Tijdvak: Tijd van jagers en Boeren

Tijdvak 4: Tijd van Steden en staten
Middeleeuwen
1000-1500
Kenmerkende aspecten
Strijd paus-keizer om de
macht
Voorbeelden
2 zwaardenleer
Oosters schisma
Westers schisma
Misstanden in de kerk
↓
-hervormingsbeweging van
Cluny
-ontstaan bedelordes
-bestrijden ketterijen door de
inquisitie
Investituurstrijd
↓
Hendrik IV in de ban
↓
Concordaat van Worms
Kruistochten (7)
1-Jeruzalem veroverd
4-Constantinopel geplunderd
Tochten om heilige plaatsen
te bevrijden van de Turken
Uitleg
Paus→ geestelijke macht
Keizer→ wereldlijke macht
Afscheiding Byzantijnse kerk
-verschil in eredienst
-ander kerkelijk recht
-geschil over beelden
-geschil over macht in de
kerk (paus of concilie)
1 paus in Rome en 1 in
Avignon
-te grote invloed staat op de
kerk
-regels worden niet nageleefd
bv celibaat
-geestelijken te veel bezig
met macht en rijkdom
ruzie over wie bisschoppen
mag benoemen
paus→ geestelijk bestuurder
keizer→ wereldlijk heerser
(kan geen kinderen krijgen)
Canossa→ ban opgeheven→
Keizer stelt orde op zaken in
Duitsland→ paus afgezet
(Gregorius VII)→
paus wint→ hij benoemt,
keizer bevestigt
Op den duur wint de
wereldlijke macht
Motieven paus:
-paus wil macht vergroten
-paus wil einde maken aan
Oosters schisma
-pelgrims beschermen
Opkomst steden, handel en
handwerk
Opkomst macht van de
-christendom uitbreiden
-einde maken aan onderlinge
oorlogen ridders
Motieven deelnemers
-religieus enthousiasme
-vergeving van zonden→
hemel
-kwijtschelden straffen
-buit
-avontuur
-grond voor jongere zonen
van adel
Gevolgen
-eerst ontstaan kruisvaardersstaten
- alle gebieden uiteindelijk
verloren
-handelscontacten
-cultuuroverdracht
(M.O.→ Europa)
Oorzaak→ bevolkingsgroei
Stijgende landbouwproductie
-andere trekdieren
-betere ploeg
-drieslagstelsel
-droogleggingen
-minder oorlogen
Steden ontstaan
-op kruispunt van (water)wegen
-bij klooster of kasteel
Ontstaan locale markt
boeren verkopen voedsel en
kopen spullen van
handwerkers → invoeren
geld
Ontstaan jaarmarkten
Verbinding van
(internationaal)
stedengebieden in Noord
Italië en Vlaanderen
Ontstaan van hanzes
-handelsvoordelen
-kapitaal vergaren
-bescherming
Ontstaan gildes (economisch) werk eerlijk verdelen (geen
concurrentie)
-zelfde prijs
↓
-zelfde kwaliteit
leerling→ gezel→ meester
-evenveel knechten
(meesterproef, meesterstuk)
-even lang werken
Andere taken
sociaal → zorgen voor
zieken, weduwen, wezen enz.
militair→ stadsverdediging
religieus→ gezamenlijke
godsdienstbeleving
vrije tijd→ feesten
Bestuur van de stad in
Schout
steden
Ontstaan nationale staten
↓
gebied met
-duidelijke grenzen
-een bestuur
-een volk
handen van de heer
-bestuurt de stad namens de
Heer
-commissaris van politie
-voorzitter rechtbank
Schepenen (rijke burgers)
-dagelijks bestuur
-rechtbank
Steden willen zichzelf
-recht de stad te ommuren
besturen (kopen privileges
-tolrecht
van de heer)
-stapelrecht
-muntrecht
-recht op eigen bestuur
↓
Burgemeesters en vroedschap (coöptatie)
-recht op eigen rechtspraak
↓
Schout en schepenen
Strenge rechtspraak
-doodstraffen
-lijfstraffen
-verbanning
-boetes
Ruzie om de macht in de stad Bovenlaag (patriciërs) tegen
middengroepen (meesters
van de gildes)
Patriciërs winnen
Vorsten breiden hun gebied
-huwelijk
uit via
-koop
-verovering
Centralisatiepolitiek om hun -huurlegers
macht te vergroten via
-vaste belastingen
-ambtenaren met salaris ipv
adel
-centrale wetgeving
-centrale rechtspraak
Inkomsten vorst via
-Staten Generaal→ bedes
-verkoop privileges
-opbrengst tollen
-vaste belastingen
-lenen van steden
Uitgaven vorst
-hofleven
-huurlegers
-ambtenaren
Ontwikkelingen in Duitsland proces mislukt →
keurvorsten (Gouden Bul)
kiezen keizer → symbolische
macht
Proces in Frankrijk
Proces lukt → Staten
Generaal overbodig → geen
toestemming voor
Proces in Engeland
Bourgondiërs
belastingheffing nodig
Proces lukt gedeeltelijk
Magna Charta → parlement
betwist macht van de koning
Poging tot stichting van een
middenrijk mislukt
Wel worden de noordelijke
provincies (de Nederlanden)
verenigd