literatuur 0honhlzlwk\gur\vddw jhhiw uxvw

LITERATUUR
L I T E R AT U U R
0HONHLZLWK\GUR\VDDWJHHIWUXVW
$UQRXG&DURO
'HQRRG]DDNYDQHHQ]HNHUHVWUHVV
YRHGLQJVNXQGLJH
De invloed van stress op het dagelijks functioneren
kan gezien worden als een omgekeerde U-functie.
Te veel stress is slecht, maar te weinig stress ook.
Als we vrijwel geen stress ervaren, presteren we niet
optimaal. We zijn dan lui, slaperig en onoplettend.
Geen van deze eigenschappen zijn goed om productief te zijn. Om goed te kunnen presteren is dus
een zekere mate van stress noodzakelijk. Zolang er
een goede balans is tussen stress en ons vermogen
om met stress om te gaan, gaat het goed. Wordt de
stress te groot, dan raakt de balans tussen belasting
en belastbaarheid verstoord.
De reactie van het lichaam op stress – de stressrespons – bestaat uit twee verschillende, maar met
elkaar verbonden systemen: het sympatho-adrenomedullaire systeem (SAM) en de hypothalamushypofyse-bijnieras (HPA-as).6 Het SAM behoort tot
het sympatische deel van het autonome zenuwstelsel. Wanneer het SAM wordt geactiveerd, gaat
het bijniermerg in rap tempo grote hoeveelheden
adrenaline (epinephrine) en noradrenaline (norepinephrine) produceren. Hierdoor wordt de vecht/
Arnoud Carol
vlucht-respons op gang gebracht. Dat betekent een
toename in hartslag en slagvolume van het hart
– waardoor de output van het hart groter wordt –
In de laatste decennia is
9RHGLQJVVXSSOHWLHELMSLHNPRPHQWHQ
vasodilatatie in spieren en vasoconstrictie in de huid
De symptomen die optreden bij overspannenheid
en spijsverteringssystemen. Door dit alles stroomt
groter geworden. Op het
en/of stress hebben vaak een enorme impact op
er meer bloed naar de hersenen en spieren. Boven-
werk, thuis en in sociale
het dagelijks leven. Slapeloosheid, geïrriteerdheid,
dien stimuleert adrenaline ook de glycogenolyse
kringen ligt de lat hoog.
angst, het gevoel dat alles teveel is, duizeligheid
in de lever, waardoor extra glucose vrijkomt voor
en hartkloppingen zijn voorbeelden van dergelijke
meer energie. Al deze aanpassingen zorgen ervoor
de druk op mensen almaar
Deze constante druk kan
leiden tot stress en uitein-
symptomen.
dat het lichaam alerter wordt. In de hersenen wordt
delijk overspannenheid.
Van diverse stoffen is bekend dat ze ondersteuning
ook noradrenaline aangemaakt, wat zorgt voor een
Een eiwithydrolysaat uit
kunnen bieden bij enkele van deze symptomen;
hogere arousal en een betere focus.
caseïne, Ds1-casozepine,
zoals melatonine, 5-HTP en L-tryptofaan bij slape-
blijkt overbelasting van het
loosheid1,2 en passiebloem bij angst.3
$DQMDJHQHQUHPPHQYDQFRUWLFROSURGXFWLH
stresssysteem te kunnen
Een stof die meerdere symptomen van overspannen-
De stressrespons van de HPA-as begint met het vrij-
voorkomen en is daarom
heid en stress gelijktijdig beïnvloedt, is een eiwit-
komen van corticotropin-releasing hormone (CRH)
een uitstekend supplement
tijdens piekmomenten
20
van stress.
4
hydrolysaat uit caseine dat een bioactive deca-
en arginine-vasopressine (AVP). Dit leidt tot een
peptide bevat. Er zijn diverse klinische studies mee
aantal opeenvolgende processen (figuur 1). Beide
5
verricht.
stimuleren de adenohypofyse om adenocorticotroop
8
FOLIA ORTHICA | MEI 2011
hormoon (ACTH) te gaan produceren. ACTH zet
in onderzoek met ratten. In twee verschillende
vervolgens de bijnierschors aan om cortisol in de
testen vertoonden de ratten minder angstig en
circulatie vrij te laten. Zowel in perifere als centrale
onrustig gedrag nadat ze waren ingespoten met
weefsels is cortisol in staat om de gentranscriptie
een Ds1-casozepine-oplossing. In 2006 werden
te veranderen, waardoor het verschillende proces-
de experimenten herhaald, met als verschil dat
sen beïnvloedt. Doordat er meerdere stappen nodig
Ds1-casozepine nu oraal werd toegediend.7
zijn voordat cortisol aangemaakt wordt en omdat
Ook toen was het gedrag van de dieren minder
cortisol de gentranscriptie beïnvloedt, komt de HPA-
angstig en onrustig. De stressverlagende effecten
as stressrespons langzamer op gang en is deze ook
waren vergelijkbaar met die van ratten die diazepam
6
langduriger.
toegediend hadden gekregen. De diazepamratten
Om te voorkomen dat er eindeloos veel cortisol ge-
vertoonden echter wel een hogere bewegings-
produceerd wordt, heeft de stof zelf een inhiberende
werking op de CRH- en de ACTH-productie (figuur 1).
Zo wordt de stressrespons van de HPA-as vanzelf
geremd. Bij chronische stress echter blijft de HPA-as
cortisol produceren, met als gevolg dat deze ongevoeliger wordt voor de remmende werking van cortisol.
Hippocampus
GABA
De HPA-as kan ook geremd worden door de neuro-
mitters in het lichaam. Door op de hypothalamus in
te werken kan GABA de productie van CRH en AVP
CRH/AVP
Hypothalamus
(+)
Adenohypofyse
ACTH
:HUNLQJRS*$%$UHFHSWRUHQ
(+)
Het actieve decapeptide uit caseïne is Ds1casozepine. In moedermelk zit deze als het ware
FOCUS
en dus ook cortisol remmen (figuur 1).
(-)
Cortisol (-)
transmitter gamma-aminoboterzuur (GABA). Het
Andrea van Vuuren
is een van de belangrijkste inhiberende neurotrans-
Bijnierschors
verpakt in het melkeiwit caseïne. Het kalmerende
effect van borstvoeding op de zuigeling wordt toegeschreven aan deze decapeptide. Een volwassen
Figuur 1.
lichaam is niet in staat om deze stof vrij te maken
De werking van de HPA-as. De hypothalamus
uit caseïne. Vandaar dat de Ds1-casozepine als
produceert CRH en AVP. Deze zorgen ervoor dat de
voedingssupplement op de markt is.
adenohypofyse ACTH gaat produceren. Het ACTH
Over het werkingsmechanisme van Ds1-casozepine
zet de bijnierschors aan tot het vrijlaten van cortisol
in de circulatie.
wordt nog gespeculeerd, maar op basis van in vivo
Cortisol en GABA hebben een remmende werking op
en in vitro onderzoek bij dieren lijkt het erop dat
de hypothalamus. Cortisol heeft daarnaast ook een
Ds1-casozepine inwerkt op de GABA/benzodiazepine-receptoren en daardoor een stressverlagende
remmende werking op de adenohypofyse.
(+) geeft een productie verhoging aan en (-) geeft een
remmende werking aan.
5,7
werking heeft. In tegenstelling tot medicijnen als
diazepam leidt Ds1-casozepine niet tot bijwerkingen
als slaperigheid, sufheid en spierslapte. Dit komt
activiteit en meer roekeloos gedrag. De onderzoekers
waarschijnlijk doordat Ds1-casozepine selectief op
relateerden dit aan één van de bijwerkingen van
één receptor werkt en medicijnen als diazepam op
diazepam; dat het tot gevaarlijk en onverantwoord
5,7
meerdere GABA-receptoren tegelijk werken.
gedrag kan leiden.7
Andere bijwerkingen van diazepam zijn tolerantie
+HWHĖHFWYDQDVFDVR]HSLQH
– er is na verloop van tijd steeds meer diazepam
De eerste stressverlagende effecten van Ds15
casozepine werden door Miclo et al. aangetoond
nodig voor hetzelfde effect – vergeetachtigheid en
verslaving. In een reeks van experimenten bij dieren
FOLIA ORTHICA | MEI 2011
21
REFERENTIES:
is gebleken dat deze bijwerkingen niet voorkomen
gevonden. Ook op langere termijn met lagere
wanneer as1-casozepine wordt gebruikt, terwijl het
dosering is Ds1-casozepine effectief gebleken.
stressverlagende effect van de stof even groot is.
In een dubbelblind onderzoek werden 63 vrouwen
Naar aanleiding van deze resultaten kan Ds1-caso-
met stressgerelateerde symptomen – angst, slaap-
!"&&./')(#0.$
zepine volgens de onderzoekers toegevoegd worden
problemen, algemene vermoeidheid –verdeeld in
aan de lijst met veilige producten van natuurlijke
een Ds1-casozepine-groep en een placebogroep.
!"#$$%&'()%$
# *+%, -"
/ -1 2
3,2
+
oorsprong die stressverlagend kunnen werken.
Ze kregen dertig dagen lang elke dag 150 mg Ds1-
8
-
45
casozepine of een placebo. Na die dertig dagen
#$$$6" +
#.7##$
) 83,9
-
- 2RNSRVLWLHIHĖHFWLQKXPDDQRQGHU]RHN
waren diverse stressgerelateerde symptomen op
De effectiviteit van Ds1-casozepine is ook in divers
9
het gebied van ademhaling, spijsvertering, hart en
humaan onderzoek aangetoond. Messaoudi et al.
bloedvaten verbeterd. Ook op emotioneel en sociaal
53+4#$$0
lieten proefpersonen, na inname van Ds1-casozepine
gebied werd er een positief effect gevonden. 4
of magere melkpoeder als placebo, zowel een men-
De effecten van Ds1-casozepine waren het grootst
tale als fysieke stresstest ondergaan. De mentale
bij de vrouwen die bij aanvang van het onderzoek
5-2 stressproef bestond uit de zogenaamde Stroop-test.
de meeste last hadden van stressgerelateerde symp-
"=
23#$$%'$(
Proefpersonen krijgen op een monitor het woord
tomen.
;')(%/;)
% <+-
-
2"-'
(
0.$#
; 1>" 8*-
2
voor een kleur te zien. De kleur waarin het woord
geschreven is, komt niet altijd overeen met het
&RQFOXVLHHHQVHULHX]HVWUHVVUHPPHU
woord waar de kleur voor staat. De test duurt vijf
Een vergelijking van de studies die tot nu toe gedaan
minuten en de woorden komen steeds sneller
zijn naar de effectiviteit van Ds1-casozepine maakt
voorbij. De proefpersonen moeten met behulp van
duidelijk dat het een serieuze stof is die ingezet kan
twee toetsen aangeven of het woord wel of niet
worden bij verschillende symptomen van stress en
overeenkomt met de kleur waarin het is geschreven.
overspannenheid. Het onderzoek van Kim et al.
Bij elke fout krijgen de proefpersonen een elektrisch
heeft laten zien dat Ds1-casozepine met name in-
belgeluid te horen.
vloed kan hebben op het cardiovasculaire- en spijs-
9
Bij de fysieke test dompelden de proefpersonen de
verteringssysteem, en op emotionele problemen
- 2"
rechterhand in een bak met ijswater gedurende vijf
en sociaal gedrag van personen die veel last hebben
+?-#$$&#/'/(
minuten. Voor, tijdens en na beide testen werden
van stressgerelateerde symptomen.
/#//$
bloeddruk, hartslag en plasma-cortisolconcentratie
Het grote voordeel van Ds1-casozepine boven con-
gemeten. Zowel bij de mentale als fysieke stresstest
ventionele stressverlagers, zoals diazepam, is dat
namen de bloeddruk en de cortisolconcentratie bij de
Ds1-casozepine beter getolereerd wordt en minder
"!"?
-
#$$0%.)%0/
0 @4-
-
2"-
- -2-"
5
?-
--"#$$;.)'/(
%0#/
. -
= & - 2"-
- ---"
" -
34
#$$%))'#(#./#
proefpersonen die Ds1-casozepine hadden gekregen
negatieve bijwerkingen geeft. Daarnaast is Ds1-
minder toe dan bij de mensen in de placebogroep.
casozepine ook geschikt voor mensen die lactose-
Deze effecten werden al na twee dagen gebruik
intolerant zijn.
VARIA
6$0e231,(8:%(:(=(1())(&7,()%,-'(35(66,(
22
Na jaren van stilte rondom het gebruik van S-adenosyl-methionine
deze groep omhoog met 35.8%. Bij de placebogroep waren deze per-
(SAMe) bij depressie is er kort geleden weer een studie over dit onder-
centages respectievelijk 17.6% en 11.7%. De proefpersonen in de SAMe
werp gepubliceerd. Omdat mensen met een lichte tot milde depressie
groep vertoonden evenveel bijwerkingen als de proefpersonen in de
niet of nauwelijks reageren op conventionele antidepressiva, wordt er
placebogroep. De resultaten van dit onderzoek suggereren dat SAMe
naar alternatieven gezocht. In het verleden is bij diverse studies de
een goed middel naast conventionele medicatie is bij de behandeling
positieve werking van SAMe al aangetoond. Nu is er een studie gepu-
van depressie, wanneer conventionele medicatie alleen niet aanslaat.
bliceerd waarin onderzocht is of SAMe in combinatie met antidepres-
Toch bepleiten de onderzoekers meer onderzoek voordat daadwerkelijk
siva effectief is bij mensen die niet geholpen zijn bij antidepressiva.
vastgesteld kan worden dat SAMe veilig gebruikt kan worden naast
Van deze zogenaamde non-responders kregen er 73 gedurende zes
conventionele medicatie.
weken naast de antidepressiva 2x 800mg/dag SAMe of placebo.
Papakostas, G. I., D. Mischoulon, I. Shyu, J. E. Alpert en M. Fava. S-Adenosyl Methionine (SAMe)
De depressieve klachten daalden in de SAMe groep met 46.1%. Ook
Augmentation of Serotonin Reuptake Inhibitors for Antiderpressant Nonresponders With Major
ging het aantal personen bij wie de depressie niet meer terugkwam in
Depressive Disorder: A Double-blind, Randomized Clinical Trial. 2010;167;942-948.
8
FOLIA ORTHICA | MEI 2011