Tekst finale spellingwedstrijd + uitleg

Tekst finale spellingwedstrijd + uitleg probleemwoorden
De televisiequiz
Stel je voor: je meldt je aan voor een televisiequiz. Tot je verrassing word je uitgenodigd. De
vragen beantwoord je zo goed mogelijk. En dan wordt je verteld dat je een vakantiereis hebt
gewonnen! Dat overkwam Rob de Groot uit Amsterdam.
Na de uitslag moest Rob onmiddellijk een Europese bestemming noemen. Razendsnel dacht
hij na.
Zou hij Zwitserland kiezen met zijn besneeuwde bergtoppen en ijzige gletsjers? Hij dacht aan
steile, beijzelde wandelpaden, diepe ravijnen en duizelingwekkend hoge viaducten. Dan was
succes absoluut verzekerd!
Maar Griekenland mocht ook. Daar kon hij eeuwenoude tempelruïnes en originele
historische vondsten bekijken. En hij kon zich op de moderne Griekse kunst oriënteren door
ateliers van kunstenaars te bezoeken.
Of liever Italië? Hij zag zich na een diner al sms’en op het terras van een chic restaurant.
Wat zou het dessert zijn? Misschien wel kokos-, karamel- en vanille-ijs in een kristallen
beker…
De altijd zo enthousiaste quizmaster werd nu ongeduldig. “Kom, meneer De Groot, rond uw
keuze af!”
“Goed, dan kies ik Zuid-Frankrijk. Nee, wacht, België! Of nee, dan kies ik een mooie, oude
stad, niet ver van de zee en de duinen. Ja, ik weet het: Amsterdam!”
uitleg probleemwoorden in het dictee:
woord
televisiequiz
je meldt je aan
verrassing
word je
beantwoord je
Dan wordt je verteld
onmiddellijk
gletsjers
steile
beijzelde
ravijnen
viaducten
absoluut
eeuwenoude
tempelruïnes
historische
vondsten
oriënteren
ateliers
diner
sms’en
chic
restaurant
dessert
kokos-
karamelvanille-ijs
uitleg volgens de didactische lijn van
Spelling in beeld
samenstelling (dus aan elkaar) met quiz: met q en z
net als in je loopt komt in je meldt t achter de ik-vorm
struikelblok-woord
net als in loop je komt in word je geen t achter de ikvorm
net als in loop je komt in beantwoord je geen t achter
de ik-vorm
lastig: je staat wel achter de persoonsvorm, maar is
geen onderwerp, maar een meewerkend voorwerp.
Je kunt je niet vervangen door jij, alleen door jou.
Denk aan: Dat wordt gedaan, Dat wordt bereikt, Dat
wordt je verteld…
struikelblok-woord
lastig woord, komt in de methode niet voor
ei of ij? bijvoeglijk naamwoord op ~e
In ijzelen zit ijs, daarom een ij. Er is sprake van
klinkerbotsing e + ij. Omdat het geen samenstelling
is, komt er geen streepje. In een woord als
beïnvloeden leidt de klinkerbotsing e + i tot een trema
op de i. Maar als de i de eerste letter van een ij is,
krijgt hij nooit een trema.
ei of ij?
woorden met ct, zoals product en effect
woorden met /t/ = d en /p/ = b
samenstelling (dus aan elkaar) met eeuwen;
eeuwenoude eindigt op ~e omdat het een bijv.
naamwoord is (R17/gr. 7)
samenstelling (dus aan elkaar) met ruïnes; botsende
klinkers: trema
bijvoeglijke naamwoorden op ~ische
vondst: struikelblok-woord (Je hoort de d vaak niet.)
woorden met een lange klinker die als een korte
klinker klinkt (de eerste o klinkt ondanks de ene r als
de /o/ van vol)
atelier: Frans leenwoord
diner: Frans leenwoord
struikelblok-woord
woorden met /sj/ = ch; een chique jurk met een q,
maar een chic restaurant zonder q, zonder e, met
een c.
restaurant: Frans leenwoord
dessert: Frans leenwoord
kokos met twee k’s en twee o’s; het streepje na
kokos is een weglatingsteken (als in dag- en
weekbladen)
karamel met een k; het streepje na karamel is een
weglatingsteken (als in dag- en weekbladen)
vanille is een Frans leenwoord; het streepje na vanille
is geen weglatingsteken, maar een koppelteken in
een samenstelling met klinkerbotsing e/ij… Als de
cat.
jaar
W28
8
6
7
6
W22
6
--
--
W22
-W1
--
7
-6
--
W2
K30
W32
K20
8
7
8
5
R30
8
K29
W22
W27
8
7
8
W25
W25
W23
W21
8
8
8
7
W26
W25
--
8
8
--
--
--
--
--
kristallen
enthousiaste
quizmaster
rond uw keuze af
Zuid-Frankrijk
smaak niet vanille maar citroen was geweest, dan
had er dus een streepje minder gestaan: kokos-,
karamel- en citroenijs.
stoffelijke bijvoeglijke naamwoorden op ~en
woorden met th; bijvoeglijk naamwoord op ~e
woorden met q
gebiedende wijs van een werkwoord op ~den.
Vergelijken met lopen: loop naar de maan zonder t,
dus ook rond uw keuze af, zonder t.
aardrijkskundige namen
R22
W13
W28
7
7
8
R33
8
andere woorden:
woord
tweede ronde
bacteriën: goed
onderzeeër: goed
financiëel: fout
babytje: fout
radiootje: goed
ideetje
enquête: goed
crêpepapier: goed
crêche: fout
picknick: goed
goocheltruck: foot
snackbar: goed
derde ronde
gemeneriken
gedeletet
schminken
gegrild
uitleg volgens de didactische lijn van
Spelling in beeld
cat.
jaar
klemtoon van het enkelvoud bacterie valt niet op ie,
daarom geen extra e. Wel een trema op de laatste e
om uitspraakverwarring te voorkomen.
De ee van zee blijft altijd staan in alle afleidingen:
zeeën. zo ook: onderzeeër
woorden op ~iaal, ~ieel: je hoort de klank /j/ die je
niet schrijft. Het woord financiële krijgt wel een trema,
financieel niet.
De juiste spelling is: baby’tje. De a van cola wordt
verlengd om verwarring bij de uitspraak te
voorkomen: niet colatje, maar: colaatje. Een tweede y
achter baby kan niet, want je schrijft nooit twee y’s
achter elkaar. (Waarschijnlijk) om te voorkomen dat
je de y als /i/ uitspreekt (zoals in gymmen) wordt na
de y een apostrof geplaatst.
radio krijgt een extra o. In radiotje klinkt hij in beginsel
als de o van vol, bij radiootje is geen verwarring
mogelijk.
achter idee komt gewoon ~tje: ideetje.
Frans leenwoord met ^
Frans leenwoord met ^
Frans leenwoord, niet met ^, maar met `: crèche
Engels leenwoord
samenstelling van goochelen (W9, gr. 5) en truc;
een truck is een vrachtwagen.
Engels leenwoord
R22
7
R22
7
K33
8
R1
7
R1
7
R1
W25
W25
W25
7
8
8
8
W12
7
W29
8
woorden met een onbeklemtoonde i: geen twee k’s:
perziken, slimmeriken, gemeneriken
Engelse werkwoorden volgen ’t kofschip. De ik-vorm
van een Engels werkwoord is gelijk aan de ik-vorm in
de Engelse taal, ook als die op een e eindigt die in
het Engels niet wordt uitgesproken. In de hij-vorm
komt daar gewoon een t achter. En ~te of ~de in de
vt komt achter die ik-vorm op ~e.
Dat levert in het Nederlands rare werkwoordvormen
op:
daten: tt: ik date, hij datet; vt: ik datete; volt.dw: ik heb
gedatet;
saven: tt: ik save, hij savet; vt: ik savede; volt.dw: ik
heb gesaved; een gesavede foto;
Zo ook:
deleten: tt: ik delete, hij deletet; vt: ik deletete;
volt.dw: ik heb gedeletet; een gedeletete foto
struikelblok-woord
Als het werkwoord in het Engels op een dubbele
medeklinker eindigt, eindigt de ik-vorm in het
Nederlands op een enkele medeklinker:
grillen – tt: ik gril, hij grilt; vt: ik grilde; ik heb gegrild;
R23
7
--
--
W22
--
8
--
de gegrilde worstjes
vierde ronde
bokkensprong
rechtszaak
olie-industrie
ruggengraat
extra ronde
electriciteit: fout
… houdt je slank
plattegrond
kangoeroe
continu
bedrijfsjournalist
kruitdamp
Laad de batterij op
gala-uniform
samenstelling van bok en sprong
samenstelling van recht en zaak met een tussen-s,
(net als in rechtsorde en rechtsbijstand)
samenstelling met klinkerbotsing e + i: koppelteken
samenstelling van rug en graat (rug is hier letterlijk
gebruikt, in tegenstelling tot in ruggespraak, dat je
daarom zonder n schrijft.)
R25
R24
8
8
R31
R25
8
8
struikelblok-woord: het stukje elektr schrijf je met k
Bewegen is hier het onderwerp. Je kunt je vervangen
door jou, maar niet door jij.
Sport houdt je fit, bewegen houdt je slank.
samenstelling van een bijvoeglijk naamwoord +
zelfstandig naamwoord, net als verrekijker
struikelblok-woord: met twee keer oe
Je schrijft alleen continue als je die eind-e hoort. Dus:
een continue stroom, maar: hij is continu bezig.
samenstelling van recht en zaak met een tussen-s,
(net als in bedrijfsleider en bedrijfsauto)
kruit (met de betekenis: springstof) schrijf je met een t
gebiedende wijs van een werkwoord op ~den.
Vergelijken met lopen: Loop naar de maan zonder t,
dus ook Laad de batterij op, zonder t.
samenstelling met klinkerbotsing a + u: koppelteken
W22
7
R27
8
W23
--
8
--
R27
8
--
--
R31
8