Presentatie Psychose en schizofrenie

Psychose en Schizofrenie
Lieuwe de Haan
Arjen Sutterland
Zorglijn Vroege Psychose
Inhoud
1. Wat is psychose?
2. Wat is schizofrenie?
3. Welke symptomen komen voor bij psychosen?
4. Wat is het beloop?
5. Hoe vaak komt het voor en welke oorzaken kennen we?
6. Genen
7. Hersenen en dopamine
8. De behandeling
1. Psychose
• Als neutrale informatie bijzonder wordt
Waarom kijken zij mij zo aan?
Ze willen me iets zeggen met cijfer 9
Ik wordt in de gaten gehouden
Hoe weet ze dat over mij?
Dopamine ~ Belangrijk
Howes, O. D. et al. Arch Gen Psychiatry 2009;66:13-20
Psychose
• Bij psychose is de informatie verwerking verstoord.
• Hierbij krijgen mensen vaak het idee dat zaken
speciaal voor hen bedoeld zijn.
• Degenen die dit meemaken proberen hier logica in
te vinden en kunnen zo tot waanideeën komen.
• Meer en langdurige dopamine afgifte speelt hier
een belangrijke rol in.
Psychose is divers
Ontwikkeling:
soms plotseling
vaker geleidelijk
Veel variatie:
soms chaotisch en bizar
soms opgewonden
of juist erg teruggetrokken
zelfverzorging kan ernstig tekortschieten
soms is het moeilijk om contact te leggen
Wanen
Individuele overtuigingen zonder voldoende grond,
waaraan iemand blijft vasthouden ondanks bewijzen
van de onjuistheid ervan.
Wanen kunnen niet herleid worden tot opvattingen
die horen bij een bepaalde (sub)cultuur of religieuze
gemeenschap.
Vrijwel altijd staat de persoon zelf in het middelpunt.
Hij of zij ondergaat bepaalde invloeden,
krijgt speciale aandacht
of heeft bijzondere eigenschappen.
Er zijn verschillende soorten wanen
Paranoïde waan
Beïnvloedingswaan
Grootheidswaan
Religieuze waan
Somatische waan
Nihilistische waan
Misidentificatie waan
….
2. Schizofrenie
Schizofrenie is een aandoening met vele gezichten
Het beloop loopt sterk uiteen van gunstig tot uiterst
ongunstig
Dus niet:
gespleten persoonlijkheid
Schizofrenie en andere psychosen
1. Schizofrenie
2. Schizofreniforme stoornis
3. Schizoaffectieve stoornis
4. Waanstoornis
5. Kortdurende psychotische stoornis
6. Gedeelde psychotische stoornis
7. Psychotische stoornis door somatische aandoening
8. Depressie met psychotische kenmerken
9. Manie met psychotische kenmerken
10. Psychotische stoornis door een middel
Schizofrenie [DSM-IV]
A. Kenmerkende symptomen
Minimaal twee van de volgende, elk gedurende één maand
een belangrijk deel van de tijd aanwezig (of korter bij
succesvolle behandeling):
1. Wanen
2. Hallucinaties
3. Onsamenhangende spraak (incoherentie)
4. Ernstig chaotisch of katatoon gedrag
5. Negatieve symptomen, d.w.z affectvervlakking, gedachten- of
spraakarmoede of apathie
Schizofrenie [DSM-IV]
C. Duur:
Verschijnselen van de stoornis zijn gedurende tenminste zes
maanden ononderbroken aanwezig.
In deze periode van zes maanden moeten er tenminste één
maand symptomen zijn die voldoen aan criterium A
Verschijnselen kunnen zich beperken tot beperken tot negatieve
symptomen of tot twee of meer symptomen uit criterium A in een
lichte vorm (vreemde overtuiging, ongewone zintuigelijke
ervaringen)
3. Symptomen bij Psychosen
Positieve
Wanen
Hallucinaties
Verwardheid
en
negatieve
symptomen
Minder actief
Verminderd initiatief
Vlakke emoties
vervlakking
Sociaal
terugtrekgedrag
Spraakarmoede
Symptomen
a. Inhoudelijke denkstoornissen
b. Waarnemingsstoornissen
c. Verwardheid
d. Negatieve symptomen
e. Cognitieve stoornissen
f. Stemmingsstoornissen
g. Angststoornissen
h. Gebrek aan inzicht
a. Inhoudelijke Denkstoornissen
afwijkende denkbeelden, opvattingen en interpretaties.
Milde varianten:
magisch denken [bijgelovigheid
helderziendheid].
Ernstig:
wanen
b. Waarnemingstoornissen
Hallucinaties
Horen, voelen, zien en/ of ruiken
Terwijl er in de realiteit geen stimulus is
Stemmen horen
De meest voorkomende, waarnemingstoornis bij
schizofrenie
BV: stemmen die zich tot de patient richten:. “je
ogen staan raar” of “er is iets mis met jou”
of over de patient spreken: bv. “wat ziet hij er
vreemd uit” of “het gaat niet goed met hem”.
c. Verward denken
Associatief
Onlogisch
Gedachteblokkade
d. Negatieve symptomen
Verminderde emotionele ervaring en uitingen
Spraakarmoede
Gebrek aan interesse
Apathie
Gebrek aan sociale belangstelling
e. Stoornissen
van cognitieve functie
Moeite met verwerken van ingewikkelde
of snel opeenvolgende indrukken
Aandacht #
Inprenting #: geheugenklachten
Het minder goed herkennen van gezichtsuitdrukkingen
Moeite om alledaagse gesprekken op gang te houden.
f. Stoornissen in stemming
Depressie & Piekeren
g. Angst stoornissen
20% Sociale fobie
15% Obsessieve Compulsieve stoornis
5% Paniekstoornis
h. Verstoord inzicht
Komt vaak voor en heeft Invloed op de therapietrouw
4. Beloop
psychotische episoden
restfasen
Uitkomst 1e episode
37 onderzoeken, 4100 patienten, 38 maanden gevolgd
50
40
30
20
Goed
Slecht
10
0
Menezes, 2006
WHO incidentie studie Psychose
776 patienten, 25 jaar gevolgd
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Schizofrenie
Hersteld
Non Schizofrenie
Hersteld
GAF symptomen
Schizofrenie > 60
GAF symptomen
Non Schizofrenie
> 60
Harrison e.a., 1998
5. Hoe vaak komt het voor?
Jaarlijkse zijn er 2/10.000 nieuwe gevallen
0.7/100 mensen krijgt in zijn/haar leven schizofrenie
Jongvolwassenen &
psychiatrische stoornissen
5. Oorzaken?
Risicofactoren: omgeving
Cannabis
ODDs
4,5
4
3,5
3
2,5
2
1,5
1
0,5
0
Cannabis 15 e jaar
Cannabis 18 e jaar
Geen
Migratie
ODDs
4,5
4
3,5
3
2,5
2
1,5
1
0,5
0
2e generatie
1e generatie
autochtoon
Opgroeien in een grote stad
2,5
2
1,5
ODDs
1
0,5
0
grote stad
stad
platteland
Trauma
ODDs
4,5
4
3,5
3
2,5
2
1,5
1
0,5
0
sexueel trauma
pesten
geen trauma
Genen
Risico op schizofrenie voor
1e graads familieleden
50
Bevolking
40
kinderen
30
20
Zusters/Broers
Dizygote tweeling
Monozygote tweeling
10
0
Kinderen van 2 ouders
met schizofrenie
Risico op schizofrenie voor
2e graads familieleden
50
40
30
20
10
0
Bevolking
Halfzusters/Halfbroers
Neven/Nichten
Ooms/Tantes
Kleinkinderen
Omgeving en genen bepalen in
interactie de kwetsbaarheid
7. Hersenen en Dopamine
Hersenen: netwerk
Basale Kernen
Beweging
Emoties
Hyperactief: psychose
Te veel antipsychotica:
Stijfheid, trillen
Frontale Schors
Problemen oplossen
Plannen
organisatie
Limbisch systeem
emoties
Gehoor schors
Verwerkt geluid
Bij hallucinaties ook actief
Achterste kwab
Verwerkt
Beelden
Gezichts
herkenning
Hippocampus
Leren
geheugen
Dopamine ~ psychose
Dopamine
Denken
Aandacht
Emotie
Beloning
Beweging
Dopamine is actiever
Howes, O. D. et al. Arch Gen Psychiatry 2009;66:13-20
8. Behandeling
a. Antipsychotica
Antipsychotica zijn effectief
verminderen psychose
50
40
30
20
Antipsychotica
Placebo
10
0
Leucht e.a. 2008
Antipsychotica zijn effectief
voorkomen terugval
80
70
60
50
40
Antipsychotica
Placebo
30
20
10
0
Leucht e.a. 2008
Zorglijn Vroege Psychose
Bedankt u voor uw vertrouwen
Aantal patienten in psychiatrische kliniek ~ antipsychotica
Werking antipsychotica
Binden aan het ontvangst station van dopamine
Daardoor wordt het signaal gedempt
Verschillen
Effect van de verschillende antipsychotica
is vergelijkbaar
Alleen clozapine is effectiever
bijwerkingen
Verschillen per antipsychoticum:
Trillen, stijfheid
Gewichts toename
Verhoogd bloedsuiker en vetten
Seksuele functiestoornissen
Aanmaak van bloedcellen
Waar kunnen we de meeste winst halen?
a. Zelfvertrouwen
b. Samenwerking
c. Drugs
a. Zelfvertrouwen
Verbeteren van zelfvertrouwen
1. Psycho educatie
2. Cognitieve Gedragstherapie
3. Individual Placement Support
4. Gezins Interventie
5. Fitness
6. Lotgenoten contact
% patienten met een betaalde baan
na 1 jaar
IPS vs Stapsgewijze Arbeids Voorbereiding
50
40
30
20
10
0
IPS
Stapsgewijs
Fitness
Cognitie
Zelfvertrouwen
Effect begeleid lotgenoten contact
50
40
30
20
Toename sociaal
contact buiten de
lotgenoten groep
Toename sociaal
contact
wachtlijst groep
10
0
Ook toename optimisme en zelfvertrouwen
e.a, 2008
Castelein
b. Samenwerken
Assertive Community Treatment
Multidisciplinair
Contact krijgen en houden
Maximale bereikbaarheid
Caseload 10-15
Zorg aan huis
Praktisch en zelfmanagement
Assertive Community Treatment vs
standaard zorg
Relatief Risico op slechte uitkomst
referentie
ontevredenheid
werkeloosheid
uitval
heropname
geen zelfstandige
huisvesting
dakloosheid
0
0,5
1
c. Drugs
Cannabis vrije dagen na Training Motiverend interviewen en
Familie Interactie Vaardigheden
vs
Alleen Psycho educatie
70
60
50
40
30
Familie Interactie
Psycho educatie
20
10
0
Smeerdijk e.a. 2010
Onderzoek naar ontwikkeling melktandjes
Voeding en infectie relateren aan ontwikkeling
Samenwerking met Mount Sinai Hospital New York
Nodig: 1 melktandje van patient
Bedankt voor
Uw aandacht !
Zorglijn Vroege Psychose