidewerknemers.Ookdeniet-ledenzieninmeerderheid(62%)voor
laagopgeleideneendreiging.Eenderdevandeniet-ledenzietookvoordemiddengroepeneen
bedreigingenzietvooreenkwartvandezegroepkansen.Voorhoogopgeleidenzienachtopdetien
ledenenzesopdetienniet-ledenjuistmeerkansen.
Eenruimemeerderheidvandedeelnemersvindtdatwedemultinationalsstrengermoeten
aanpakken.Negenopdetienledenvindendit,enzevenopdetienniet-leden.Zijzijnvanmeningdat
multinationalsteveelmachthebbenendatzebelastingontwijken.Slechts5%vandeledenen16%
vandeniet-ledenvindtdatwedezebedrijvenhungangmoetenlatengaanomdatzevoorinkomsten
enwerkgelegenheidzorgen.Jongerenenhoogopgeleidenvindenditietsvakerdanouderenen
laagopgeleiden.
WemoetenonseerstoponzeeigenproblemeninNederlandrichten,vindt57%vandeledenen70%
vandeniet-leden.30%vandeledenvindtjuistdatweereerstvoormoetenzorgendatmensenin
anderelandenhetbeterkrijgen;oudereledenvindenditietsvakerdanjongeren.17%vandenietledenwildatweeerstzorgendatmenseninanderelandenhetbeterkrijgen.Laag-en
middelbaaropgeleideledenvindenvakerdatweonseerstoponzeeigenproblemenmoetenrichten,
resp.77%en71%danhogeropgeleiden,41%.
Maardemeestedeelnemerszienwelmogelijkhedenvoorverbeteringvooriedereen,zowelin
Nederlandalsinanderelanden.Tweederdevandeledenenbijnadehelftvandeniet-ledenvindt
datweinternationaalmoetensamenwerkenzodatdeglobaliseringkansenbiedtvooriedereen.
Hogeropgeleidenvindenditvaker(74%)danlager-enmiddelbaaropgeleiden(51%)
7.2.4. HethuidigebeleidenaandachtspuntenvoormeerjarenbeleidFNV
WatdoetdeFNVnual?
Internationalesolidariteitiseenvandekernwaardenvandevakbeweging.Hetinternationalewerk
endeversterkingvandeinternationalevakbewegingzijnnualprioriteitenvandeFNV.DeFNV
steuntvakbondeninontwikkelingslanden,inlandenwaargeenvrijheidisenwaarwerknemersrechtenwordengeschonden.DeFNVverzetzichtegenkinderarbeid,dwangarbeidendiscriminatie
enspreektNederlandsebedrijvenaanopdenalevingvaninternationalearbeidsnormen.DeFNV
vindtdatdeNederlandseoverheidbedrijvenalleenmoetsteunenalszevoldoenaandeOESO-ende
VN-normenvoorinternationaalmaatschappelijkverantwoordondernemen.Inenkelesectoren,
bijvoorbeeldkledingentextiel,onderhandeltdeFNVovereenIMVO*-Convenantmethet
bedrijfsleven,waarinwerknemersrechtenindeheleketenwordenbeschermd.
DeFNVisaangeslotenbijdeEuropeseendeinternationalevakbeweging.Samenmetde
internationalevakbewegingwerkenweaandeerkenningvanwerknemersrechtenwereldwijd.We
doenditviadeVN-organisatievoorarbeid,deILO*,enbijandereEuropeseeninternationale
organisaties.DevakbondvoorzeevarendenNautilusInternationalisbijdeFNVaangeslotenensluit
zelfsinternationalecao’saf.
49
DeFNVvindtdatiedereenzoumoetenprofiterenvandeglobaliseringenisdaaromvoorhandels-en
investeringsverdragendie
• werkgelegenheidbrengen,
•
deinternationalearbeids-enmilieunormenbeschermen,
•
demachtvanmultinationalsbeperken,
•
dedemocratiebeschermen.
Omdittebereikenvoerenweactie,organiserenwevoorlichtingenonderhandelenweindeSER.
VoorsommigeNederlandsemultinationalsheeftdeFNVcontactenmetvakbondeninvestigingenin
anderelanden.Alsdaarmisstandenzijn,sprekenwehetNederlandsemanagementdaaropaan.De
GlobalUnionFederationsorganiserenwereldwijdesolidariteitsactiesvoorvakbondeninde
verdrukking.DeFNVondersteuntdezeacties.
ConclusiesenaanbevelingenvoorhetmeerjarenbeleidvandeFNV
Dedeelnemersaanhetvisietrajectzijnzichoverhetalgemeenbewustvanvoor-ennadelenvande
globaliseringvoorwerknemers.Maarnatuurlijkwarenerookaanzienlijkeaccentverschillen.Het
meestnegatiefoverglobaliseringzijndegenendiedoorverplaatsingvanwerkgelegenheidofdoor
concurrentiemethetbuitenlandhunbaanonderdrukzagenstaan.Ookdegenendietemaken
kregenmeteen(ingrijpende)veranderinginbedrijfscultuurzijnnegatief.Devakbewegingzouhen
hiertegenmoetenbeschermen,vindenze.Ookdegenenvoorwiedemilieunadelenvan
consumentismeen‘hetgesleepmetgoederenoverdewereld‘zwaarwegen,zijnnegatief.
Eengrotegroepdeelnemerszietglobaliseringalsonomkeerbaar.Zewaarderendevoordelenvan
meerconsumptiegoederen,maarzijnzichbewustvanuitbuitingenvandegrotemachtvan
multinationalsendefinanciëlesector.Zeziendatdevruchtenvandeglobaliseringbijeenkleine
groepterechtkomenendathetovergrotedeelvandewereldbevolkingernietevenredigvan
profiteert.Zijdenkendatglobaliseringookvoorwerknemerszoukunnenwerkenenziendaarbijeen
rolvoorvakbondenenoverheden.PositiefzijndegenendievindendatglobaliseringNederland
dwingtomeigensterkekanten(havens)teontwikkelenenominnovatieftezijn.Zijwaarderenook
dekansenvoorhogeropgeleidenominhetbuitenlandtegaanwerken.
HetmeerjarenbeleidvandeFNVzalhetbestewerkenalsmetdezeverschillendeinvalshoeken
rekeningwordtgehouden.Datisheelgoedmogelijk.
Meerweten
Allereerstmoetenwedanwelgoedwetenhoe‘deglobalisering‘werktenhoeeninhoeverre
Nederlandsewerknemerserdoorwordengeraakt.Opvallendisdatveeldeelnemersglobalisering
weliswaarbelangrijkvinden,maarmeerals‘achtergrondverschijnsel‘danalsdirecteoorzaakvan
concreteproblemen.DeFNVmoetbeterwetenhoedeglobaliseringsamenhangtmetproblemendie
Nederlandsewerknemers,onzeleden,ervaren.Desamenhangmettoenemendeongelijkheid,met
onzekerwerkenmetwerkgelegenheidisnietaltijdmeteenzichtbaar.Dezemoetinkaartworden
gebracht.Wezullendebelangenvanonzeledennietgoedkunnenbehartigenalswenietwetenhoe
deinternationaleeconomiewerkt,hoeonzesectorenenbedrijvenerinternationaalvoorstaanen
welkemultinationalsdominantzijnindeverschillendesectoren.
Multinationals
Dedeelnemerszijnzichbewustvanhetbelangendemachtvanmultinationals.Bijglobaliseringis
handelbelangrijk,maardeechtemotorzijndemultinationalebedrijven.Trouwens,handelvindtal
vooreengrootdeelbinnenmultinationalsplaats.Zijontwikkelendenieuwemanierenvan
producerenenzettendaarvoornetwerkenvanketensopdiezichoverdehelewerelduitstrekken.Zij
nemenMKB-bedrijvenindezeketensop.Zijzettendetrendophetgebiedvanuitbesteding,vanflex,
50
envandebedrijfscultuur.Zijzorgenervoordatdeopbrengstenvandeglobaliseringterechtkomen
bijdetopendeeigenarenvandebedrijven.
Zekerbijmultinationalsenbedrijvendieinternationaalopererenzullenwedezebedrijfsstrategieën
moetenkennen.Devakbewegingzelfisdaarvooreenbelangrijkebronvaninformatie.Onze
kaderledenenbestuurderszijnvaakopdehoogtevanwatspeeltin(internationale)bedrijvenen
sectoren.Doordatboventafeltehalenenbijeentebrengen,kunnenweermeergreepopkrijgen.
Deinternationaalopererendebedrijvenendeinvloedvanfinanciëleinstellingenhebbengeleidtot
ondoorzichtigeeigendomsverhoudingenbinnenbedrijven.Wewetendaaromnietaltijdwiefeitelijk
aandetouwtjestrektenofwewelaandegoedeonderhandelingstafelzittenofvoordegoededeur
staanmetonzeacties.
Multinationalsgebruikenonacceptabelveelmogelijkhedenombelastingteontwijken.Erisbreed
draagvlakomditkrachtigaantepakken.
Hetisonwenselijkdatdefinanciëlesectorongereguleerdenlosvandereëleeconomieen
overheidscontrolekanopererenendaarbijgroterisico’sneemtmetdeeconomie.Nadecrisisin
2008zijnonvoldoendemaatregelengenomenomeenherhalingtevoorkomen.
Globaliseringbiedtookeenkansopverbeteringvandelevensvanwerknemers,juistdoordat
multinationalswerknemersmetelkaarverbindenineenwebvanproductieketens.Daarvoormoeten
indeheleketenwerknemershetrechtkrijgenopDecentWork,Gewoongoedwerk,waarbijde
fundamentelerechtenzijngegarandeerd,datwilzeggen:veiligwerk,eenleefbaarloon,sociale
zekerheidenzeggenschapvoorwerknemers.Datgebeurtalleenalsdevakbewegingenandere
maatschappelijkegroepenzichdaarvoorinzetten.
‘Grensoverschrijdendstaken’
TonHeertszegtinzijnafscheidsinterviewinNRC7/8mei2016:“Grotebedrijven,deStarbucksenvan
dezewerelddenkenooknietinborders.(…)Wijzullenookmoetenlerenomgrensoverschrijdendte
staken”.
Waarhetbedrijfslevenallanginternationaalisopgezet,opereertdevakbewegingnogvooral
nationaal.Datmoetveranderen.Veruitdemeestedeelnemerssteunendestellingdatde
vakbewegingmeerinternationaalmoetgaansamenwerken.Alwerddaarwelbijopgemerktdatdit
nieteenvervangingkanzijnvooreensterkeorganisatieopnationaalniveau.AlsdeFNVmeergaat
investerenindeinternationalevakbeweging,ondersteunendedeelnemersaanhetVisietrajectdit
vanharte.Investerenkandooractieflidtezijnvandestructurenvandeinternationalevakbeweging,
dooractiefaanhaaractiesdeeltenemen,dooreennetwerkvanvakbondenbinnenmultinationals
optezettendatvoorDecentWorkstrijdt,maarookdoorwatwenudoenmethetCWC*:meten
namensdeinternationalevakbewegingontwikkelenweMaatschappelijkVerantwoordInvesteren
vooronzepensioenfondsenentegelijkookvoordefondseneldersindewereld.
DeFNVsteuntvakbondenindeverdrukking,nietalleenfinancieel,maarsomsookmetacties.Die
laatstevormvansolidariteit,jesteuntelkaaralserproblemenzijn,kanookwederzijdszijn.Maarom
tegenwichttebiedentegendemachtvanmultinationalebedrijveneninvloedtehebbenop
bijvoorbeeldhunstrategievanuitbesteding,belastingontwijkingoftoenemendeflexibilisering,isnog
eenanderevormvansamenwerkingnodig.Ditvereistdatdevakbeweginginternationale
instrumentenontwikkeltomdietegenmachttevormen.WehebbendeRichtlijnenvandeOESOen
deVNvoormultinationaleondernemingen,deverdragenenhetbeleidvandeILO*,waarvande
vakbewegingwildatze(meer)bindendworden.Maarhetzijnookonzegezamenlijkeinternationale
acties,zoalsdievoordebeschermingvanhetstakingsrecht,dieinvloedzullenhebbenopderichting
vandeglobalisering.
Deoverheid
Globaliseringisgeennatuurverschijnsel.Devakbewegingkannietaccepterendatdeoverheidde
armenmachteloosindeluchthefttegenoverdegevolgenervanvoorwerknemers.Datisook
helemaalnietnodig.Denationalestaat(alofnietinEuropeesofinternationaalverband)heeft
mogelijkhedenomdeglobaliseringteregulerenopeenmanierzodatwerknemers,ookNederlandse
51
werknemers,ervanprofiteren.Datisookonsuitgangspuntbijdehandels-eninvesteringsverdragen
alsTTIP*enCETA*.DeFNVverwachtvandeoverheiddatzijderechtenvanwerknemerswereldwijd
beschermt.
VoordeFNVishetterechtalsNederlandsewerknemerseeninspanningvandeoverheidverwachten
omwerkgelegenheidinNederlandtebehoudenofteverwerven.HetisterechtalsNederlandse
werknemerszichzorgenmakenoverdetoegenomenongelijkheid,zichtegengrote
beloningsongelijkheidkerenenverwachtendatdeoverheideenherverdelingspolitiekvoert.
Multinationaleondernemingeninbuitenlandsehandendienenzichaanonzearbeidsverhoudingen
enoverlegcultuuraantepassen,ookalsdezeinhet‘landvanherkomst’(VS,China,maarzelfs
binnenEuropazijnerverschillen)heelongebruikelijkzijn.Deoverheiddientdezetebeschermen.
Tegenoverdeargumentenvoordenoodzaakvanloonmatigingvanwegedebuitenlandse
concurrentieofhetinvesteringsklimaat,isvoordevakbewegingeenversterkingvandebinnenlandse
marktdoorhogerelonennetzobelangrijk.Deoverheidmoetinvesterenininnovatieen
infrastructuur,zowelde‘harde’alsdesocialeinfrastructuurvanscholingenmaatschappelijke
cohesie.
Conclusievoortoekomstigbeleid
Deglobaliseringheeftnietvooriedereendezelfdegevolgen.Laag-enmiddelbaaropgeleide
werknemerservarenmeerdenadelenvandeglobalisering,terwijldezevoorhogeropgeleidenook
kansenbiedt.Inallefasenvanhetvisietrajectkwamditnaarvorenenhetwerdscherpbevestigdin
dedraagvlakmetingvanTÖTTA.Deglobaliseringdraagtdaarmeebijaandeongelijkheidendekloof
indesamenleving,afhankelijkvanopleidingsniveau.Laag-enmiddelbaaropgeleidewerknemers
verwachtenvakerdananderendatdeFNVeerstaanhunproblemenaandachtbesteedt.Hogere
opgeleidendenkenvakerdatiedereenerbetervankanworden.DeFNVzalhiermeebijtoekomstig
beleidmeerrekeningmoetenhoudenenmoetenzorgenvoormeermaatwerkvoordeverschillende
groepenwerknemers.
Ommaatwerktelevereninhetbeleidt.a.v.globaliseringishetnodigdatdeFNVmeerweetoverde
manierwaaropglobaliseringdekwaliteitvandebanenendewerkgelegenheidbeïnvloedt.DeFNV
moetmeerkennishebbenvanhetbeleidvanmultinationals,ofzenuinNederlandseofbuitenlandse
handenzijn,opdethema’sdieinhetvisietrajectaandeordekomen.Multinationalszijntrendsetters
opaldezeterreinen.Deontwikkelingenophetgebiedvanflexibilisering,economisering,
uitbesteding,anderswerkenduurzaamheidentechnologischevernieuwingwordennietalleenin
Nederland,maarmededoorinternationalebedrijvenbepaald.
Eenverbindingmethetvakbondswerkbijmultinationalskanopeengrootdraagvlakrekenen.Inalle
fasenvanhetvisietrajectkwamnaarvorendatdehoudingtenopzichtevanmultinationalsniet
positiefis.Menvindtdatzeteveelmachthebben.Hetwordthenkwalijkgenomendatzebelasting
ontwijkenenwerknemersinproductielandenslechtbetalenenslechtbehandelen.
Eengrootdraagvlakiserookvoorinternationalesamenwerkingomdeglobaliseringtelatenwerken
voorallewerknemers.DitvereistdatdeFNVinvesteertinnieuwevormenvansolidariteit.Naastde
solidariteitdieeropgerichtiservoortezorgendatmenseninanderelandenhetbeterkrijgen,
moetensamenmetdeinternationalevakbewegingookvormenvansolidariteitwordenontwikkeld
diewerknemersinNederlandbeschermentegennegatievegevolgenvanglobalisering.Niettenkoste
vananderewerknemers,maarsamenmethenvooreenglobaliseringdiewerktvooralle
werknemers.Tweederdevandeledenenbijnadehelftvandeniet-ledenverwachtditvandeFNV
Lijstvanafkortingen
TTIP:(TransAtlanticParnershipAgreement.)Voorgenomenhandels-eninvesteringsverdragtussen
deEUendeVS,waaroveronderhandeldwordt.
CETA:(ComprehensiveEconomicandTradeAgreement).Eenvergelijkbaarhandels-en
investeringsverdragtussendeEUenCanada.
OECD:(OrganisationforEconomicCooperationandDevelopment).Organisatievan
geïndustrialiseerdelanden.Geeftadviesenbevordertsamenwerkingtussendezelandenvoor
economischegroeiensocialeontwikkeling.
52
IMVO-convenanten:(InternationaalMaatschappelijkVerantwoordOndernemen)Afsprakenophet
gebiedvanbeschermingvanwerknemersrechtentussenNederlandsebranche-organisatiesen
bedrijvenenerzijdsenvakbondenenNGO’sanderzijds.Dergelijkeafsprakenzijnbijvoorbeeld
geslotenofindemaakmetdekledingentextiel-sectorenindebankensector.
CWC(CommitteeonWorkersCapital):Eenplatformvandeinternationalevakbewegingdat
beschermingvanwerknemersrechtenbijinvesteringendoorpensioenfondsenwilbevorderen.De
FNVishiervandevoorzitter.
ILO:(InternationalLabourOrganisation).DeVN-organisatievoorarbeidenbeschermingvan
werknemersrechten.DeILOiseentripartieteorganisatie:naastoverhedenzijnook
werkgeversorganisatiesenvakbondenerinvertegenwoordigd.DeFNVzitinhetbestuurvandeILO.
53