2 Grondbeginselen van de rechtsstaat

rec
hts
sta
at
2 GRONDBEGINSELEN VAN DE RECHTSSTAAT
VRAGEN blz. 28
1. Een regeervorm waarin een koning (monarchie) alle (absolute) macht heeft.
2. Thorbecke zorgde ervoor dat in de grondwet kwam te staan dat de koning slechts beperkte
macht heeft.
3. Eigen antwoord leerling.
Het belangrijkste kenmerk van een rechtsstaat is de grondwet, omdat die wet de macht van de
overheid beperkt en de rechten van de burger garandeert.
4. De machtenscheiding voorkomt dat alle macht in handen van één persoon of instantie kan
komen.
5. Het legaliteitsbeginsel houdt in dat je alleen veroordeeld kunt worden voor iets dat in de wet als
strafbaar staat omschreven.
Als je in carnavalskleding door de stad loopt, kun je geen straf krijgen. Er is namelijk geen wet die
dat verbiedt.
Als je naakt door de stad loopt, kun je wel gestraft worden. Dat staat als aanstootgevend gedrag
in de wet beschreven.
6. Eigen uitwerking leerling.
We geven een voorbeeld van de ne bis in idem-regel. Iemand is vrijgesproken voor verkrachting
wegens gebrek aan bewijs. De termijn om in hoger beroep te gaan is voorbij. Als na een jaar
bewijs wordt gevonden, is het onmogelijk om de verdachte voor de rechter te krijgen.
Deze regel volgt uit het beginsel dat een rechtsgeding eindig moet zijn. Wanneer deze regel er
niet zou zijn, zou het Openbaar Ministerie een (onschuldige) verdachte nog tientallen keren voor
hetzelfde delict voor de rechter kunnen laten komen en kan de (onschuldige) verdachte nooit
verder met zijn leven.
Vraag aan leerlingen wat ze vinden van de stellingname dat de ne bis idem regel niet moet
gelden voor geweldsmisdrijven als moord, zinloos geweld en verkrachting.
8. ZOEK DE ZINSDELEN BIJ ELKAAR blz. 29
De Franse Revolutie maakte
e. een einde aan de absolute macht van de
koning.
In een rechtsstaat worden
c. burgers beschermd tegen de macht van de
overheid.
Het algemeen kiesrecht is
f. een gelijkheidsrecht.
Het recht op onderwijs is
a. een sociaal grondrecht.
Een belangrijk uitgangspunt van de rechtsstaat is d. de vrijheid van het individu.
Machtenscheiding is
g. bedacht door Montesquieu.
Ministers en ambtenaren beschikken over
b. de uitvoerende macht.
9. TIJDLIJN blz. 29
d. c.
1750
1800
e.
1850
f.
1900
a. g.
1950
b.
2000
rec
hts
sta
at
10. TRIAS POLITICA blz. 29
macht wetgevende macht
uitvoerende macht
rechterlijke macht
wie?
regering en parlement
regering
onafhankelijke rechters
wat?
bedenken wetten
zorgen dat wetten uitgevoerd
worden
beoordelen van conflicten over wetten
11. GRONDRECHTEN blz. 32
a. en b.
In deze opdracht staan situaties waarin de individuele rechten van de burger op gespannen voet
staan met de belangen van de samenleving. We geven hier slechts het grondrecht dat bij elke
situatie hoort.
De eigen mening van de leerlingen kunt u aangrijpen voor een discussie over de grenzen van de
grondwet.
Enkele varianten van het klassengesprek vindt u aan het begin van deze handleiding.
Situatie
grondrecht
1. De gemeente weigert een rechts-extremistische groepering toestemming te geven om te
demonstreren, omdat zij moeilijkheden verwacht. Aanwijzingen hiervoor ontbreken.
2. Een gemeente geeft subsidie aan de kerken, maar weigert na protesten van buurtbewoners een
vergunning voor de bouw van een moskee. De bewoners zeggen dat ze de moskee in brand zullen
steken als die er toch komt.
3. Er wordt aangekondigd dat over een maand een tv-programma wordt uitgezonden waarin zelfmoord
centraal staat en ook aandacht wordt besteed aan de beste manier dit te doen. In de Tweede Kamer
worden hierover vragen gesteld en men wil voorkomen dat dit op tv komt.
4. Als ik het huis uit wil en meerderjarig ben, vind ik dat ik bij de gemeente recht heb op een eigen
huurwoning.
5. Een discotheek weigert een groep Antilliaanse jongeren, omdat er eerder problemen waren met
Antillianen. De eigenaar zegt: “Nu is de maat vol, ze komen er niet meer in.”
6. “Ik ben nu al twee jaar op zoek naar een baan en in de Tweede Kamer doen ze niets aan de
jeugdwerkloosheid. Ik wil de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid voor de rechter dagen!”
(Meike, 18, werkloos)
7. Bij voetbalrellen zijn enkele toevallig voorbijlopende jongeren opgepakt door de politie.
artikel 1 en 8
8. Twee ambtenaren komen, zonder huiszoekingsbevel, inspecteren of een man die bij de aanvraag van
een bijstandsuitkering heeft aangegeven alleen te wonen, ook echt alleen woont.
artikel 12
artikel 1 en 6
artikel 7 lid 2
artikel 22 lid 2
artikel 1
artikel 19
artikel 15 lid 1
rec
hts
sta
at
13. DIERENRECHTEN blz. 33
Eigen mening leerling.
Voorbeelden van argumenten:
Eens, want dan zijn de rechten van dieren permanent gewaarborgd en moet de politiek daarnaar
handelen. Nu hangt het dierenwelzijn af van de inzet van mensen en organisaties.
Eens, dieren behoren net zo goed als mensen tot de schepping.
Oneens, de grondwet is van toepassing op mensen. Het welzijn van dieren moet in aparte wetten
worden geregeld.