Colloque « Invalidité et travail, santé mentale » - Colloquium

Personen met geestelijke
gezondheidsproblemen op de arbeidsmarkt:
Naar een betere synergie tussen werk en welzijn
Veerle Miranda, PhD
Directorate for Employment, Labour and Social Affairs
OECD
Invaliditeit en Werk, Geestelijke Gezondheid – RIZIV 25/04/2014
OESO rapport “Mental health and Work: Belgium”
•
Feiten over geestelijke gezondheid en werk in
België en andere OESO-landen
•
Institutionele structuur en beleid in België
•
–
Ziekte- en invaliditeitsuitkeringssysteem
–
Werkloosheidssysteem
–
Geestelijke gezondheidssector
Conclusie
Invaliditeit en Werk, Geestelijke Gezondheid – RIZIV 25/04/2014
Mensen met geestelijke aandoeningen ondervinden
problemen op de arbeidsmarkt
Tewerkstellingsgraad (in %)
Mental disorder late 2000s
No disorder late 2000s
Mental disorder mid-1990s
No disorder mid-1990s
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Switzerland Netherlands
Norway
Australia
United
States
Sweden
Denmark
United
Kingdom
Austria
Belgium
Source: OECD (2013), Mental Health and Work: Belgium.
Invaliditeit en Werk, Geestelijke Gezondheid – RIZIV 25/04/2014
Mensen met geestelijke aandoeningen ondervinden
problemen op de arbeidsmarkt
Panel A: Sickness absence
Percentage of persons who have been absent from
work in the past four weeks (apart from holidays)
(OECD average)
90
45
40
Panel B: Reduced productivity
Percentage of workers not absent in the past 4 weeks
but who accomplished less than they would like as a
result of an emotional or physical health problem
(OECD average)
80
42
35
70
30
60
28
25
88
69
50
21
40
20
19
15
30
10
20
5
10
0
0
Severe disorder
Moderate disorder
No mental disorder
35
26
Severe disorder
Moderate disorder
No mental disorder
Source: OECD (2013), Mental Health and Work: Belgium.
Invaliditeit en Werk, Geestelijke Gezondheid – RIZIV 25/04/2014
Mensen met geestelijke aandoeningen ondervinden
problemen op de arbeidsmarkt
Instroom invaliditeit door geestelijke problemen (in % van totale instroom)
Mid 1990s
Latest year
70
60
50
40
30
20
10
0
Sweden
Denmark
Switzerland
United
Kingdom
Austria
Netherlands
Belgium
Australia
Norway
Source: OECD (2013), Mental Health and Work: Belgium.
Invaliditeit en Werk, Geestelijke Gezondheid – RIZIV 25/04/2014
Mensen met geestelijke aandoeningen ondervinden
problemen op de arbeidsmarkt
Totale kostprijs van geestelijke gezondheidsproblemen voor de maatschappij als
percentage van het BBP (2010)
5.0
4.5
4.0
3.5
3.0
2.5
2.0
1.5
1.0
0.5
0.0
Austria
Belgium
Denmark
Netherlands
Norway
Sweden
Switzerland
United
Kingdom
Source: OECD (2013), Mental Health and Work: Belgium.
Invaliditeit en Werk, Geestelijke Gezondheid – RIZIV 25/04/2014
Veelbelovende institutionele structuur in België
•
Vooruitstrevende arbeidswetgeving op gebied van preventie van
psychosociale belasting veroorzaakt door werk, met expliciete
instructies voor werkgevers:
–
–
–
•
Risicoanalyse
5-jaar preventieplan en jaarlijks actieplan
Preventieadviseur voor psychosociale aspecten
Ideale structuur voor snelle interventie en re-integratie van
zieke werknemers:
–
RIZIV is verantwoordelijk voor zowel primaire arbeidsongeschiktheid als
invaliditeit > financiële verantwoordelijkheid en uniforme beoordeling
–
Bedrijven, arbeidsgeneesheren en ziekenfondsen zijn allen wettelijk
verplicht een actieve rol te spelen
Invaliditeit en Werk, Geestelijke Gezondheid – RIZIV 25/04/2014
Vooruitstrevende arbeidswetgeving en
geïntegreerde ziekte- en invaliditeitsverzekering
•
•
Bedrijven en preventiediensten:
–
Zeer korte periode van gewaarborgd loon > weinig financiële impulsen
voor preventie en re-integratie van zieke werknemers
–
Weinig bedrijven voeren de risicoanalyse uit (hoge kost, lage sancties,
onvoldoende op de hoogte van wettelijke verplichtingen)
–
Problematische samenwerking met preventieadviseurs voor
psychosociale aspecten (juridische rol, beperkte kennis risicoanalyses)
–
Problematische samenwerking met arbeidsgeneesheren (teveel focus op
medische controle, tegenstrijdige taken)
Mogelijke verbeteringen:
–
Bedrijven: strengere naleving van wettelijke verplichtingen en
verlenging periode gewaarborgd loon
–
Preventiediensten: Verleg nadruk van traditionele uitdagingen
(werkongevallen) naar nieuwe (psychosociale problemen, re-integratie)
Invaliditeit en Werk, Geestelijke Gezondheid – RIZIV 25/04/2014
Vooruitstrevende arbeidswetgeving en
geïntegreerde ziekte- en invaliditeitsverzekering
•
•
Ziekenfondsen:
–
Teveel focus op controle en medische aspecten; weinig kennis over werk
–
Geen wettelijke verplichting cliënt snel en frequent te spreken
–
Te weinig communicatie met de behandelende arts en arbeidsgeneesheer
–
Beschikbare re-integratiemiddelen niet optimaal
Mogelijke verbeteringen:
–
Systematisch contact met de arbeidsgeneesheer + behandelende arts
–
Opleiding en ondersteuning voor adviserende geneesheren
–
Samenwerking met arbeidsbemiddelingsdiensten
–
Nadruk op vroegtijdige interventie en opstellen re-integratieplan >
Zwitserland
–
Financiële prikkels (negatieve of positieve prikkels) + benchmarking
Invaliditeit en Werk, Geestelijke Gezondheid – RIZIV 25/04/2014
Belangrijke rol voor het werkloosheidssysteem
Percentage personen met een ernstige of gematigde geestelijke aandoening die een uitkering
ontvangen, voor het laatst beschikbare jaar
Disability benefit
Unemployment benefit
Severe disorder
25
20
15
10
5
0
Moderate disorder
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0
30
United Norway Australia United Belgium
Kingdom
States
Social assistance
United Norway Australia United Belgium
Kingdom
States
Source: OECD (2013), Mental Health and Work: Belgium.
Invaliditeit en Werk, Geestelijke Gezondheid – RIZIV 25/04/2014
Belangrijke rol voor het werkloosheidssysteem
Ratio van uitgave aan ziekte en invaliditeit over uitgave aan werkloosheid
14
12
10
8
6
4
2
0
Belgium
United
States
Austria
Netherlands Australia
Denmark
Sweden Switzerland
United
Kingdom
Norway
Source: OECD (2013), Mental Health and Work: Belgium.
Invaliditeit en Werk, Geestelijke Gezondheid – RIZIV 25/04/2014
Belangrijke rol voor het werkloosheidssysteem
Arbeidsbemiddelingsdiensten:
•
Screening naar geestelijke problemen
•
Veelbelovende projecten voor werkzoekenden met meervoudige
problemen, waaronder geestelijke problemen
•
Samenwerking met de geestelijke gezondheidssector en welzijn
Mogelijke verbeteringen:
•
Wettelijk kader voor samenwerking met RIZIV en OCMW
•
Lessen uit andere OESO landen:
–
Begeleiding voor personen met geestelijke problemen die nog aan
het werk zijn (UK)
–
Aanwerven van psychologen (Denemarken)
Invaliditeit en Werk, Geestelijke Gezondheid – RIZIV 25/04/2014
Onvoldoende aandacht voor gematigde problemen
en werk in de geestelijke gezondheidssector
Aantal psychiatrische bedden per 100.000 inwoners, 2009
300
250
200
150
100
50
0
Source: OECD (2013), Mental Health and Work: Belgium.
Invaliditeit en Werk, Geestelijke Gezondheid – RIZIV 25/04/2014
Onvoldoende aandacht voor gematigde problemen
en werk in de geestelijke gezondheidssector
Aandeel van personen met geestelijke problemen die in behandeling zijn (in %)
Non-specialist treatment
70
60
50
40
30
20
10
0
Belgium
EU-21
Severe disorder
Specialist treatment
Belgium
EU-21
Moderate disorder
Source: OECD (2013), Mental Health and Work: Belgium.
Invaliditeit en Werk, Geestelijke Gezondheid – RIZIV 25/04/2014
Onvoldoende aandacht voor gematigde problemen
en werk in de geestelijke gezondheidssector
Er is nood aan:
–
Verbetering toegang tot passende zorg voor mensen met meer gematigde
problemen, (bvb. wettelijke erkenning van psychotherapeuten,
terugbetaling kosten psychotherapie, ondersteuning huisartsen, etc.)
–
Samenwerking met werk:
• UK: geestelijke gezondheidsdiensten werven arbeidsspecialisten (IAPT:
gespecialiseerd in gematigde geestelijke problemen)
• Nederland: hulpverlener gespecialiseerd in psychische problemen
ondersteunen huisartsen > toegepast op arbeidsspecialist?
• Denemarken en Nederland: training voor dokters over het belang van
werk
Invaliditeit en Werk, Geestelijke Gezondheid – RIZIV 25/04/2014
Conclusie
•
België heeft een veelbelovende structuur om de uitdagingen op
gebied van geestelijke gezondheid en werk aan te gaan:
–
–
–
•
Vooruitstrevende arbeidswetgeving op gebied van preventie
Geïntegreerde ziekte- en invaliditeitsverzekering
Vooruitstrevende aanpak van de arbeidsbemiddelingsdiensten
Maar, het potentieel is niet volledig benut:
–
–
–
De wetgeving wordt niet goed nageleefd
De belangrijkste actoren zijn passief en reactief en werken onvoldoende
samen: bedrijven, bedrijfsartsen, ziekenfondsen,
arbeidsbemiddelingsdiensten en de geestelijke gezondheidssector
De geestelijke gezondheidssector besteedt te weinig aandacht aan
gematigde geestelijke problemen en aan werk.
Invaliditeit en Werk, Geestelijke Gezondheid – RIZIV 25/04/2014
Ik dank u voor uw aandacht!
Voor meer informatie en OESO publicaties:
www.oecd.org/els/disability
Voor vragen:
[email protected]