GOKc3opstartend

Een zaak van iedereen,
een taak voor iedereen!
GOK³- I
2008 -2011
Informatieronde voor opstartende
GOK – scholen
(3)
1
Materiaal ter beschikking op
website van DPB Gent
- http://www.kogent.be
- “Sitemap”
- Diocesane Pedagogische
Begeleidingsdienst (DPB)
- Basisonderwijs
- “Leergebieden”
- “GOK”
2
Programma
09.00 uur – 09.50 uur: Informatieronde (50’)
09.50 uur – 10.05 uur: Pauze (15’)
10.05 uur – 10.30 uur: Eerste overlegronde (25’)
10.30 uur – 10.35 uur: Wisselen van groep (5’)
10.35 uur – 11.00 uur: Tweede overlegronde (25’)
11.00 uur: Einde
11.00 uur – 12.00 uur: Kans tot individuele vraagstelling
3
Agenda







Bezinning
Doelstellingen van deze bijeenkomst
Korte herhaling GOK
De kenmerken van beleidsvoerend vermogen en GOK
Vaststellen van effecten (opbrengsten) van de GOK –
werking
Overlegronde rond eerste gekozen thema
a.d.h.v. enkele richtvragen
Overlegronde rond tweede gekozen thema
a.d.h.v. enkele richtvragen
4
Bezinning:
“Van mezen en roodborstjes…”
•
Observatie van een Engels bioloog (Alan Wilson) begin 1900
•
De observatie door deze bioloog maakt de spreiding van een vernieuwingsproces
onder vogels duidelijk.
5
Begin 1900 werd in Engeland voor het eerst melk
aan huis besteld. Dit gebeurde in flessen met een
dunne afsluiting bovenaan de fles. Roodborstjes
en mezen slaagden erin deze dunne afsluiting stuk
te prikken en de room die bovenaan de fles te
vinden is op te drinken. Dit was uiteraard niet naar
de zin van de klant, noch van de melkboer.
Vandaar dat vrij snel bovenaan elke fles een
sterkere aluminium afsluiting werd geplaatst. De
mezen slaagden erin nog verder melk te
consumeren. Dit was niet het geval bij de
roodborstjes. De nieuwe aanpak verspreidde zich
onder de mezen, maar niet onder de roodborstjes.
De vraag is, hoe dit kan worden verklaard?
6
De bioloog in kwestie stelt vast dat mezen in
groepen van 7 à 8 rondvliegen en dat de
samenstelling van die groepen regelmatig wijzigt.
Mezen leven in een situatie waarin men collega’s
kan observeren (doorprikken van de aluminium
afsluiting), het gedrag kan overnemen en gezien
de wisseling in de samenstelling van de groepen,
kan overdragen naar andere mezen. Roodborstjes
leven alleen en zijn vooral bekommerd voor de
afbakening van hun eigen territorium. Zich
afsluiten, betekent meteen geen kansen hebben om
van anderen te leren.
7
Doelstellingen

De kern van GOK kunnen verwoorden

De kenmerken van beleidsvoerend vermogen verkennen vanuit de invalshoek GOK

De kenmerken van beleidsvoerend vermogen ontdekken in de eigen GOK - werking

Kennis maken met bronnen waar je effecten voor GOK kan in vinden

Schoolteams aanzetten om de effecten van hun gevoerde GOK – beleid op te zoeken en in
kaart te brengen.

Uitwisselen van ideeën, ervaringen, moeilijkheden, … rond de visietekst GOK en het GOK actieplan

De scholen kunnen hun visietekst GOK en GOK – actieplan eventueel bijsturen
8
9
De lat hoog…voor iedereen!
“Gelijke kansen op toponderwijs, want de weg naar
gelijke kansen kàn niet lopen via onderwijs van
onbeduidende of middelmatige kwaliteit. Net de
jonge mensen die thuis niet over het socialee, het
culturele, of het financiële kapitaal beschikken om
hogerop te raken, hebben uitstekend onderwijs nodig.”
(Tienkamp van minister Vandenbroucke, 2008)
10
De lat hoog…voor iedereen!
Het moet de ambitie zijn van elke GOK –
school, en van ons GOK – beleid, dat “het
effect van SES doorheen de schoolloopbaan
van leerlingen gaandeweg verkleint, en
uiteindelijke verdwijnt.”
(Laevers, Van den Branden en Verlot, 2004,
p.36)
11
Kinderen van laaggeschoolde
moeders…

hebben 5 x méér kans op vertraging in het eerste
leerjaar dan kinderen van hooggeschoolde
moeders;

hebben 8 tot 10 maal méér kans om in het BLO te
belanden dan kinderen wier moeder
hooggeschoold is.
(zie o.a. Groenez e.a., 2003; Hirtt e.a., 2007; Nicaise
& Desmedt, 2008)
12
Instroom in BSO

Eén op de drie kinderen van wie de moeder slechts
lager onderwijs heeft genoten belandt in de 1Bklas,tegenover minder dan 5 % van de kinderen
van hooggeschoolden;

Tegen het vierde jaar secundair onderwijs zit meer
dan de helft van de eerstgenoemden in het BSO,
tegenover 5,6 % bij de kinderen van
hooggeschoolden.
13
Ongekwalificeerde uitstroom
Gemiddeld bedraagt de ongekwalificeerde
uitstroom in Vlaanderen iets méér dan 15
%. Heeft de moeder van een jongere echter
slechts een getuigschrift van het lager
onderwijs, dan loopt dit cijfer op tot 29 %;
heeft de moeder daarentegen hogere studies
beëindigd, dan zakt het tot 2,7 % – een
risicoverhouding van 10:1 dus.
14
Doorstroming naar hoger
onderwijs
Nauwelijks één op de vier kinderen van
laaggeschoolde moeders onderneemt hogere
studies; bij kinderen van hooggeschoolden is
dat 83 %.
15
Standenonderwijs?
“We kunnen dus moeilijk anders dan spreken van
een soort standenonderwijs: het ASO, dat
voornamelijk gericht is op doorstroming naar het
hoger onderwijs, sluit perfect aan bij de leefwereld
en mogelijkheden van de hogere sociale groepen,
terwijl de schoolloopbaan van jongeren uit de
laagste sociale milieus eindigt in het
beroepsonderwijs (met of zonder getuigschrift).”
(Nicaise en Desmedt, 2008, p. 15)
16
Onze taak…
"Het is onze taak de zaken te verbeteren.
Democratische instellingen kunnen zichzelf
niet verbeteren. Een verbetering is altijd een
zaak van personen en niet van instellingen."
(Popper, De open samenleving en haar vijanden,
1962, p. 158)
17
Weet dat…

Ook een GOK - actieplan is maar zo goed als de
acties van mensen waartoe het aanleiding geeft….

Elke maatregel ter bevordering van gelijke
onderwijskansen, op welk niveau ook, is maar
zo krachtig als de kracht waarmee ze de
kwetsbare leerling bereikt.

Elke maatregel is maar zo krachtig als de leerkracht die ze
in de individuele leerling losweekt.
18
de
dekwetsbare
kwetsbareleerling
leerling
19
Differentiatie
= “het positief en planmatig omgaan met
verschillen tussen leerlingen met het oog op
het grootst mogelijke leerrendement voor
elke leerling.”
(Vanderhoeven, 2008, 470)
= het beleidsvoerend vermogen van de
leerkracht in de klas
20
De inspectie stelt vast:
De GOK - controles in de scholen en het CLB - onderzoek tonen duidelijk aan
dat het opleggen van een klare procesmatige aanpak stimulerend werkt op het
invoeren van innovatie(s), het beleidsvoerend vermogen en het participatief
uitwerken van een beginsituatieanalyse, actieplannen en zelfevaluatie
versterkt.
De opgelegde voorwaarden stimuleren een procesmatige aanpak waardoor
verschillende aspecten van de kwaliteitscirkel in principe aan bod komen.
‘In principe’ want de invulling van deze voorwaarden bereikt doorgaans nog
niet het vereiste kwaliteitsniveau.
Verdere groeikansen op dit vlak zijn erg afhankelijk van de kracht van het
beleidsvoerend vermogen in de school en van de aard van de geboden
ondersteuning.
(Bron: Onderwijsspiegel 2004 – 2005 blz. 70)
21
Beleidsvoerend vermogen
van de school (1)
De beleidseffectieve school =
Een school die haar beschikbare beleidsruimte ten
volle aanwendt om te komen tot een voortdurend
proces van autonoom en bewust veranderen van
haar organisatorisch en onderwijskundig
functioneren met als doel het verbeteren van haar
onderwijskwaliteit en het bereiken van de haar
opgelegde en eigen doelen
(Van Petegem et al., 2004, p. 32)
22
Beleidsvoerend vermogen
van de school (2)

Vermogen van de school om zelf beleid te
voeren
 Capaciteiten van de school om van haar
geboden beleidsruimte gebruik te maken
 Meer bepaald om die ruimte zo te gebruiken
dat de leerlingen er op school beter van
worden.
 Een eigen kwaliteitsbeleid voeren
23
BVV en GOK (1)

Elke school ontwikkelt een eigen visie op gelijke onderwijskansen.

Elke school maakt eigen keuzes vanuit die visie.

Elke school neemt haar eigen gelijke onderwijskansenbeleid in eigen
handen.

Op die manier maakt het gelijke onderwijskansenbeleid volop aanspraak
op het beleidsvoerend vermogen van de school.
24
BVV en GOK (2)
De wijze waarop een school omgaat met een vernieuwing
als het gelijkeonderwijskansenbeleid, hangt in grote mate af
van haar beleidsvoerend vermogen.
Het beleidsvoerend vermogen van scholen vergroten in de
GOK-werking
= schoolteams leren omgaan met de kwaliteitscirkel.
25
Onderwijsspiegel inspectie
“Uit de kwantitatieve en kwalitatieve analyses blijkt dat
scholen die werken volgens de kwaliteitscirkel en die
rekening houden met de drie niveaus school, leraren
en leerlingen, met het creëren van een voldoende
groot draagvlak, met netwerking en professionele
aanpak van vraaggestuurde nascholing en
professionalisering juist de voorbeelden van goede
praktijk zijn”
(Onderwijsspiegel 2004-2005, p. 25)
26
Kwaliteitscirkel GOK
1.Leerlingen
8. Kansengelijkheid
2. Kwaliteit
onderwijs
7. Kwaliteit
verhoogd ?
Lln.
Lkr.
Lln.
3. GOK
doelstellingen
Is er beweging ?
6.Effect?
School
School
5. Acties
uitgevoerd ?
4. GOK
acties
21-10-2003
Lkr.
zelfevaluatie GOK
2
27
Kwaliteitscirkel GOK
28
De 9 kenmerken van
beleidsvoerend
vermogen
29
30
1. VISIE en DOELGERICHTHEID
of
De school werkt vanuit een duidelijke visie.
31
32
2. BETROKKENHEID
of
Er is een hoge betrokkenheid van de
verschillende geledingen van de school.
33
34
3. SAMENWERKING
of
Er is het vermogen en de wil
om samen te werken.
35
36
4. RESPONSIEF VERMOGEN
of
De school communiceert met haar omgeving en
heeft een hoog responsief vermogen.
37
38
5. REFLECTIE
en
ZELFEVALUATIE
of
De school reflecteert over haar eigen
werking en stuurt zo nodig bij.
39
40
6. ZORG VOOR
VERNIEUWINGSPROCES
of
De school neemt de tijd om
vernieuwingen te implementeren.
41
42
7. PROFESSIONALISERING
of
De school investeert in de professionalisering
van haar mensen.
43
44
8. VERANTWOORDELIJKHEID
en
LEIDING
of
Iedereen op de school weet wat van hem of
haar wordt verwacht.
45
46
9. LEREN VAN DE
LEERLINGEN BEVORDEREN
of
Het beleid van de school is gericht op het
leren van de leerlingen.
47
1. VISIE en
DOELGERICHTHEID
B.v.
• De school maakt werk van een kwaliteitsvolle
beginsituatienanalyse GOK.
• De school schrijft een schooleigen visie uit voor GOK.
• De school geeft een schooleigen invulling aan het GOK –
actieplan vanuit de beginsituatieanalyse.
• De school formuleert concrete doelstellingen op niveau van
leerlingen, leerkrachten én school.
• De school gebruikt de aanvullende lestijden om haar
vooropgestelde doelstellingen GOK te realiseren.
• Het gelijkekansenonderwijs op school kadert binnen de
“brede zorg”.
48
2. BETROKKENHEID
B.v.
Het schoolteam geeft het GOK –beleid mee vorm.
• Er is sprake van een gedeeld en stimulerend leiderschap.
• Iedere leerkracht is GOK – leerkracht.
• Het hele schoolteam draagt het GOK – actieplan.
• GOK is een vast agendapunt op de personeelsvergadering.
• Er is sprake van participatieve besluitvorming.
•
49
3. SAMENWERKING
B.v.
•
•
•
Men maakt samen school: samen werken, samen zoeken,
samen overleggen, samen van en met elkaar leren,…
De school ziet in dat gelijkekansenonderwijs een opdracht
is voor alle schoolbetrokkenen, elk individueel teamlid.
De school heeft structureel vastgelegde
GOK/zorgteamvergaderingen.
50
4. RESPONSIEF VERMOGEN
B.v.
•
•
•
•
De school communiceert haar GOK – beleid via het
schoolkrantje, nieuwsbrieven, website, info –
momenten,…
De school legt de zelfevaluatie GOK voor aan de
schoolraad.
De school staat open voor zaken van buitenaf maar sluit
zich ook af als het GOK – project in gedrang komt.
De school stelt prioriteiten in het GOK – beleid.
51
5. REFLECTIE en
ZELFEVALUATIE
B.v.
•
De school heeft structureel ingebouwde
evaluatiemomenten.
• Op school zijn actie en reflectie met elkaar verweven.
• De school geeft aan in het GOK –actieplan hoe en wanneer
ze zichzelf zal evalueren.
• De zelfevaluatie GOK gebeurt voldoende kwaliteitsvol op
het niveau van de leerling, de leerkracht en de school.
52
6. ZORG VOOR
VERNIEUWINGSPROCES
B.v.
De school formuleert de GOK – doelstellingen “SMART”.
• De school adopteert de GOK – doelstellingen niet
overhaast en voert ze ook niet te snel af.
• De school hanteert het GOK – actieplan flexibel.
• De school stuurt de GOK – werking bij als ze ziet dat men
de doelstellingen niet haalt.
• De gekozen GOK – actiepunten hebben een blijvend en
structureel karakter op school.
•
53
7. PROFESSIONALISERING
B.v.
•
De school koppelt het nascholingsplan aan de prioriteiten
van het GOK – actieplan.
• De school betrekt het CLB in haar GOK – werking.
• De school behoort tot een netwerk van scholen die bereid
zijn tot uitwisseling van nieuwe ideeën.
• De school doet een beroep op nascholingsinstanties.
• De school doet een beroep op de pedagogische
begeleidingsdienst.
54
8. VERANTWOORDELIJKHEID
en LEIDING
B.v.
•
In de school is het duidelijk wie voor welke aspecten van
het GOK – beleid verantwoordelijk is
(directeur,zorgleerkracht, klastitularis, CLB, de leerkracht
die de GOK – uren invult…).
• De klastitularis blijft de spilfiguur in het GOK – en/of
zorgbeleid.
• De leerkracht die de GOK – uren invult, probeert niet de
draaglast van de klastitularis te verlichten, maar juist de
draagkracht te vergroten.
55
9. LEREN VAN DE
LEERLINGEN BEVORDEREN
B.v.
•
De school focust zich op het meer kansen geven aan alle
leerlingen!
• De school vertrekt bij de beginsituatieanalyse vanuit de
noden van de kinderen.
• De school houdt de beoogde effecten naar de kinderen toe
in de gaten.
56
“We gaan effecten meten…”
“Om gelijke onderwijskansen echt te realiseren, hebben we
krachtige scholen nodig…Krachtige scholen zijn in staat
om kinderen met uiteenlopende leer – en zorgbehoeften
datgene te bieden dat hen tot succesvol leren brengt…We
willen dan ook de effecten meten van het werken aan
gelijke onderwijskansen.”
Dat leert onderwijsminister Frank Vandenbroucke uit het
verslag van de onderwijsinspectie en de studie van prof.
Van Petegem.
(Uit Klasse nr. 164: “Hoe spelen scholen met GOK – uren?”)
57
Kwaliteitscirkel GOK
1.Leerlingen
8. Kansengelijkheid
2. Kwaliteit
onderwijs
7. Kwaliteit
verhoogd ?
Lln.
Lkr.
Lln.
3. GOK doelstellingen
Is er beweging ?
6.Effect?Lkr.
School
School
4. GOK acties
21-10-2003
zelfevaluatie GOK
5. Acties
uitgevoerd ?
2
58
Stap 6: Hebben de acties het
beoogde resultaat? 
vaststellen van effecten



Leidt de actie tot het beoogde doel ?
Zijn de doelstellingen voldoende gerealiseerd met deze acties ?
Kunnen we de effecten in kaart brengen op de drie niveaus?
DOELEN
Leerlingniveau
Leerkrachtniveau
Schoolniveau
59
Rapport Controle Gelijke
Onderwijskansen
1.
Beginsituatieanalyse (2)
2.
Keuze van de doelstellingen (3)
3.
Concrete uitvoering (3)
4.
De zelfevaluatie (5)
5.
Bereiken van de doelstellingen (3)
16
controleaspecten
60
Waardering volgens 4 niveaus
NIVEAU WAARDERING
OMSCHRIJVING
1.
onaanvaardbaar
oneigenlijk gebruik van de GOK - uren
2.
dient verder
uitgewerkt
tijdelijke toelaatbaar, werkpunten
omzetten in actiepunten
3.
voldoet
een aantal doelstellingen zijn opgenomen
in de schoolcultuur
4.
integratie in het
schoolbeleid
kan als voorbeeld van goede praktijk
dienen voor andere scholen
61
Rapport Controle Gelijke
Onderwijskansen
FASE
1.
2.
Beginsituatieanalyse
Keuze van de
doelstellingen
3. Concrete uitvoering
4. De zelfevaluatie
5. Bereiken van de
doelstellingen
CONTROLEASPECT
 Effecten
– op schoolniveau?
– op leerkrachtniveau?
– op leerlingniveau?
62
Niveau voor…(1)
Effect op schoolniveau
1 De school heeft nog geen doelen gerealiseerd.
2 De school heeft een beperkt aantal doelen gerealiseerd.
3 De school heeft de meeste doelen gerealiseerd.
4 De school heeft alle doelen gerealiseerd.
63
Niveau voor…(2)
Effect op leerkrachtniveau
1 De school heeft nog geen doelen gerealiseerd.
2 De school heeft een beperkt aantal doelen gerealiseerd.
3 De school heeft de meeste doelen gerealiseerd.
4 De school heeft alle doelen gerealiseerd.
64
Niveau voor…(3)
Effect op leerlingenniveau
1 De school heeft nog geen doelen gerealiseerd.
2 De school heeft een beperkt aantal doelen gerealiseerd.
3 De school heeft de meeste doelen gerealiseerd.
4 De school heeft alle doelen gerealiseerd.
65
De effectenmeter
66
67
Bronnen waar je effecten voor
GOK kan in vinden
68
Bronnen waar je effecten kan
in vinden voor GOK voor de KS
“Maak het belangrijke
(zo) meetbaar (mogelijk)
i.p.v.
het meetbare belangrijk.”
69
Specifiek kleuter!

Afhankelijk van de positieve ingesteldheid
(welbevinden en betrokkenheid)

Leert incidenteel (Nadruk op spel en activiteit)

Maakt sprongen in zijn ontwikkeling

Effecten niet onmiddellijk zichtbaar
70
Effectenmeting bij kleuters

Moeilijk meetbaar
 Moeilijk te omschrijven en te vatten
 Beoordelen vanuit het achterliggende
proces
 Maakt duidelijk of er fundamentele
veranderingen opgetreden zijn in de wijze
waarop de kleuter met de wereld omgaat
71
Bronnen waar je effecten kan
in vinden voor GOK voor de KS
72
Oefening met het schoolteam?
1.
Individueel
2.
Per twee
3.
Per vier
4.
Vergelijk met
ingevuld blad
Bronnen waar je effecten
kan in vinden voor GOK
ZACHT
HARD
Leerling
Leerling
Leerkracht
Leerkracht
School
School
73
Slotgedachten (1)
In onderwijs en opvoeding
gebeurt er altijd
tegelijkertijd
zowel meer
als minder
dan wat we
via doelgericht handelen
op het oog hadden
74
Slotgedachten (2)
Een kleine herinnering aan de
broosheid
onvoorspelbaarheid
ongrijpbaarheid
onzekere duurzaamheid
En dus
nauwelijks meetbaarheid
van de output
van opvoeding en onderwijs
75
Slotgedachten (3)
Toen we Luikse wafels aten
onlangs in Heist – aan - zee
de kinderen in zo’n go - cart zaten
bejaarden ramden met wind mee
en de zee haar grijze zelf was
dacht ik:
Dit is het!
Dit is af!
Waarop de jongste in haar broek deed
en de oudste overgaf…
Bart Peeters
76
Richtvragen in de groep
1. Wat heb je uit de beginsituatieanalyse geleerd over je team en de schoolvisie?
2. Welke doelen heb je voor ogen met de gekozen thema's?
3. Welke stappen plan je om deze doelen te realiseren op de drie niveaus?
4. Op welke wijze hou je de interventies van GOK - werking bij?
5. Hoe organiseer je de GOK - uren concreet?
6. In welke mate profiteren de "doelgroepleerlingen" van de interventies?
7. In welke mate worden alle teamleden vaardiger (gemaakt) in het omgaan met
diversiteit?
8. Welke moeilijkheden heb je of welke moeilijkheden voorzie je?
....
77
Ondersteuning

Schoolbegeleider

GOK - begeleider :

Begeleider kleuteronderwijs

Begeleider bewegingsopvoeding

Begeleider 2KP, Rand en Taal

CLB

Steunpunt GOK: www.steunpuntgok.be

Nascholing o.a. Pedic, Steunpunt GOK,…
Henk De Reviere ([email protected])
Leonard Cleys ([email protected])
78