Late Middeleeuwen

2 zwaardenleer
Alle macht komt van God (heeft de aarde
geschapen)
Plaatsvervangers van God op aarde zijn
Paus
geestelijke macht
Keizer
wereldlijke macht
Dat is een door God gegeven rangorde
Vraag is
Staat de paus boven de keizer of de keizer
boven de paus?
Macht van de paus wordt bedreigd
-van binnenuit (in de kerk)
-van buitenaf(door de keizer)
Macht van de keizer werd ook bedreigd
-van binnenuit (door hoge adel)
-van buitenaf (door de paus)
Bedreiging van de macht van de paus
van binnenuit door
-Oosters schisma
-wantoestanden in de kerk
-westers schisma
De kerk in het W- Romeinse rijk had zich
anders ontwikkeld dan die in het
O- Romeinse rijk
Verschillen
a- verschil in inhoud
-verschil in eredienst
-verschil in toepassing kerkelijk
recht
-verschil in beeldenverering
(iconen)
b- verschil in bestuur
-in het oosten erkent men het primaat
(oppergezag) van de paus niet
-in het oosten bepaalt het concilie
(vergadering van bisschoppen en kardinalen) het beleid en niet de paus
In 1054 ontstaat er een schisma (kerkscheuring)
-Rooms katholieke kerk olv de paus
in Rome
-Grieks orthodoxe kerk olv patriarch
in Constantinopel
Vanuit Byzantijnse kerk oost Europa bekeerd
→onstaan van de Russisch orthodoxe kerk
-geestelijken houden zich niet aan de
regels bv celibaat niet nageleefd
-geestelijken leven in grote weelde en
preken armoede
-geestelijken zijn meer met het vergroten
van hun macht bezig dan met hun geestelijke taak
-grote invloed van wereldlijke heersers op
benoeming van geestelijken
-allerlei ketterijen bv Katharen en
Waldenzen
-hervormingsbeweging van Cluny
-Gregoriaanse hervormingsbeweging
-ontstaan van bedelordes bv Franciscanen
en Dominicanen
-nadruk op gelofte van armoede
(bedelmonniken)
-prediken onder de mensen
(leven niet meer in een klooster)
-ontstaan van de inquisitie (kerkelijke recht
bank)→pijnbank→brandstapel
In 1309 verhuist de paus naar Avignon
(Rome onveilig)→Babylonische ballingschap
In 1378 ontstaat het Westers schisma→
1 paus in Rome
1 paus in Avignon
In 1407 werd een derde paus gekozen→
dwingt de andere 2 tot aftreden→einde
Schisma
Slecht voor de macht van de paus
Paus ook wereldlijk heerser van de Pauselijke staat (heel midden Italie)
Keizer wil invloed op de benoeming van
bisschoppen
-bisschoppen ideale leenmannen (geen
kinderen)
-bisschoppen ideale bestuurders (ontwikkelde mensen)
Voor de paus geldt :
bisschop in de eerste plaats kerkleider,
geen bestuurder
Paus benoemt bisschop op voordracht van
geestelijken in een bisdom(investituur)
Ceremonie→mijter,ring,kromstaf
In 1075 erkent keizer Hendrik IV niet langer
het gezag van paus Gregorius VII
Paus doet de keizer in de ban
-tijdelijk uit de kerk gezet (niet in de hemel)
-onderdanen hoeven hem niet meer te gehoorzamen
In 1077 gaat de keizer naar Canossa om
de paus om vergiffenis te vragen
Paus heft de ban op
Keizer straft ongehoorzame onderdanen en
gaat door met bisschoppen benoemen
In 1084 doet de paus hem weer in de ban.
Hendrik trekt met zijn leger naar Rome,
zet de paus af en benoemt een nieuwe
In 1122 wordt een compromis gesloten
(Concordaat van Worms)
-paus benoemt de bisschop voor zijn
geestelijke taak
-keizer benoemt hem daarna voor zijn
wereldlijke taak
Lijkt een overwinning voor de paus (hij
kiest en benoemt eerst)
Later neemt de invloed van de heersers
op de benoeming toch weer toe
Hoge edelen kiezen uit hun midden iemand
tot (Rooms) koning
De paus kroont hem vervolgens tot keizer
In 1356 moest de keizer de Gouden Bul
uitvaardigen :
voortaan kiezen 7 keurvorsten de keizer
(3 bisschoppen en 4 stamhertogen)
Duitsland bestond uit 300 gebiedjes
Daardoor had de keizer voortaan allen nog
symbolische macht
(werkelijke macht bij de keurvorsten)