Invloed van stress op van stress op verslaving verslaving bij
advertisement
Invloed van stress op verslaving bij jongeren:: een biologisch perspectief jongeren Prof. Dr. Anja C. Huizink Adolescentie = grenzen verkennen Op zoek naar prikkels Eerste drankje op jonge leeftijd 90 81 80 70 56 percentage 60 50 40 30 20 15 10 0 ≤10 jaar 12 jaar 14 jaar Cijfers uit ESPAD (15(15-16 jarigen) Normatief of deviant? Fenotypering Middelengebruik Middelenmisbruik Middelen misbruik:: o.a. Verplichtingen niet meer nakomen Voortdurend gebruik ondanks negatieve gevolgen op sociaal vlak Middelenafhankelijkheid Middelen afhankelijkheid:: o.a. Tolerantie Onthoudingsverschijnselen Riskant middelengebruik Druk van buitenaf Peer pressure Druk van binnenuit Genetische aanleg Endofenotypes Model Genotype Fenotype Endofenotype Stress Genetisch onderzoek Verslaving komt voor binnen families (alcoholisme) Verslaving / riskant middelengebruik = complexe stoornis i.t.t. “OGOD” studies Meerdere genen hebben kleine directe effecten Gen met rol in alcoholmetabolisme gevonden Gen met rol in beloningssysteem: dopaminerge systeem Etc Model Omgeving Genotype Fenotype Endofenotype Stress Genetisch onderzoek Gen – omgevingsinteracties; bijv. rol van opvoeding Van der Zwaluw: Zwaluw: DRD2 risicorisico-allel (A1) alleen effect op alcoholgebruik bij jongeren wiens ouders weinig regels hanteren tav drinken (permissief) Dick:: CHRM2 risico Dick risico--allel sterkste effect op externaliserend gedrag bij weinig “parental monitoring” monitoring” EN minste effect op dit gedrag bij veel “parental monitoring”” monitoring Implicatie voor praktijk Omgeving doet er wel toe Vooral bij “genetisch kwetsbare groep” Daar meeste winst te behalen Model Genotype Fenotype Endofenotype Stress Simpele weergave HPA as Hypothalamus CRF Stress Hypofyse ACTH Bijnierschors CORTISOL Stress & Verslaving Zelfmedicatie theorie Stimulus – seeking theorie Stress & Verslaving Dieronderzoek - Tijdens stress meer toediening van drugs - Tijdens stress gevoeliger voor effecten drugs Klinisch onderzoek - PTSS en drugsmisbruik gaan vaak samen - Emotionele, oncontroleerbare, onvoorspelbare stress gaat samen met middelengebruik Recent onderzoek TRAILS / JOIN studie - Lage rust cortisol early onset cannabis - Lage stress respons van cortisol regelmatig cannabis gebruik - Lage stress respons van cortisol early onset alcohol gebruik stimulus--seeking theorie stimulus - Hoge cortisol eerder en meer roken zelf zelf--medicatie theorie (Huizink et al., Addiction, 2006 & 2009) Riskant middelengebruik Voorspellen met: - Omgevingsfactoren Genetische aanleg Stressgevoeligheid Implicaties voor praktijk 1. Preventie van riskant middelengebruik Ook oog hebben voor biologische factoren Stimulus-seekers: StimulusRisk--takers identificeren, alternatief aanbieden Risk Zelfmedicatie: Herkennen van (lichamelijke) stress reacties Alternatieve copingsmogelijkheden inventariseren, maar: Bij langdurige stress heeft coping weinig effect op lichamelijke stress R Implicaties voor praktijk 2. Interventie bij riskant gebruik/misbruik - - Hoe is vergrote stressgevoeligheid ontstaan? Eerst bron van stress opsporen en aanpakken Dan minder kans op uitval bij behandeling van middelenmisbruik Mindfulnesstraining ter verlaging stressreactiviteit Contact: [email protected]
