Waan

Waan
Wat is een waan ?
Wanneer iemand op grond van speculatie iets meent waar te nemen wat niet uit het hoofd te
praten valt.
Waan kenmerken :
Primair
Primaire waan (vaak absurd en nauwelijks verband met de emoties en/of situatie van de
patiënt) een waan die zonder enige aanleiding wordt een primaire waan genoemd
Secundair
Secundaire waan (de waan vloeit voort ui bv. Opgehoopte emoties, conflicten, gefrustreerde
wensen etc.) Secundaire wanen komen meestal voor uit onbegrepen ervaringen zoals
bijvoorbeeld hallucinaties
Waan systeem
Soms is er sprake van een heel complex van samenhangende wanen, dot wordt een
waansysteem genoemd
Bizar
De wanen zijn duidelijk onwerkelijk en zijn logischerwijs onmogelijk en onwaar te verklaren
maar de patiënt is niet op andere gedachten te brengen
Niet – bizarre wanen
In tegenstelling tot bizarre wanen, zijn dit gedachten van de patiënt die werkelijkheid zouden
kunnen zijn.
Stemmings congruent
Persoonlijke stemming en overdachte ervaringen en gevoel beinvloed de inhoud wanen
Incongruent
Onpassende wanen, vreemd van de omgeving zonder verbanden met persoonlijk leven
Ontkend
Het ongeloof dat hij of zij een misidentificatie maakt
Verborgen
Al is het lastig, wordt het denken om de misidentificatie niet uitgesproken
Preoccupatie
De intensiteit van de waan is zo groot dat het functioneren onmogelijk wordt en nergens
anders meer aangedacht kan worden
Soorten waan
Verdere indeling van wanen
Expansieve of grootheidswanen
Depressieve wanen
Somatische wanen
Paranoïde wanen
Misidentificatie wanen
Depersonalisatie wanen
Beïnvloedingswanen
Gedeelde psychotische stoornis
Verklaringswaan
Auditieve waan
Waanwaarneming.
Opdeling
Opdeling volgens “Kaiser”
1) wanen met betrekking op de relatie tussen de persoon en de buitenwereld
2) Wanen met positieve inhoud : grootheidswanen
3) Wanen met een negatieve inhoud ; deze wanen gaan meestal samen met depressieve
stemming
Inhoudelijk
Expansieve of grootheidswanen :
Afstammingswanen
Almachtswanen
Profetenwaan
Heerserswaan
rijkdomswaan
Uitvinders wanen
Godsdienst wanen
Paranormale wanen
Onsterfelijkheidwanen
Erotomaniewanen*
Uitverkorenheidwanen
paranormale wanen
Erotomanie
Erotomanie volgens Clérambault
Het beloop van de erotomanie is uitvoerig beschreven door Clérambault, in de jaren twintig van
deze eeuw. Clérambault stelt dat erotomanie voortvloeit uit een passie en dus bij iedereen kan
optreden. Het is volgens hem wel zo dat bij een gezonde mens een sterke passie nodig is om een
erotische betrekkingswaan uit te lokken en dat bij een psychisch ziek individu een veel minder
sterke passie als etiologische factor voldoet. De erotische betrekkingswaan ontstaat volgens hem
plotseling, met een ‘coup de foudre’. Hij onderscheidt in het verdere beloop drie fasen:
1. de fase van de hoop;
2. de fase van de teleurstelling;
3. de fase van de rancune, waarin eventueel geweld kan optreden.
In de fase van de teleurstelling en van de rancune blijft een impliciete hoop bestaan.
Clérambault is van mening dat er bij de anamnese van ero- tomane patiënten niet enkel vragen
moeten worden gesteld, maar dat de patiënten moeten worden uitgelokt, geprovoceerd, om de
aanwezigheid van de hoop op te sporen. Hij schuwt het niet in een gesprek met een patiënte aan
te bieden te onderhandelen met het object van haar liefde, om haar zo te bewegen over haar
hoop en verwachtingen te spreken.
Uitvinders wanen
Messiaswanen
Identiteitswanen
Beïnvloedingswanen*
Controlewanen
Depressieve wanen
Zondewanen
Ondergangswaan
Schuld waan
Armoede waan
Nihilistische waan
Waan dood te zijn
Somatische waan
Somatische waan niet te verwarren met hypochondrie, is een waan , waarbij de patiënt ervan
overtuigd is, dat er iets mis is met de lichaamsfuncties. Bij deze aandoening heeft iemand
opvattingen over zijn lichaam of lichaamsfuncties die niet overeenkomen met de realiteit.
Vormen van deze waan zijn het denkbeeld dat men een vieze geur verspreidt via de huid, de
mond, het rectum of de vagina of dat het lichaam is besmet met parasieten. De persoon kan er
ook van overtuigd zijn dat bepaalde lichaamsdelen lelijk of misvormd zijn of dat ze niet naar
behoren functioneren (bijvoorbeeld de darmen).
Dysmorfe wanen
De niet- corrigeerbare overtuiging een lelijke of ontsierende lichamelijke afwijking te hebben.
Dit kan leiden tot anorexia of het veelvuldig bezoeken van de plastisch chirurg.
seksuele wanen
paracietenwaan
De patiënt heeft jeuk en wijt dit aan levende wezentjes op of onder de huid.
Beïnvloedingswanen
Het idee hebben dat het denken en lichaams implusen, geest of handelen worden beïnvloed
Wanen over gedachtebelemmering: Dit is een valse overtuiging dat een andere persoon, groep
van mensen, of een externe kracht. gedachten, gevoelens, impulsen of gedrag manipuleert.
Een persoon kan bijvoorbeeld een ervaring omschrijven waarin vreemdelingen daadwerkelijk
hem of haar manipuleren en dat de betrokken persoon geen controle meer heeft over de
lichamelijke bewegingen. Men kan ook lijken te ervaren dat gedachten van de getroffen
persoon hardop kunnen worden gehoord, bepaalde gedachten in zijn hoofd geplaatst worden,
dat bepaalde gedachten “verwijderd” worden, of dat om een of andere reden de gedachten
worden gescreend
-besturing van het lichaam
-inbrengen van gedachten
-luid denken
-het uitfilteren van gedachten
 Verwijderen van gedachten

Gedachten registreren
Zwangerschapswaan
Een zwangerschapswaan komt voor bij vrouwen die ervan overtuigd blijven in verwachting te
zijn, terwijl het tegendeel is aangetoond.
Hypogondere waan
persoon is overtuigd een (ernstige) ziekte te hebben , vaak een dodelijke ziekte.
medisch is er niets vast te stellen, maar dat brengt de patiënt niet van zijn idee af.
Men kan de waan ook ziekte vrees noemen
Geslachtsveranderingwaan
Dysmorfobische waan
De niet- corrigeerbare overtuiging een lelijke of ontsierende lichamelijke afwijking te hebben.
Dit kan leiden tot anorexia of het veelvuldig bezoeken van de plastisch chirurg. Behorend tot
de somatische wanen.
Paranoïde wanen
Querulantenwaan
Benadelingswaan
Betrekkingswaan






Een gevoel dat de mensen op de televisie of radio praten over of rechtstreeks spreken
tot hen .
men is in de overtuiging dat koppen of verhalen in de kranten speciaal voor hen
geschreven is
een waanidee waardoor de uitspraken, gebeurtenissen of acties van anderen, meestal
opgevat als afkeurend, verwijzen naar zichzelf, onderliggende boodschappen
verborgen houd. Het wordt vaak gezien in paranoïde stoornissen.
Overtuigd zijn dat gebeurtenissen (ook gebeurtenissen elders in de wereld) met opzet
opgezet zijn voor hen, of dat deze gebeurtenissen bijzondere persoonlijke betekenis
voor hen hebben
Objecten of gebeurtenissen zien als zijnde opzettelijk gecreëerd om een speciale of
bijzondere betekenis over te brengen aan hem
denken dat personen of groepen personen, plotten tegen hem aan het beraden is en dat
er hierom voorzorgsmaatregelen moeten worden genomen om de dreiging af te
wenden
Achtervolgingswaan
Jaloersheidswaan
Vergiftiginswaan
Mastrubatiewaan
Verklaringswaan
Geslachtziekte waan
Persoonmiskenningswaan
Misidentificatie wanen
Met misidentificatie wordt
bedoeld: de foutieve, onjuiste of verkeerde identificatie van (andere)
personen.
Misidentificaties zijn syndroom-aspecifieke symptomen.
a) vluchtige vs. persisterende
b) zonder zekerheidskarakter (met realiteitstoetsing) vs. met zekerheidskarakter (zonder
realiteitstoetsing).
c) misidentificaties
die aanleiding vinden in de externe realiteit vs. misidentificaties
zonder externe aanleiding.
De drie hiervoor genoemde criteria kunnen samen
tot maatstaf genomen worden ter bepaling van het pathologische
karakter van een misidentificatie ( ziekte indeling )
Samenvattend kan worden gesteld dat het mogelijk en belangrijk is
de correcte identificatie, de niet-pathologische misidentificatie en
de pathologische misidentificatie van elkaar te onderscheid in twee misidentificatie wanen :
 Positieve wanen
 Negatieve wanen
Wanneer iemand iets of iemand identificeert , goed of foutief, spreken we van “positieve misidentificatie”
Wanneer er echter geen identificatie plaats vind noemt men dit “negatieve misidentificatie”
Positieve misidentificatie
Iemand ten onrechte (menen te) herkennen
is hem foutief identificeren als een bekende
Enkele vormen van positieve misidentificatie zijn :
Hyperidentificatie, valse herkenning, persoonsverwisseling, persoonsverwarring.,hypoidentificatie, “non recognition”, persoonsmiskenning etc.
“Retrospectieve falsificatie” of geheugen vervalsing duid op het toevoegen van onjuiste
elementen aan een overigens goede herinnering. Bij “onfabulatie” gaat het om het voledig
verzinnen van voorbije gebeurtenissen om een “geheugengat” te vullen.
Men maakt in onderscheid in



het inprenten van geheugen ( registratie )
behouden van geheugen ( retentie )
oproepen van geheugen (reproductie )
vaak vervangt een gecreëerde herinnering een werkelijke herinnering, om de als storend
ervaren amnesie ( herinnering )niet te hoeven accepteren. Dit wordt gezien als een “niet –
bewuste”vervalsing waarin door zelf echt in gelooft.
De leugens en verzinsels zijn vaak bedoeld omt om een bepaalde reactie van de omgeving te
krijgen, overtuigd liegen gaat verder dan liegen en dit noemt men “pseudologia fantastica” of
“mythomaniem.
Pathologisch liegen
Volgens sommigen is pseudologia fantastica niet hetzelfde als pathologisch liegen. Hoewel
ook de pathologisch leugenaar een onbedwingbare drang heeft tot liegen zou hij/zij wel weten
dat hij liegt, terwijl de pseudologia fantastica patiënt alle contact met de realiteit zou hebben
verloren.
Tot verdriet van de nosografen ( medische ziekten beschrijvers ) springen de pathologische
misidentificaties uit de band van elk systeem tot categorisering van syndromen.
In vrijwel elk ziektebeeld kunnen ze voorkomen terwijl ze er
ook in kunnen ontbreken. Het heeft dan ook geen zin delirante-,
manische-, melancholische-, schizofrene e.a. misidentificaties te
onderscheiden. Misidentificaties zijn syndroom-aspecifieke symptomen.
Confabuleren
Confabuleren is het vertellen van overdreven, gefantaseerde of onware verhalen, en dus
gerelateerd aan de hierboven beschreven vormen van gedrag. Confabulatie kan echter ook te
maken hebben met een cognitieve stoornis van het geheugen die bij hersenbeschadiging kan
optreden. Een dergelijk stoornis moet echter niet verward worden met amnesie
Amnesiepatiënten raken bijvoorbeeld bij het vertellen van een verhaal vaak de draad kwijt,
terwijl confabulerende patiënten het verhaal overdrijven, of er nieuwe elementen aan
toevoegen. Bij confabulatie zijn ook andere hersengebieden betrokken dan bij amnesie, zoals
de ventromediale (midden-onderste) frontale cortex en de orbitofrontale cortex. Mogelijk is
confabulatie bij deze frontale patiënten toe te schrijven aan een onvermogen om informatie uit
het geheugen op te halen ( reproduictie ) of een stoornis in de executieve functies .Onder
executieve functies (EF) worden de hogere controlefuncties van de hersenenverstaan.
Deja vu
Men meent iets al eerder gezien te hebben
déjà senti
men denkt iets al eerder gedacht of ervaren te hebben
déjà vécu
Men meent eerder meegemaakt of beleefd te hebben
déjà visité
Men meent eerder op een bepaalde plek te zijn geweest
jamais vu
Men meent een bekend persoon of beeld nooit te hebben gezien
Hoewel misidentificatie maar bij een klein percentage van de bevolking voorkomt, heeft zo
goed als iedereen wel eens een “Deja vu” gehad.
men meent iets al eerder gezien te hebben, hoewel dit niet het geval is. Het déjà vu
verschijnsel slaat niet alleen op beelden ontleend aan de visuele waarneming, er zijn ook
varianten bekend waarbij het gaat om een innerlijk proces, zoals een gedachte of een ervaring:
men spreek dan ook wel van déjà senti (eerder gevoeld), eerder bezocht (déjà visité) of eerder
meegemaakt of beleefd (déjà vécu). Ook het tegenovergestelde proces kan plaatsvinden: men
zegt dan bijvoorbeeld dat een bekend persoon of beeld nooit eerder is gezien. Dit verschijnsel
heet jamais vu (nooit gezien). Jamais vu treedt o.a. op bij het Syndroom van Capgras
Capgras waan
Men denkt dat een familielid of kennis vervangen is door een gelijkende bedrieger
incidenteel ziet een Capgras-patiënt zichzelf als dubbelganger . Door de doorlopende
overtuiging in een wereld van bedriegers te leven, kan de patiënt na verloop van tijd
psychotische verschijnselen ontwikkelen. Bij vrouwen komt de aandoening ongeveer twee
keer zoveel voor als bij mannen
Cotard waan
Cotard-waan is een zeldzame psychische aandoening, waarbij iemand de waan heeft dat hij
dood is, niet bestaat of dat zijn organen of bloed ontbreken. De aandoening treedt op als
gevolg van een neurologische aandoening, hersenletsel of als onderdeel van een breder
psychisch ziektebeeld (veelal psychosen) en gaat vaak gepaard met depressies en
depersonalisatie.
Fergoli waan
Men denkt dat meerdere mensen “gespeeld” worden door één persoon
Intermetamorfose
het geloof dat mensen in de omgeving identiteiten ruilen met elkaar met behoud van hetzelfde
uiterlijk.
Subjectieve verdubbelt
Een persoon gelooft dat er een dubbelganger of dubbele van hem-of haarzelf bestaat en
onafhankelijke acties verricht onder zijn naam. Echter, dergelijke waanvoorstellingen
overtuigingen, vaak alleen of meer zelden gemeld, worden soms ook beschouwd als een deel
van de Identificatiesyndroom. Bijvoorbeeld: gespiegelde zelf-misidentificatie
gespiegelde zelf-misidentificatie
De overtuiging dat de reflectie in een spiegel een andere persoon is.
Reduplicatieve paramnesie
De overtuiging dat een bekend persoon, plaats, voorwerp of lichaamsdeel is gedupliceerd. Zo
kan een persoon geloven dat ze in feite niet echt in het ziekenhuis is waar zij werd toegelaten,
maar dat ze in een identiek uitziende ziekenhuis in een ander deel van het land, ondanks dat
dit duidelijk niet zo is.
Metgezellen waan
Het geloof dat objecten (zoals zacht speelgoed) zijn wezens zijn met gevoel
Zelf kloon pluralisering
Het geloof dat er meerdere exemplaren van hem-of haarzelf, identiek zowel fysiek als
psychologisch rondlopen
hyperidentificatie, valse herkenning, persoonsverwisseling, persoonsverwarring.,hypo-identificatie, non
recognition, persoonsmiskenning
negatieve misidentificatie
Iemand ten onrechte niet herkennen is hem foutief
identificeren als een onbekende. Dit noemen wij
negatieve misidentificatie, het niet herkennen van een bekende.
Dubbelgangerswaan
Depersonalisatie wanen
Gemengd type
Gedeelde psychotische stoornis
Deze waan wordt ook wel : “folie à deux” genoemd ; twee mensen
delen een waan. Het delen van de waan houdt de relatie staande
evenals de waan zelf, omdat ze deze samen koesteren.
Dit is een belangrijk punt én een mooi leermoment voor de
psychiatrie. In de psychiatrie inrichting in Breda werden tot voorkort
mensen met psychiatrische stoornissen en problemen op postcode in
de gebouwen van het filiaal ingedeeld. Ongeacht het ziekte beeld
iedereen door elkaar.
Er is een reorganisatie gaande waarbij mensen , op ziektebeeld worden
geplaatst. Dit noemt men “zorgpaden”. Waarschijnlijk is dit bij het
bestuur bekend, ( speculatie ) maar hun geeft men haar eigen ambitie
de voorkeur.
Auditieve waan
Een beeld dat ontstaat wanneer een het gehoor geprikkelt wordt, maar onjuist is waargenomen
en geïnterpreteerd, zoals het horen van de wind als iemand die aan het huilen is. Iedereen kan
een enkele keer een waan ervaren. Echter komen wanen zeer vaak voor bij mensen die lijden
aan schizofrenie.
Afstammingswanen
Deze waan heb ik zelf ook meegemaakt. Om een onbekende reden, meende ik mij ( nog voor
het bestaan van het Bernini mysterie, of de Davinci Code mij bekend waren ) een
afstammeling van Jezus, in de waan werd ik vervolgd, om die reden. Het werd echter nog
heftiger toen ik de vele stenen met geschriften erop op in de straten van Parijs tegenkwam; ik
durfde er niet over te lopen. Deze stenen zouden grafstenen zijn.
In mijn hoofd werd een waansysteem gevormd. Mijn gehele familie werd door de GGZ te
worden uitgeroeid en ik moest om die reden bij de Nederlandse of Braziliaanse ambassade
hulp zoeken ( wat ik uiteindelijke vanwege wantrouwen niet heb gedaan ) . Ook de voelde ik
mij veilig en waande ik me beschermd door de kerk en de VN.
Door een voor mij toen logisch lijkende gedachte concludeerde ik dat er op aarde slechts een
aantal families de baas waren en dat deze al lange tijd de toekomst van de wereld bepaalde.
Zij zouden mij als Revolutionair zien en dus als bedreiging. In mijn waan ging ik er vanuit dat
de kerk en de VN de enige organisaties waren die me wilde / konden helpen.
Om de Grote kerk van Breda ligt een redelijk brede stoeprand. Ik verklaarde die functie
alsvolgt. De stoeprand bestaat niet uit 1 geheel maar uit verschillende segmenten.
Wanneer de vooraanstaande families een Revolutie vreesden en daarvoor een familie
uitroeide, dan werd op zo een stoepsteen de naam van de familie gebeiteld. Omdat families
vaak met elkaar verbonden zijn werden als voorzorgsmaatregel ook bevriende families
vermoord. De Kerk hoe verouderd ook, was de zo goed als enige organisatie die genoeg
invloed had om het verbond van de machtige families te stoppen, dit zou al eeuwen zo zijn
gegaan.
Wanneer alle verschillende segmenten van de stoeptegels rondom de kerk vol waren, zou de
kerk en al haar bondgenoten oorlog aan de families verklaren
Waanwaarneming
bij wanen gaat het meestal om een al uitgewerkt idee en overtuiging, terwijl bij een
waanwaarneming het meer gaat om de interpretatie van een bepaalde gebeurtenis, die op dat
moment plaatsvindt
olfactorische wanen
Men meent een geur waar te nemen terwijl deze er niet is ; de geur wordt geclassificeerd
passend in de waan die wordt ervaren
niet-gespecificeerde waan
Praktisch