Online met overgewicht

Online met overgewicht
Beschrijf jezelf in drie woorden. Ben je tevreden met jezelf als je in de spiegel kijkt? Of zou je iets aan
jezelf willen veranderen? De antwoorden op deze vragen zeggen veel over hoe je jezelf ziet en hoe je
je lichaam ziet. Deze gedachten over jezelf noemen we het zelfbeeld. Onderzoek heeft aangetoond
dat het zelfbeeld belangrijke consequenties heeft voor het welzijn en de gezondheid. Één factor die
mogelijk het zelfbeeld beïnvloed is sociale media. Mensen gaan hun lichaam vergelijken met wat men
noemt ‘het perfecte lichaam’. Maar welke invloed heeft de sociale media nu op mensen met
overgewicht en houdt dit mensen tegen om te gaan sporten?
Er zijn verschillende determinanten die de oorzaak van overgewicht en obesitas beschrijven.
Een determinant die erg belangrijk is in de oorzaak van overgewicht, is de leefstijl (InfoNu Mens en
Samenleving, z.d.). Leefstijlfactoren worden ook wel gedragsfactoren genoemd (Nationaal Kompas,
2014). Het gedrag dat van toepassing is bij leefstijlfactoren, kan een gunstige of een ongunstige
invloed hebben op de gezondheid. Naast leefstijlfactoren kunnen ook de omgeving en
persoonsgebonden factoren invloed hebben op het ontstaan van overgewicht (Nationaal Kompas,
2014). Meer voedingsstoffen binnenkrijgen dan dat het lichaam nodig heeft, kan sterk beïnvloed
worden door de omgeving. Maar ook sociale media is een voorbeeld van een omgevingsdeterminant.
Iedereen kan foto’s en berichten plaatsen op social media, deze foto’s en berichten kunnen een
negatief effect hebben op jongeren met overgewicht. Daarnaast kunnen ook persoonsgebonden
factoren invloed hebben op een positieve energiebalans, zoals emotie eten als gevolg van
psychologische problemen of regelmatig te weinig slaap.
Lichaamsbeweging is erg belangrijk voor jongeren met overgewicht. Naast lichaamsbeweging zijn er
nog een aantal aspecten die de kans op overgewicht kunnen verkleinen of kunnen helpen bij het
verminderen van overgewicht. Gezonde voeding, voldoende kennis, een goed voorbeeld van de
ouders en bewegingsinterventies op school zijn hiervan goede voorbeelden.
Een aantal belemmerende en faciliterende om tot verandering te komen zijn vroegtijdige signalering
van (het risico op) overgewicht en de bespreekbaarheid van het onderwerp overgewicht. Door
overgewicht bij kinderen vroegtijdig te signaleren, kan er eerder begonnen worden met de preventie
van overgewicht en is de kans op slagen groter. Daarnaast kan door overgewicht bespreekbaar te
maken veel winst gemaakt worden in de preventie van overgewicht.
Om overgewicht vast te stellen bij jongeren wordt voornamelijk gebruik gemaakt van
groeidiagrammen met referentielijnen voor gewicht naar lengte. Het gewicht naar lengte wordt dan
vergeleken met het landelijke gemiddelde (Nederlands Jeugd Instituut, z.d.). Voor jongvolwassenen
en volwassenen zijn er andere meetinstrumenten om vast te stellen of er sprake is van overgewicht.
Het meest populaire meetinstrument is de Body Mass Index, oftewel de BMI. Het voedingscentrum
adviseert om de BMI alleen te gebruiken in combinatie met de middelomvang en het vetpercentage,
om een duidelijk beeld te krijgen of er sprake is van overgewicht (Voedingscentrum, z.d.).
Het is lastig om de invloed van sociale media op jongeren met overgewicht te meten. Er zijn geen
testen om vast te stellen wat de invloed van sociale media is. Door middel van een enquête onder
jongeren met overgewicht kan de mate van ervaren druk of steun door social media gevraagd
worden. Daarnaast zou er een onderzoek gedaan kunnen worden naar de positieve- en negatieve
aspecten van sociale media op jongeren met overgewicht.
Voor veel mensen vormt overgewicht ook een belemmering in het dagelijkse leven. Om te
onderzoeken hoe mensen over de kwaliteit van leven denken, kan de RAND-36 vragenlijst ingevuld
worden. In de RAND-36 worden komen veel verschillende gezondheidsdimensies naar voren, de
kwaliteit van leven kan hierdoor goed gemeten worden (Zee & Sanderman, 2012). Voor kinderen en
jongeren is deze vragenlijst minder geschikt. Bij kinderen en jongeren wordt vaak gebruik gemaakt
van vragenlijsten die het type eetgedrag meten, de Nederlandse Vragenlijst voor Eetgedrag-Kinderen
(Nederlands Jeugd Instituut, z.d.).
Maar welke invloed heeft de omgevingsdeterminant social media nu op de jongeren? Veel
wetenschappers geven aan dat social media een grote invloed heeft op het leven van jongeren met
overgewicht. Jongeren gaan op internet op zoek naar de definitie van gezondheid en er wordt
gezocht naar antwoorden en adviezen over de eigen gezondheid (Rich, E., 2014) (Rich, E., & Miah, A.,
2008). Door de sociale media zijn er jongeren met een negatief zelfbeeld. Onder zelfbeeld wordt
verstaan welke eigenschappen iemand denkt te hebben en hoe deze eigenschappen gewaardeerd
worden (Strong, C., z.d.). Veel jongeren meten hun zelfbeeld af aan een ideaal. Het ideale zelfbeeld is
hoe je er graag uit zou willen zien en hoe je graag zou willen zijn. Het reële zelfbeeld is een
realistischere beoordeling van de eigenschappen die je hebt of mist. Het ideale wordt mede gevormd
door de cultuur, zoals helden of mensen die worden afgebeeld in reclames en als voorbeeld dienen
voor prestatie of uiterlijk (Strong, C., z.d.). De conclusie van Dr. Carels is dat de vooroordelen over
overgewicht mensen niet stimuleert om af te vallen, maar dat het juist demotiveert
(Dr. Carels, R.A., 2013).
‘’Social media kan een positief effect hebben op jongeren, waardoor ze gemotiveerd raken, maar
vaak heeft het een negatief effect. Jongeren worden onzeker en gaan zichzelf vergelijken met
mensen die in hun ogen perfect zijn.’’ Dit geeft J. Stigter aan, werkzaam als personal trainer in een
sportschool. Een deel van de mensen die bij J. Stigter in de sportschool sport, heeft overgewicht.
J. Stigter probeert deze mensen te helpen bij het bereiken van hun doelen en zich over hun barrières
heen te zetten. J. Stigter; ‘’Wanneer de jongeren willen beginnen met sporten, zijn er een aantal
barrières die kunnen opspelen, zoals de angst voor reacties van anderen in de sportschool. Ze vinden
het daardoor vaak moeilijk om te beginnen met sporten. Op veel plekken worden ze geconfronteerd
met hun uiterlijk en dat zijn lastige situaties, die tegenwerken bij de keuze om te gaan sporten.’’
Aan de hand van een aantal enquêtes is onderzocht welke invloed sociale media heeft op het
dagelijks leven van jongeren met overgewicht. Uit de enquêtes blijkt dat bij 34,6% van de jongeren
het zelfvertrouwen wordt beïnvloed door social media. Daarnaast is voor veel jongeren angst een
barrière om niet te gaan sporten en beïnvloed social media de keuze om wel of niet te gaan sporten.
39,1% van de jongeren geeft aan zichzelf te vergelijken met het ideale beeld dat mensen hebben en
bijna alle jongeren zoeken op sociale media naar afbeeldingen, verhalen of andere informatie over
overgewicht en afvallen. In de tabellen hieronder is een overzicht weergegeven van het
zelfvertrouwen, het ideaal beeld en de invloed van social media in de keuze om te gaan sporten.
34.60%
Zelfvertrouwen beïnvloed door social media
23.10%
19.20%
11.50%
Helemaal mee
eens
Mee eens
Neutraal
11.50%
Mee oneens
Helemaal mee
oneens
Vergelijken met het ideale beeld
39.10%
21.70%
13.00%
Helemaal mee eens
Mee eens
13.00%
Neutraal
13.00%
Mee oneens Helemaal mee oneens
Invloed social media in de keuze om te gaan sporten
23.10%
23.10%
26.90%
19.20%
7.70%
Helemaal mee eens
Mee eens
Neutraal
Mee oneens Helemaal mee oneens
Naast de hulp van een personal trainer, zijn er ook verschillende interventies die zich richten op
jongeren met overgewicht. Onderzoek door gezondheidscommunicatie- en social marketingexperts
laat zien dat social media een belangrijke rol kan spelen in gezondheidscommunicatie. De
onderzoekers integreerden social media in een interventie om studenten met overgewicht te helpen
met afvallen. Ze onderzochten de effectiviteit van Facebook en sms-berichten op de gezondheid van
jongeren. Via Facebook ontvingen de jongeren informatie over gezondheid en dagelijks aanvullende
informatie afgestemd op hun persoonlijke gezondheid. Uit de resultaten van het onderzoek blijkt dat
digitale media op een succesvolle manier kan worden ingezet bij gezondheidsinterventies
(Youngworks, z.d.). Voorbeelden van bestaande erkende interventies zijn Krachtvoer en Rots en
Water. Het doel van Krachtvoer is dat kinderen en jongeren meer fruit en minder tussendoortjes met
veel verzadigde vetten gaan eten. Het doel van Rots en Water is om jongeren te ondersteunen en
begeleiden in hun sociaal-emotionele en morele ontwikkeling, en de ontwikkeling van weerbaarheid
en sociale competenties. Deze interventie zal voor jongeren met overgewicht, die snel beïnvloed
worden door sociale media, ook een goede training zijn.
Ons advies vanuit onze SGM-rol zou zijn om Social media als kracht in te zetten en juist op een
positieve manier te benaderen. Het is nu vooral een globaal beeld wat op internet wordt gegeven
van al die mensen die “perfect” zijn, alles al behaald hebben en waar alles zo mooi lijkt. Wij willen
social media gaan gebruiken om een community op te richten voor alleen jongeren met overgewicht.
Hierdoor beperk je de invloed vanaf buiten en breng je gelijk gestemde jongeren samen. In deze
community kunnen deze jongeren dan hun ervaring delen en elkaar motiveren. Iedereen in deze
groep heeft dezelfde achtergrond en zullen elkaar hierdoor dus niet veroordelen, maar juist
ondersteunen. Vanuit deze community kan iedereen zijn ervaringen en problemen delen en
daarnaast kunnen er ook nog eens mooie vriendschappen ontstaan door bijvoorbeeld real-life
meetings te organiseren. Op deze manier gebruik je Social Media op een positieve manier en breng
je en groep vaak onzekere mensen, die het moeilijk vinden om sociale contacten te leggen, met
elkaar in contact. Wij kunnen doormiddel van de doelgroep te benaderen al deze mensen bij elkaar
brengen en daarnaast evenementen organiseren waarbij ze elkaar in het echt leren kennen en actief
bezig zijn met gezonde voeding en beweging. Tijdens deze evenementen worden gezonde voeding
en bewegen in het licht gezet en zullen er verschillende voorlichten, activiteiten en sportactiviteiten
georganiseerd worden.
Literatuurlijst
Braet, C. (2007). Kinderen en jongeren met overgewicht. Antwerpen – Apeldoorn: Garant.
Gedownload op 5 januari 2016, van
https://books.google.nl/books?hl=nl&lr=&id=kVF0q0cu34gC&oi=fnd&pg=PA2&dq=overgewicht+met
en+bij+jongeren&ots=5kBcKBzh5B&sig=ZLZMXPaoRQkzwTinGeDXPolcGj0#v=onepage&q=overgewic
ht%20meten%20bij%20jongeren&f=false
Centraal Bureau voor de Statistiek. (2016). Leefstijl en (preventief) gezondheidsonderzoek.
Geraadpleegd op 25 november 2015, van
http://statline.cbs.nl/Statweb/publication/?VW=T&DM=SLNL&PA=83021NED&D1=17-23&D2=013,37-42&D3=0&D4=l&HD=150430-1349&HDR=T&STB=G1,G2,G3
Centraal Bureau voor de Statistiek. (2012). Steeds meer overgewicht.
Geraadpleegd op 25 november 2015, van
http://www.cbs.nl/nl-nl/menu/themas/gezondheid-welzijn/publicaties/artikelen/archief/2012/20123651-wm.htm
Dr. Carels, R.A. (2013). Stereotypical images and implicit weight bias in overweight/obese people.
Gedownload op 18 november 2015, van http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3864577/
Gezondheidsplein. (z.d.). Overgewicht en obesitas. Geraadpleegd op 25 november 2015, van
http://www.gezondheidsplein.nl/dossiers/overgewicht-en-obesitas/item43085
InfoNu Mens en Samenleving. (2009). Overgewicht, wat doet het met je?
Geraadpleegd op 23 november 2015, van
http://mens-en-samenleving.infonu.nl/psychologie/42232-overgewicht-wat-doet-het-met-je.html
InfoNu Mens en Samenleving. (z.d.). Oorzaken van overgewicht.
Geraadpleegd op 25 november 2015, van
http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/dieet/41812-oorzaken-van-overgewicht.html
Loket Gezond Leven. (2015). Krachtvoer. Geraadpleegd op 4 maart 2016, van
https://www.loketgezondleven.nl/interventies/i-database/1401167
Loket Gezond Leven. (2015). Realfit. Geraadpleegd op 4 januari 2016, van
https://www.loketgezondleven.nl/interventies/i-database/1400268
Loket Gezond Leven. (2015). Rots & Water. Geraadpleegd op 4 maart 2016, van
https://www.loketgezondleven.nl/interventies/i-database/1401063
Nationaal Kompas. (2014). Wat zijn determinanten van (on)gezondheid?
Geraadpleegd op 23 november 2015, van
http://www.nationaalkompas.nl/gezondheidsdeterminanten/determinanten-van-gezondheid/
Nederlands Jeugd Instituut. (z.d.). Erkende meetinstrumenten.
Geraadpleegd op 5 januari 2016, van http://www.nji.nl/Overgewicht-Praktijk-Erkende-interventies
Nederlands Jeugd Instituut. (z.d.). Instrumenten.
Geraadpleegd op 5 januari 2016, van http://www.nji.nl/Overgewicht-Praktijk-Instrumenten
NISB. (z.d.). Overgewicht. Geraadpleegd op 25 november 2015, van
http://www.nisb.nl/weten/kennisgebieden/overgewicht.html
Rich, E. (2014). Digitising fat. Gedownload op 18 november 2015, van
http://www.researchgate.net/publication/277954042_Digitising_Fat__Digital_technologies_embodi
ment_and_the_governance_of_fat
Rich, E., & Miah, A. (2008). The Medicalization of Cyberspace. Londen: Routledge.
Strong, C. (z.d.). Solomon consumentengedrag, hoofdstuk 7. Gedownload op 2 januari 2016, van
http://www.google.nl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=0ahUKEwiZyvKOpovKAhX
KvxQKHfb2ARUQFggcMAA&url=http%3A%2F%2Fwww.pearsoneducation.nl%2Fdownload%2FSolom
on_Consumentengedrag_Hoofdstuk7.pdf&usg=AFQjCNECWByfzJFUbjNjUh3PKS7tbiZ04A&bvm=bv.1
10151844,d.bGQ
Voedingscentrum. (z.d.). BMI-meter. Geraadpleegd op 5 januari 2015, van
http://www.voedingscentrum.nl/nl/mijn-gewicht/heb-ik-een-gezond-gewicht/bmi-meter.aspx
Youngsworks. (z.d.) Facebook en sms helpen jongeren met overgewicht in de strijd tegen de kilo’s.
Geraadpleegd op 13 april 2016, van http://www.youngworks.nl/facebook-en-sms-helpen-jongerenmet-overgewicht-in-de-strijd-tegen-de-kilos/
Uitwerking enquête
Geslacht
Man
Vrouw
12
14
(46,2%)
(53,8%)
Leeftijd
Puber (13-17 jaar)
Jongvolwassene (18-21 jaar)
Volwassene (21+ jaar)
12
10
4
(46,2%)
(38,5%)
(15,4%)
6
9
3
5
3
(23,1%)
(34,6%)
(11,5%)
(19,2%)
(11,5%)
Is angst een barrière voor u om niet te gaan sporten?
Helemaal mee eens
Mee eens
Neutraal
Mee oneens
Helemaal mee oneens
Voelt u zich wel eens benadeelt door uw overgewicht, om niet te gaan sporten?
Helemaal mee eens
11
(42,3%)
Mee eens
7
(26,9%)
Neutraal
3
(11,5%)
Mee oneens
3
(11,5%)
Helemaal mee oneens
2
(7,7%)
Zou een personal coach of een andere professional u kunnen helpen om te gaan sporten?
Helemaal mee eens
5
(19,2%)
Mee eens
6
(23,1%)
Neutraal
4
(15,4%)
Mee oneens
5
(19,2%)
Helemaal mee oneens
6
(23,1%)
Zou het u motiveren om met mensen te gaan sporten die dezelfde doelstelling hebben als u heeft?
Helemaal mee eens
2
(7,7%)
Mee eens
8
(30,8%)
Neutraal
6
(23,1%)
Mee oneens
5
(19,2%)
Helemaal mee oneens
5
(19,2%)
Wordt u wel eens gepest of geconfronteerd (met vooroordelen) met uw uiterlijk?
Helemaal mee eens
7
(30,4%)
Mee eens
4
(17,4%)
Neutraal
5
(21,7%)
Mee oneens
3
(13,0%)
Helemaal mee oneens
4
(17,4%)
Vergelijkt u uzelf wel eens met mensen die veel bezig zijn met hun uiterlijk, voeding en sporten?
Helemaal mee eens
9
(39,1%)
Mee eens
3
(13,0%)
Neutraal
3
(13,0%)
Mee oneens
5
(21,7%)
Helemaal mee oneens
3
(13,0%)
Zoekt u wel eens naar afbeeldingen, verhalen of andere informatie over afvallen op sociale media?
Helemaal mee eens
7
(26,9%)
Mee eens
7
(26,9%)
Neutraal
6
(23,1%)
Mee oneens
3
(11,5%)
Helemaal mee oneens
3
(11,5%)
Beïnvloed social media uw keuze om wel of niet te gaan sporten?
Helemaal mee eens
6
Mee eens
6
Neutraal
7
Mee oneens
2
Helemaal mee oneens
5
(23,1%)
(23,1%)
(26,9%)
(7,7%)
(19,2%)
Wordt uw zelfvertrouwen beïnvloed door dingen die gezegd en geplaatst worden op sociale media?
Helemaal mee eens
9
(34,6%)
Mee eens
6
(23,1%)
Neutraal
3
(11,5%)
Mee oneens
3
(11,5%)
Helemaal mee oneens
5
(19,2%)
Uitwerking interview
Op vrijdag 18 november 2015 hebben Annemarie Zuur en Shauni van Dijk een interview
gehouden met J. Stigter. J. Stigter is personal trainer bij de sportschool Smart Fit en heeft
daarnaast een functie als lifestyle coach.
Tijdens het interview zijn een aantal onderwerpen aan bod gekomen, gericht op het onderwerp
jongeren met overgewicht en de invloed van social media op de jongeren. De hoofdonderwerpen
die tijdens het interview terug zijn gekomen, zijn:
 Barrières om niet te gaan sporten
 Angst
 Zelfvertrouwen
 Vooroordelen
 Sociale media
Per hoofdonderwerp zijn de belangrijkste en meest relevante antwoorden en ervaringen van
J. Stigter uitgeschreven en verwerkt in de rapportage. De uitgeschreven antwoorden zijn per
hoofdonderwerp hieronder terug te vinden.
Barrières om niet te gaan sporten
Veel jongeren met overgewicht hebben last van een aantal barrières wanneer ze beginnen met
sporten, zoals de angst voor reacties van andere jongeren in de sportschool. Jongeren vinden het
daardoor vaak erg moeilijk en eng om de eerste stappen te zetten en te beginnen met sporten. In de
sportschool, maar ook op veel andere plekken, worden ze geconfronteerd met hun uiterlijk. Voor
jongeren zijn dit erg lastige situaties, waarvan ze soms niet weten hoe ze daarmee om moeten gaan.
Deze situaties werken ook zeker tegen bij de keuze om wel of niet te gaan beginnen met sporten.
Angst
Bij veel jongeren is er zeker sprake van angst. Angst voor de reacties van andere jongeren en angst
door de vele vooroordelen die er rondgaan over overgewicht. De angst die er bij de jongeren speelt,
komt zeker voort uit vooroordelen en de sociale media, die de laatste jaren ontzettend veel tijd en
ruimte inneemt bij kinderen en jongeren tussen de 10 en 20 jaar.
Zelfvertrouwen
De angst die jongeren ervaren door de vooroordelen die mensen hebben en de mogelijke reacties
van andere jongeren op hun figuur heeft ook veel invloed op het zelfvertrouwen. Een voorbeeld
daarvan is ook dat ze niet durven te gaan sporten bij een sportschool of bij een vereniging. Veel
mensen die ik begeleidt bij de sportschool hebben eerst bij een vereniging gesport, maar zijn daar
weggegaan omdat ze gepest werden door leeftijdsgenoten. Het vertrouwen bij deze mensen raakt
dan langzaam op en verdwijnt. Ze geloven niet meer in zichzelf en durven ook niet meer te gaan
sporten. Soms kan een personal coach ze daarbij goed helpen, maar soms zit er ook zoveel meer
achter wat deze mensen tegenhoudt.
Vooroordelen
Ik ben personal trainer en help ook veel mensen met overgewicht om hun doelen te bereiken. Vaak
hoor ik van mensen dat ze een aantal jaren geleden helemaal nooit zouden durven te gaan sporten
en het liefst de hele dag binnen zaten. Ze zagen op reclames allemaal (beroemde) personen met een
perfect slank lichaam en gingen zich daaraan spiegelen. Hierdoor waren ze bang voor de reacties van
anderen en vooroordelen die de wereld rond gaan; ‘’Het is hun eigen schuld dat ze zo dik zijn,
moeten ze maar minder gaan eten en gaan sporten.’’
Sociale media
De opkomst van de sociale media de afgelopen jaren heeft veel effect op het leven van jongeren,
vooral in de leeftijd van 10-18 jaar. Deze jongeren zijn bijna allemaal groot geworden met computers
en televisies en in een later stadium de smartphone en de tablets. De sociale media heeft op twee
verschillende manieren invloed, positief en negatief. Het kan een positief effect hebben bij jongeren,
omdat ze gemotiveerd raken door de mensen die ze zien op sociale media, met het perfecte lichaam.
Maar het kan ook een negatief effect hebben, omdat ze gedemotiveerd raken door wat ze zien.
Daarnaast hebben de sociale platforms, zoals Facebook en Instagram, ook een groot effect op de
jongeren. Ze plaatsen een foto en krijgen daar reacties op, deze reacties kunnen heel positief en hel
negatief zijn. Een slank meisje in bikini bijvoorbeeld zal veel meer positieve reacties krijgen dan een
meisje met overgewicht in een bikini. Het gevoel dat jongeren daarna hebben door deze reacties
heeft echt een grote invloed op het leven van deze jongeren. En dat is dan alleen nog maar door een
reactie op een foto.
J. Stigter: …………………………………….
18 november 2015