Wat vernieuwende organisaties ons (niet

Wat vernieuwende
organisaties ons (niet)
vertellen
Ieder decennium kent een aantal toonaangevende organisaties die innovatief zijn en niet
van hun voetstuk lijken te vallen. Zo worden bedrijven als Apple, Google, Netflix en Tesla
niet alleen geprezen om hun vernieuwende producten, maar ook om de manier waarop ze
georganiseerd zijn. De vraag werpt zich op wat andere – minder innovatieve – organisaties
nu kunnen leren van deze grootmachten. En of het beeld dat we van deze innovatieve
organisaties hebben überhaupt wel terecht is.
Door Ilse Hofland Organisatieadviseur bij Hiemstra & De Vries
Een revolutie was het. Vanaf 5 januari
1914 hoefden werknemers van de
Ford-fabrieken nog maar acht uur per
dag te werken. En dat was nog niet
alles: ze kregen daarvoor ook nog
eens het astronomische bedrag van
vijf dollar per dag – meer dan twee
keer zoveel als daarvoor. Het duurde
niet lang voordat talloze bedrijven, die
Ford aanvankelijk nog voor gek
verklaarden, het voorbeeld van de
autofabrikant volgden. Want wat
bleek: ondanks de kortere werktijd en
het hogere salaris steeg de winst,
simpelweg doordat werknemers vele
malen productiever waren.
bepalen hoe ze willen werken en wat
ze verdienen.
De vraag is: wat kunnen we nu leren
van deze organisaties?
Goede voorbeelden verzamelen of
gewoon aan de slag?
Ter inspiratie hadden wij zelf onlangs
de gemeente Hollands Kroon op
bezoek bij ons werkoverleg, om van
elkaar te leren en om samen tot
wellicht nog betere en andere
voorstellen voor organisatieprincipes
en -verandering te komen. Deze
gemeente is, zeker binnen de soms
logge en traag veranderende overheid,
Ook anno 2016 hebben we
een voorloper: ze streven naar zo min
organisaties die hun tijd ver vooruit
mogelijk hiërarchie, de regeldruk is
zijn. Zo worden Tesla, Apple en Netflix met 80% afgenomen en inwoners
niet alleen geprezen om hun
worden betrokken bij besluitvorming.
producten, maar ook om hun
Waar andere publieke organisaties dit
vernieuwende organisatieprincipes. In enkel opnemen in hun toekomstvisies,
Nederland zijn de gemeente Hollands
is de gemeente Hollands Kroon het
Kroon, Buurtzorg en financiële
gewoon gaan doen.
dienstverlener Finext bekende
voorbeelden van vernieuwende – en
Een veel gestelde vraag van onze
succesvolle – organisaties. Bij
klanten is: ‘hebben jullie ook
Buurtzorg hebben zelfsturende teams voorbeelden van vergelijkbare
voor een efficiënte organisatie met
organisaties?’ Goede voorbeelden
zeer tevreden klanten gezorgd, en bij kunnen uiteraard helpen bij het
Finext mogen medewerkers zelf
ontwikkelen van nieuwe ideeën voor
de eigen organisatie. Tegelijkertijd
rijst de vraag of deze – nu nog goede
en vernieuwende – voorbeelden meer
zijn dan een modegril. Op voorhand
weten we immers nog niet of er ook
daadwerkelijk betere resultaten
behaald worden: Dat organisaties
innovatief en succesvol zijn, wil
natuurlijk nog niet zeggen dat ze
succesvol zijn omdat ze een
vernieuwende organisatiestructuur
en/of werkwijzen hebben. En het
meten van resultaten in een publieke
organisatie is helaas niet zo makkelijk
als in de Ford-fabriek.
Innovatief en succesvol, maar ook
een sleutel tot succes?
Het boek In Search Of Excellence, één
van de meest verkochte boeken in de
bedrijfskunde, illustreert op prachtige
wijze hoe innovatieve bedrijven hun
belofte wel of niet waar maken. In het
boek komen de meest succesvolle
organisaties van de jaren 80 aan bod.
Aan de hand van dit succes destilleren
de auteurs een aantal kenmerken van
‘succesvolle organisaties’. In
tegenstelling tot wat de auteurs
dachten, leert hun boek ons niet
waarom die organisaties zo succesvol
waren, maar eerder hoe vluchtig het
succes van een aantal bedrijven was.
Vele bedrijven uit de lijst met
succesvolle organisaties zijn inmiddels
failliet en zullen de meesten mensen
niets meer zeggen (zie tabel 1).
Eigen organisatie als uitgangspunt
Het uitgaan van de kracht van jouw
eigen organisatie gaat bij uitstek op
voor publieke organisaties. Omdat
deze organisaties niet afhankelijk zijn
van hun winst, worden ze niet
Een belangrijke les is wat ons betreft
gecorrigeerd door de markt wanneer
dan ook dat het weinig zin heeft om
ze keuzes maken op basis van ‘goede
organisatieprincipes van succesvolle
voorbeelden uit andere organisaties’
bedrijven klakkeloos over te nemen.
die niet blijken te passen bij de eigen
Belangrijker is om heel goed te kijken organisatie. Een mooi voorbeeld
naar jouw eigen organisatie en zorgen hiervan zijn de wijkteams: in
dat je die goed kent. Dat betekent niet Leeuwarden en Amersfoort succesvolle
alleen weten wat er moet veranderen, concepten en tegenwoordig kan geen
maar vooral begrijpen hoe je dit voor
gemeente meer zonder. Maar of dit
elkaar krijgt. Vragen daarbij zijn:
voor elke gemeente de juiste
onder welke omstandigheden lukt het oplossing is en of deze afweging
me eigenlijk om deze verandering
bewust gemaakt wordt is de vraag.
succesvol te laten zijn? Waarom willen
we eigenlijk veranderen? Waar moet ik Kortom, juist publieke organisaties
beginnen? Wat leren het verleden en
moeten zorgvuldig kijken wat er nodig
het heden ons? Hoeveel mensen moet is vanuit de organisatie wanneer ze
ik hier eigenlijk warm voor krijgen?
innovaties overnemen. De eigen
Als je aan de slag gaat vanuit de
organisatie als uitgangspunt, en niet
kracht van jouw eigen organisatie is
alleen de wens van klanten of
de kans dat een gewenste verandering voorbeelden uit andere organisaties.
uiteindelijk ook succesvol wordt vele
Want zoals Henry Ford al zei: ‘Als ik
malen groter.
enkel geluisterd had naar mijn
klanten, had ik een sneller paard
uitgevonden.’
Tabel 1. Bedrijven In Search of Excellence: positie in de Fortune 500 (omzet)
Ilse Hofland
06-52078894
Mail mij
Link met mij
Een privaat voorbeeld: Spotify
Het organisatiemodel van Spotify
wordt internationaal als voorbeeld
gezien voor een flexibele,
innovatieve organisatie. Spotify
werkt met autonome teams, die
verantwoordelijk zijn voor een
stukje van het totale eindproduct
aan de klant. Ieder team heeft
een duidelijke missie en een
producteigenaar in plaats van een
hiërarchische manager. Door deze
organisatiestructuur heeft Spotify
- ondanks de exponentiële groei haar aanpassingsvermogen en
innovatiekracht kunnen
behouden.
Bron: www.banken.nl
Leren van de Belgische
overheid
Bedrijf
1982
2012
Trend
Emerson Electric
Plek 118
Plek 120
Onveranderd
Hewlett Packard
Plek 110
Plek 11
Stijging
IBM
Plek 8
Plek 18
Daling
NCR
-
Overgenomen (1991)
Daling
Rockwell
Plek 48
Opgesplitst
Daling
Texas
Instruments
Plek 91
Plek 175
Daling
United
Technologies
Plek 20
Plek 44
Daling
Western Electric
-
Gesloten (1995)
Daling
Westinghouse
Plek 34
Overgenomen (1995)
Daling
Xerox
Plek 42
Plek 121
Daling
Het resultaat was verbluffend. Het
ministerie werd al snel, zoals de
Vlamingen het mooi zeggen,
‘performanter.’ De productiviteit
groeide, de werkweek kromp,
meer ambtenaren kregen een vast
contract en zij werden ook nog
eens de meest tevreden
ambtenaren van heel België.
Eastman Kodak
Plek 28
Fotografie stopgezet
Daling
Bron: De Correspondent
Bij de Belgische Federale
Overheidsdienst Sociale Zekerheid
in Brussel, te vergelijken met ons
Ministerie van Sociale Zaken,
bepalen de 1100 werknemers zelf
wanneer ze werken en hoe ze dat
doen. De managers heten nu
coaches en die worden beoordeeld
door 'hun' mensen.