Spelling - Thijs Oost

WTSI
Deel 2
Woordenschat
Woorden van Griekse of Latijnse oorsprong
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
Aan de lezer een groet (aanhef circulaire) = lectori salutem
Bijeenkomst van wetenschappers (bijv. over hart- en vaatziekten) = symposium
(commissie) voor een bepaalde aangelegenheid = ad hoc
Dus = ergo
Een gemeenschappelijk standpunt (nastreven) = communis opinio
Gevat of geestig (reageren) = ad rem
(een) gratis (advocaat) = pro Deo
(iemand iets) in vertrouwen (meedelen) = sub rosa
Iemands tweede ik (meestal iemands partner) = alter ego
In één slok (leeg)drinken = ad fundum
Naam ongenoemd (op een collectelijst) = nomen nescio
Onder schuilnaam (reizen) = incognito
Ongewenst persoon = persona non grata
Onmiddellijk of op staande voet (ontslagen worden) = stante pede
Regeling waarbij de hoogte van de verzekeringspremie samenhangt met het aantal geclaimde
schades = bonus-malus
Ter nagedachtenis van = in memoriam
(een) toekomstig (leraar) = in spe
Van (10 mei) = de dato
(een verdachte onschuldig achten) voordat het onderzocht is = a priori
Voor de vorm of schijn (een sollicitatiebrief schrijven) = pro forma
Voorwerp waarmee het misdrijf gepleegd is = corpus delicti
(Waar staat deze partij) in werkelijkheid (voor?) = in concreto
Waarnemend (minister) = ad interim
Weifelen = in dubio staan
(een) welgesteld (man) = in bonus
Woorden met Griekse of Latijnse delen
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Hoogtevrees = acrofobie
Pleinvrees = agorafobie
Vrees voor werk, werkschuwheid = ergofobie
Ziekelijke angst voor brand en vuur = pyrofobie
Afkeer van alles wat vreemd is = xenofobie
Het gesteld zijn op alles wat Frans is = francofilie
Seksueel liefdesgevoel voor bejaarden = gerontofielie
Liefde voor het boek = bibliofilie
© Thijs Oost
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
Sterrenkunde = astronomie
Wetenschap die nagaat hoe je de arbeidsomstandigheden kunst optimaliseren = ergonomie
De kunst van lekker eten en drinken = gastronomie
Hyperseksualiteit = erotomanie
Overdreven liefde voor muziek = melomanie
Soort van waanzin waarbij men zich aan één enkel waandenkbeeld vasthoudt = monomanie
Kenner van veel talen = polyglot
Meerduidig = polyinterpretabel
Meergodendom = polytheïsme
Taalverzorging
Soort fout
Voorbeeld met > verbetering
abstract(e) woord/formulering
Slechte eigenschappen kunnen je natuurlijk ook sublimeren. >
veranderen in iets positiefs
Ofschoon ze zich haastte, kwam ze te laat. > hoewel
De racefiets was nagelnieuw. > splinternieuw, fonkelnieuw,
gloednieuw (komt uit het Duits; nagelneu)
Ze bestelde plat water. > water zonder koolzuur/bubbels; spa
blauw; gewoon water (Belgisch Nederlands; komt van het Franse
eau plate)
Doe het maar een keer overnieuw. > opnieuw/over
archaïsme
barbarisme
belgicisme
contaminatie
(woordvervlechting)
dubbele ontkenning
foutief pleonasme
foutieve tautologie
modewoord of -uitdrukking
moeilijk(e) woord/uitdrukking
plat of grof woord
storende woordherhaling
telegramstijl
vaag woord
vakterm
verkeerd(e)
woord(en)/uitdrukking
vreemd woord
woord(en) te weinig
Het alarm moet voorkomen dat er niet wordt ingebroken. > ‘Niet’
weglaten
De Sint kwam aanrijden op zijn witte schimmel. > Het
schuingedrukte woord weglaten
Maar het begon echter te regenen. > ‘Maar’ of ‘Echter’ weglaten
Voortaan zal ze in het vervolg vooraf de normen bekendmaken. >
‘In het vervolg’ weglaten
Die videoclip is vet, zeg. > goed
De winkelier zag er geen been in de prijs extra te verhogen. > had er
geen problemen mee
Ik voelde me kloterig. > beroerd
Als je dat vindt, moet je dat zelf maar weten, want dat is je eigen
verantwoordelijkheid. > Als je dat vindt, moet je het zelf maar
weten, want het gaat om je eigen verantwoordelijkheid.
Maak nu iemand lid-abonnee. Jouw voordeel? Een gratis cd naar
keuze. Stuur snel de bon in. > Wat jouw voordeel is? Je ontvangt
een gratis cd naar keuze.
‘Het dagboek van Anne Frank’ is een leuk boek. > ontroerend
Elektronische detentie vindt steeds meer ingang. > huisarrest
De buitenboordmotor sloeg af, omdat de benzine op was. >
doordat
De krant is overgenomen door de Italiaanse mediatycoon
Berlusconi. > baron/magnaat
Mocht u geen gebruiksaanwijzing meer bezitten, schrijft u naar het
onderstaande adres. > dan schrijft u
Bestudeer paragraaf 10.19 uit je informatieboek voor het onderdeel ‘werkwoordsvormen’.
© Thijs Oost
Spelling
Aaneenschrijven
Wanneer we van twee of meer woorden een nieuw woord, ofwel een samenstelling, vormen, schrijven
we de woorden meestal aan elkaar vast. We onderscheiden vijf gevallen.
Overzicht aaneenschrijven
1.
Samengestelde zelfstandige naamwoorden
schrijven we zoveel mogelijk aaneen, omdat
ze een betekeniseenheid vormen.
Dit geldt ook voor drieledige samenstellingen.
2.
3.
4.
5.
Veel samengestelde bijvoeglijke naamwoorden
schrijven we aaneen. Er is geen waterdichte
regel te geven. Raadpleeg bij twijfel een
woordenboek. Als het woord er niet in
voorkomt, schrijf het dan los.
Veel samengestelde werkwoorden schrijven
we aaneen.
Raadpleeg bij twijfel een woordenboek. Als
het woord er niet in voorkomt, schrijf het dan
los.
Voornaamwoordelijke bijwoorden (woorden
met er, daar, hier en waar) schrijven we
aaneen.
Getallen tot duizend (in letters) schrijven we
aaneen. Na het woord duizend volgt een
spatie. De woorden miljoen, miljard, enz.
schrijven we los.
asielzoekerscentrum, milieueffectrapportage,
sciencefiction, operatieassistent,
longfunctieonderzoek, antiblokkeersysteem,
minimuminkomen, terbeschikkingstelling,
totstandkoming
hogesnelheidstrein, derdewereldland,
witteboordencriminaliteit
alcoholvrij, koolzuurhoudend, veelbesproken,
energiezuinig, radioactief
gebruikmaken, achteromkijken, koffiezetten,
gevangennemen, televisiekijken,
aaneenschakelen, vioolspelen,
polsstokhoogspringen
bezwaar maken, ter beschikking stellen, in
werking treden, zich druk maken, ervandoor
gaan, gitaar spelen
erin, daarvoor, hierdoor, waartegenover
tweeëntwintig, tweehonderd,
tweehonderdzesendertig, zesduizend
vierhonderdzeventien, drie miljoen
Liggend streepje (koppelteken)
Samenstellingen schrijven we meestal aaneen. In een aantal gevallen voorkomt een liggend streepje dat
het woord verkeerd wordt gelezen, bijvoorbeeld: massa-artikel, mede-eigenaar, milieu-invloed.
Overzicht het liggend streepje (koppelteken)
1.
Bij twee gelijke klinkers plaatsen we een
liggend streepje.
2.
Ook bij andere letters die tot verkeerd lezen
kunnen leiden, zetten we een streepje.
Tussen gelijkwaardige delen (die omkeerbaar
zijn) plaatsen we een streepje.
3.
4.
Bij de volledige naam van gehuwde vrouwen
staan een streepje.
Samenstellingen met letters, afkortingen,
cijfers en andere tekens en die met Sint of St.
schrijven we met een streepje.
© Thijs Oost
massa-artikel, mede-erfgenaam, antiinflatiebeleid, auto-ongeluk, milieu-uitgave,
glij-ijzer
reclame-industrie, ski-jack, video-installatie,
pistache-ijs
collega-bestuurder, minister-president, woonwerkverkeer, hotel-café-restaurant, sociaalcultureel, maag-darmkanaal
mevrouw Mirjam Rademaker-van Dorp.
A-merk, e-mailen, KNVB-bestuur, breedbeeldtv, 12-jarige, €-teken, 40+-kaas, Sint-Nicolaas,
St.-Franciscus
5.
6.
7.
In samengestelde aardrijkskundige namen
staat een streepje.
Samenstellingen met een persoonsnaam
achteraan hebben een streepje.
Samenstellingen met adjunct-, assistent-,
bijna-, chef-, collega-, ex-, interim-, kandidaat-,
leerling-, meester-, niet-, non- en oud- krijgen
een streepje.
Samenstellingen met anti krijgen alleen een
streepje wanneer het tweede deel met een
hoofdletter begint of met een i (vanwege
letterverwarring)
8.
Sommige woorden hebben twee liggende
streepjes.
Let goed op de spelling van de volgende woorden:
Breda-Noord, Amsterdam-Centrum, AlmereHaven, Midden-Amerika
de regering-Kok, de zaak-Verstappen
adjunct-directeur, aspirant-trainer, bijnabotsing, chef-redactie, collega-wethouder, exverloofde, interim-manager, kandidaatnotaris, leerling-verpleegkundige, meesterkok, niet-rokengedeelte, non-foodafdeling,
oud-leerling
anti-Duits, antiabortusbeweging, antiintellectueel
kop-en-schotel, nek-aan-nekrace, kant-enklaarmaaltijd, laag-bij-de-grond
ik-tijdperk, wij-gevoel, privéstrand, locoburgemeester, semiofficieel, vipbehandeling, havoleerling,
Tweede Kamerlid, Middellandse Zeegebied, Vinex-wijk, Benelux-land, Vitamine C-tekort, de top tien,
50 eurobiljet, work-out, pullover, allriskverzekering, no-claimkorting, drive-inwoning, hightechbedrijf,
lowbudgethotel, sciencefictionverhaal, softdrugsgebruiker, fiftyfifty, ge-e-maild
Trema
Het trema gebruiken we om leesproblemen te voorkomen binnen een niet-samengesteld woord,
bijvoorbeeld beïnvloeden, ruïne. In samenstellingen gebruiken we in zo’n geval een liggen streepje,
bijvoorbeeld vitamina-injectie, milieu-invloed.
Overzicht trema
1.
2.
3.
Het trema geeft aan waar de nieuwe
lettergreep begint. Zonder trema zou je het
woord verkeerd kunnen lezen.
Bij sommige meervoudsvormen schrijven we
een trema.
Bij –iee en –ii is een trema overbodig.
4.
beëindigen, reünie, financiële, diëtiste,
neuriën, Tunesiër. Bingoën, egoïsme,
coördinator, vacuüm
fantasieën. Zeeën
financieel, dieet, gekopieerd, verfraaiing,
beschoeiing, lawaaiig
tweeëntachtig, tweeënhalf,
drieëntachtigjarige
Samengestelde telwoorden en afgeleide
woorden krijgen geen liggend streepje maar
een trema.
Let op de spelling van de volgende woorden zonder trema:
elektricien, opticien, atheneum, petroleum, fonduen, luxueus, visueel, aerobics, paella, polaroid,
hobbyisme
© Thijs Oost
Weglatingsstreepje
Een woorddeel dat twee keer voorkomt, kunnen we soms weglaten. We plaatsen dan een
weglatingsstreepje.
Overzicht weglatingsstreepje
1.
Een deel van het woord is weggelaten. Het
streepje zit ‘vast’ in het andere deel.


2.
Let op: In de volgende gevallen plaatsen we
geen weglatingsstreepje, omdat er geen deel
van een woord is weggevallen.


Zomer- en winterseizoen = zomerseizoen
en winterseizoen
Bloeddrukverhogend of –verlagend =
bloeddrukverhogend of
bloeddrukverlagend
Medische en sportmassage = medische
massage en sportmassage
Hoge en lage cijfers = hoge cijfers en lage
cijfers
Bestudeer hoofdstuk 11 uit je informatieboek voor het onderdeel ‘Interpunctie.’
© Thijs Oost