rechtsstaat - Maatschappijhuis

DE
RECHTSSTAAT
IN
EEN
NOTEDOP
De begrippen ‘democratie’ en ‘rechtsstaat’ worden dikwijls door elkaar gebruikt. Dat
is onterecht: een democratie hoeft geen rechtsstaat te zijn terwijl een rechtsstaat per
definitie wel een democratische staatsvorm inhoudt.
Definitie van ‘rechtsstaat’:
“Een democratische staatsvorm waar de rechten en plichten van burgers zijn
vastgelegd in de grondwet en de burgers beschermd worden tegen de willekeur van
de overheid.”
Kenmerken van een rechtsstaat:
1. Aanwezigheid van een (geschreven of ongeschreven) grondwet.
2. Het legaliteitsbeginsel
3. Scheiding der machten
4. De door het volk gekozen vertegenwoordigers maken wetten en nemen besluiten
5. Bescherming van klassieke grondrechten volgens UVRM / EVRM
De rechtsstaat heeft 2 kerntaken, namelijk rechtsbescherming en rechtshandhaving.
Deze taken staan vaak op gespannen voet met elkaar : het dilemma van de
rechtsstaat. Onderstaande tabel definieert deze taken, aangevuld met 3 belangrijke
principes van de rechtsstaat:
Alle burgers worden beschermd tegen de willekeur van
I. Rechtsbescherming
de overheid
De overheid dwingt burgers zich te houden aan de
II. Rechtshandhaving
wetten
Alle burgers worden in vergelijkbare gevallen gelijk
III. Rechtsgelijkheid
behandeld door politie, justitie en rechters
Elke burger weet wat hem te wachten staat wanneer hij
IV. Rechtszekerheid
een delict pleegt
Het gevoel voor wat rechtvaardig is; aantasting komt
V. Rechtsgevoel
vaak tot uitdrukking in de kloof tussen staat en burger