Literatuur - Techniek voor HBO

L I T E R
A
T U
U
R
In dit overzicht beperken we ons tot de belangrijkste overzichtswerken. Naast de uitgaven die tot de grote
klassiekers op het gebied van de bouwkunstgeschiedenis worden gerekend, zijn ook werken opgenomen die
recent zijn verschenen en nog steeds goed verkrijgbaar zijn.
Naast de overzichtswerken zijn er onnoemelijk veel andere uitgaven over architectuur verschenen, zoals
architectenmonografieën, uitgaven gericht op een bepaalde regio of stad, enz. Het zou te ver gaan om al
deze uitgaven hier te vermelden.
Overzichtswerken, algemeen
Architectural Theory – from the renaissance to the present, Köln, 2003, 845 blz.
Compilatie van de belangrijkste theoretische geschriften van architecten en architectuurtheoretici.
Gugel, E.: Geschiedenis van de bouwstijlen in de hoofdtijdperken der architectuur, Rotterdam,
1869 e.v. tot 1920 (4de druk bewerkt door J.H.W. Leliman is het meest uitgebreid), ca. 1100 blz.
Wat ouder klassiek handboek met een betrouwbaar overzicht tot circa 1900.
Kostov, Spiro: A history of Architecture – Settings and rituals, New York, Oxford, 1985, 1995, 792
blz.
Overzichtswerk met veel aandacht voor de stedenbouwkundige contekst van de architectuur.
Nervi, Pier Luigi (redactie): Weltgeschichte der Architektur, Stuttgart 1977, vertaling uit het
Italiaans, 14 delen met ca. 5000 blz., ook als serie van 15 paperbacks verschenen.
In de monumentale reeks boeken hebben diverse vooraanstaande historici een bijdrage geleverd,
onder redactie van Nervi.
Pevsner, Nikolaus: An Outline of European architecture, London 1943, in het Nederlands vertaald:
Europese architectuur, 2 delen, Rotterdam, 1970 e.v.,
Overzicht van de Westeuropese bouwkunst vanaf 300 tot 1940; soms nogal subjectief.
Pevsner, Nikolaus, Hugh Honour en John Fleming: Lexikon der Weltarchitektur, München 1992,
2878 blz. (uit het Engels).
Handboek met 3000 trefwoorden dat verschillende malen is bijgewerkt. Ingangen per land,
architect en trefwoorden
Watkin, David: A History of western architecture, London 1986, vertaald in het Nederlands: De
westerse architectuur, Nijmegen 1994, 592 blz.
Architectuurgeschiedenis geschreven vanuit de continuïteit van stijlen en stromingen vanaf de
5de eeuw voor Chr. t/m de 20ste eeuw.
Overzichtswerken algemeen, Nederland en België
Blijdenstijn, R.K.M. en R. Stenvert: Bouwstijlen in Nederland - 1040-1940, Utrecht/Antwerpen
1994
Fockema Andreae, S.J., E.H. ter Kuile, R.C. Hekker: Duizend jaar bouwen in Nederland, 2 delen,
Amsterdam 1957, 928 blz.
Kleijn, Koen, Jos Smit, Claudia Thunissen: Nederlandse bouwkunst – Een geschiedenis van tien
eeuwen architectuur, Alphen aan de Rijn 1995 (4de druk 2004)
Kunstreisboek van Nederland, Amsterdam, 7de druk, 1977, twee delen; vanaf de 8ste druk in
1984 verschenen enkele delen per provincie; vanaf 1996 voortgezet als serie Monumenten in
Nederland.
Overzicht van de belangrijkste monumenten in Nederland.
Meische, R. en H.J. Zantkuijl: Het Nederlandse woonhuis van 1300-1800. Vijftig jaar Vereniging
Hendrick de Keyser, Haarlem 1969
Vermeulen, F.A.J.: Handboek tot de geschiedenis der Nederlandse bouwkunst, ’s Gravenhage
1928-1941.
Standaardwerk bestaande uit drie delen met tekst en drie delen met afbeeldingen.
Vriend, J.J.: De bouwkunst van ons land, Amsterdam 1942 e.v., 1949 2e druk, 3 delen, 600 blz.
Overzicht van de gehele bouwkunstgeschiedenis van Nederland.
Zantkuijl, H.J.: Bouwen in Amsterdam, Amsterdam, 1993, 758 blz.
Ontwikkeling van de bouwkunst en bouwtechniek, voornamelijk geïllustreerd met voorbeelden in
Amsterdam en omgeving
Overzichten nieuwere bouwkunst (19de en 20ste eeuw)
Banham, R.: Theory and design in the first machine age, London, 1960, 338 blz. ,verschillende
herdrukken.
Overzicht van de geschiedenis van het moderne bouwen.
Benevelo, Leonardo: Storia dell architettura moderna, Bari 1960, vertaald in het Engels: History of
modern architecture, 2 delen, London 1971, 868 blz.
Overzicht van de moderne bouwkunst vanaf 1740 met ontwikkeling van nieuwe bouwtechnieken.
Veel aandacht voor stedenbouwkundige plannen.
Frampton, Kenneth: Modern architecture – a critical history, London 1980, Nederlandse vertaling:
Moderne architectuur, een kritische geschiedenis, Nijmegen 1988, 448 blz.
Thematische benadering van de bouwkunst tussen 1850 en 1980 tegen de achtergrond van
sociale en politieke ontwikkelingen.
Giedeon, Siegfried: Space, time, architecture, London, Cambridge, 1941/1949. Nederlandse
vertaling Ruimte, tijd en bouwkunst, Amsterdam 1954, 250 blz.
Ontwikkeling van de bouwkunst en bouwmaterialen als aanloop tot het moderne bouwen.
Hitchcock, Henry Russell: Architecture, nineteeenth and twentieth centuries, Harmondsworth
1958, 1963, 688 blz.
Gedegen overzicht van Westerse architectuur vanaf 1800 tot 1940.
Jencks, Charles: Modern movements in architecture, 1973, 432 blz.
Overzicht van de bouwkunst van ca. 1930 tot ca, 1970.
Lampugnani, Vittorio Magnago (redactie): Lexikon der Architektur des 20. Jahrhunderts, Stuttgart
1964 en 1983, 356 blz.
Overzicht van de architectuur vanaf 1800 met ingangen per land, architect en trefwoorden.
Pevsner, Nikolaus: Pioneers of the modern movement: From William Morris to Walter Gropius,
London 1936. Daarna diverse verbeterde herdrukken, o.a. 1960, als Pioneers of Modern design
Tafuri, Manfredo en Francesco Dal Co: Architektur der Gegenwart, Stuttgart 1977 e.v. 458 blz.
Vertaling uit het Italiaans, 1976.
Ontwikkeling van de Westerse bouwkunst tussen 1900 en 1970 tegen de achtergrond van sociale
en technologische ontwikkelingen.
Overzichten nieuwere bouwkunst (19de en 20ste eeuw), Nederland en België
Rijksdienst voor de Monumentenzorg (redactie): Architectuur en stedebouw in ... 1850–1940,
serie van 16 delen per provincie en vier grote steden, Zwolle 1990–1996, ca. 150 blz. per deel.
Aparte uitgaven per provincio/regio en van de grote steden. Uitgegeven in het kader van het
Monumenten Inventarisatie Project.
Colenbrander, Bernard (red.): Style – Standard and signature in Dutch achitecture of the
nineteenth and twentieth centuries, Rotterdam 1993, 359 blz.
Puttemans, P. en L. Herve: Moderne bouwkunst in België, Brussel 1975, 262 blz.
Belgische bouwkunst van circa 1800 tot 1970.
Egyptische en Griekse bouwkunst
Lloyd, Seton, Hans Wofgang Müller en Roland Martin: Architektur der frühen Hochkulturen,
Stuttgart 1975, 416 blz., bevat vertaling in het Engels.
De architectuur in Voor-Azië, Egypte en Griekenland.
Gruben, Gottfried: Die Tempel der Griechen, 4de bijgewerkte druk, München 1994, 484 blz.
Uitstekend overzicht van de Griekse tempels met gedetailleerde beschrijving van ontwikkelingen
in stijl en bouwwijze.
Romeinse bouwkunst
Bechert, Tilmann: Römisches Germaniën, Zürich/München 1982, 292 blz.
Overzicht van de opgravingen en reconstructies tussen Rijn en Maas in Duitsland.
Klok, R.H.J. en F. Brenders: Reisboek voor Romeins Nederland en België, Haarlem/Antwerpen
1981, 164 blz.
Overzicht van Romeinse monumenten in beide landen per provincie onderverdeeld.
Ward-Perkins, J.B.: Architektur der Römer, Stuttgart 1975, 364 blz., bevat vertaling in het Engels.
Overzicht van de Romeinse architectuur in Europa.
Vroegchristelijke en Byzantijnse bouwkunst
Krautheimer, Richard: Early christian and byzantine architecture, Harmondsworth 1965, 1975, 420
blz.
Mango, Cyril: Byzantinische Architektur, Stuttgart 1975, 392 blz.
Overzicht en verspreiding van de Byzantijnse bouwkunst.
Romaanse bouwkunst
Conant, Kenneth John: Carolingian and romanesque architecture, Harmondsworth 1959, 381 blz.
Deijk, Ada van: Romaans Nederland, uit het Frans vertaald, Amsterdam 1994, 352 blz.
Overzicht toegespitst op kerkelijke bouwkunst.
Kubach, Hans Erich: Architektur der Romanik, Stuttgart 1975, 432 blz.
Overzicht van de Romaanse bouwkunst in Europa.
Kuile, E.H. ter: De Romaanse kerkbouwkunst in de Nederlanden, Zutphen 1975 en aangevuld
1981, 160 blz.
De Romaanse architectuur in België en Nederland toegespitst op de kerkbouw.
Toman, Rolf (red.): Romaanse kunst - Architectuur, Beeldhouwkunst, Schilderkunst, Keulen
1996. Nederlandse vertaling 1996, 481 blz.
Gotiek
Frankl, Paul: Gothic architecture, Harmondsworth 1959, 529 blz.
Grodecki, Louis: Architektur der Gotik, Stuttgart 1975, 444 blz. bevat vertaling in het Engels.
Overzicht van de Gotiek in Europa.
Meische, R.: De gotische bouwtraditie – Studies over opdrachtgevers en bouwmeesters in de
Nederlanden, Amersfoort 1988
Kimpel, Dieter en Robert Suckale: Die gotische Architektur in Frankreich 1130–1270, München,
1994, 576 blz.
Op de kathedralen toegespitst overzicht waarin ook de bouwtechiek is toegelicht.
Toman, Rolf (red.): De kunst van de Gotiek: architectuur, beeldhouwkunst, schilderkunst. Keulen:
Könemann, 1999
Renaissance
Benevelo, Leonardo: The architecture of the Renaissance, London 1978, 1078 blz., 2 delen.
Goed overzicht van Renaissance, Barok en Classicistische bouwkunst.
Murray, Peter: Architektur der Renaissance, Stuttgart, 1975, 404 blz. bevat vertaling in het Engels.
Breed overzicht van de architectuur van de Renaissance.
Vos, Rik en Fred Leeman: Het nieuwe ornament, Den Haag 1986, 196 blz.
Gids voor de architectuur en decoratie van de Renaissance.
Barok, Rococo, Classicisme
Benevelo, Leonardo: The architecture of the Renaissance, London 1978, 1078 blz., 2 delen.
Goed overzicht van Renaissance, Barok en Classicistische bouwkunst.
Kuyper, W.: Dutch Classicist architecture – A survey of Dutch architecture, Gardens and AngloDutch architectural relations form 1625 tp 1700, Delft 1980, 616 blz.
Standaardwerk over het Nederlandse Classicisme tussen 1625 en 1700.
Norberg-Schulz, Christiaan: Architektur des Barock, München 1975, 412 blz.,
Overzicht van de architectuur van de Barok.
Norberg-Schulz, Architektur des Spätbarock und Rokoko, München 1975, 412 blz., bevat vertaling
in het Engels.
Overzicht van de late Barok en Rococo.
Toman, Rolf (red.): De kunst van de Barok – Architectuur, Beeldhouwkunst, Schilderkunst, Keulen
1997. Nederlandse vertaling 1998, 505 blz.
Neostijlen
Middleton, Robin en David J. Watkin: Architektur der Neuzeit, Stuttgart, 1975
Breed overzicht van de neostijlen in Europa en de Verenigde Staten.
Mignot, Claude: Architektur des 19. Jahrhunderts, Stuttgart 1983, 332 blz.
Overzicht van neostijlen in samenhang met nieuwe materialen.
Oosterhoff, J.: Constructies, Delft 1978, 214 blz.
Internationale voorbeelden van constructies in gebouwen en bruggen.
Oosterhoff, J., G.J. Arends, C.H. van Eldik en G.G. Nieuwmeijer: Bouwtechniek in Nederland,
Delft, 1988, 352 blz.
Overzicht van constructies uit de 19de eeuw in Nederland.
Pevsner, Nikolaus: A history of building types, London 1976 e.v., 352 blz.
Overzicht van nieuwe gebouwtypen die veelal in de 19de eeuw ontstonden, zoals stations,
bibliotheken, musea enzovoort.
Rosenberg, H.P.R.: De 19de-eeuwse kerkelijke bouwkunst in Nederland, Den Haag 1972, 228
blz.
Neostijlen in de Nederlandse kerkbouw.
Toman, Rolf: Classicisme en Romantiek – Architectuur, Beeldhouwkunst, Schilderkunst,
Tekenkunst – 1750-1848, Keulen 2000. Nederlandse vertaling 2000, 520 blz.
Art Nouveau en Art Deco
Art Nouveau België, tentoonstellingscatalogus, Brussel 1980, 484 blz.
Compleet overzicht van Art Nouveau in België in architectuur en toegepaste kunst.
Gans, L.: Nieuwe Kunst, Utrecht 1966, 296 blz.
Overzicht van de Nederlandse bijdrage aan de Art Nouveau in architectuur en kunstnijverheid.
Klein, Dan, Nancy A. McClelland en Malcolm Haslam: Art Deco, Alphen aan den Rijn 1987, 288
blz.
Internationaal overzicht van Art Deco in Europa en Verenigde Staten.
Russell, Frank: Art Nouveau Architecture, London 1979, 332 blz.
Internationaal overzicht van Art Nouveau architectuur.
Bouwkunst in de 20ste eeuw
Borsi, Franco: The monumental Era – European architecture and design – 1929-1939, Parijs
1986, Engelse vertaling 1987, 207 blz.
Overzicht van de monumentale en nationalistische architectuur in deze periode.
Joedicke, Jürgen: Architekturgeschichte des 20. Jahrhunderts, Stuttgart 1990, 256 blz.
Bewerking van ‘Moderne Architektur – Strömingen und Tendenzen’ uit 1968 waarin de
architectuur na 1945 centraal staat.
Klotz, Heinrich: Die Revision der Moderne – Postmoderne Architektur 1960–1980, München 1984,
360 blz.
Breed opgezet overzicht van de postmoderne architectuur.
Klotz, Heinrich: Vision der Moderne – das Prinzip Konstruktion, München 1986, 488 blz.
Stromingen uit de peridoe 1960-1985 waarbij vooral de constructie een belangrijke rol speelt in de
architectuur.
Bouwkunst in de 20ste eeuw, Nederland
Bock, Manfred, Menno Fluks, Vincent van Rossum en Maud Vink: Van het Nieuwe Bouwen naar
een Nieuwe Architectuur, Den Haag 1983, 164 blz.
Een studie naar ontwerpen, gebouwen en stedenbouwkundige plannen tussen 1925 en 1945
binnen de Groep ’32.
Bosma, Koos en Cor Wagenaar (redactie): Een geruisloze doorbraak, Rotterdam 1994, 536 blz.
De geschiedenis van architectuur en stedenbouw tijdens de Duitse bezetting en wederopbouw na
1945 in Nederland.
Fanelli, Giovanni: Moderne architectuur in Nederland 1900–1940, Den Haag 1978 en 1981, 368
blz.
Standaardwerk met een overzicht van de Nederlandse bouwkunst tussen 1900 en 1940 met
uitgebreide bibliografische gegevens.
Grinberg, Donald: Housing in the Netherlands
1900–1940, Delft 1977, 144 blz.
Overzicht van de ontwikkeling van de sociale woningbouw in Nederland.
Groenendijk, Paul en Piet Vollaard: Gids voor moderne architectuur in Nederland, Rotterdam
1987, (eerste druk). Sindsdien nieuwe, verbeterde drukken verschenen.
Heuvel, Wim J. van: Structuralisme in de Nederlandse architectuur, Rotterdam 1992, 244 blz.
Overzicht van het Structuralisme, toegespitst op de Nederlandse bijdrage tussen 1960 en 1990.
Nederlandse architectuur en stedebouw, ’45 – ‘80, Amsterdam 1984, 239 blz.
Rebel, Ben: Het Nieuwe Bouwen, Assen 1983, 406 blz.
Overzicht van het Nieuwe Bouwen in Nederland.
Het Nieuwe Bouwen, tentoonstellingscatalogi, Delft, 1983, 5 delen
Overzicht van het Nieuwe Bouwen in Nederland bij vijf tentoonstellingen met de ondertitels:
Voorgeschiedenis, De Stijl, CIAM, Volkshuisvesting en stedebouw, Amsterdam 1920–1960,
Rotterdam 1920–1960.
Restauratie en renovatie
Back, Aimée de, Jo Coenen, Marieke Kuipers, Wiek Röling (red.): Gesloopt, gered, bedreigd –
Omgaan met naoorlogse bouwkunst, Rotterdam 2004, 192 blz.
Dit boek gaat in op de problematiek van de naoorlogse architectuur en stedenbouw in Nederland.
Denslagen, W.F.: Omstreden herstel, Den Haag 1987, 228 blz.
Kritiek op het restaureren van monumenten met een aantal belangwekkende voorbeelden.
Nijhoff, Peter en Ed. Schulte: Herbestemming industrieel erfgoed in Nederland, Zutphen 1994,
192 blz.
Achtergronden van de invloed van nieuwe bestemmingen voor monumentale industriële
monumenten.
Pieper, Klaus: Sicherung historischer Bauten, München, 1983, 336 blz.
Handboek toegespitst op de constructietechniek bij restauratie van monumenten.
Provoost, M. en C. Wilkins: Re-arch, nieuwe ontwerpen voor oude gebouwen, Rotterdam 1995,
172 blz.
Theoretische onderbouwing van hedendaagse ingrepen bij restauraties en renovaties, met
signalementen van twintig Nederlandse voorbeelden.
Tillema, J.A.C.: Geschiedenis Monumentenzorg, Den Haag 1975, 660 blz.
Overzicht van 100 jaar monumentenzorg.