Hoe kan onze samenleving haar ondergang

Waarom zijn sommige beschavingen verdwenen?
Gebaseerd op het boek ‘Ondergang’ van Jared Diamond.
Hoofdvragen:
• Waarom nemen sommige
samenlevingen rampzalige
beslissingen?
• Hoe kan onze samenleving haar
ondergang voorkomen?
De ondergang van de Maya’s
 Overbevolking
 Milieuproblemen
 Burgeroorlog
 Politiek/culturele factoren
 Wegvallen van de handel
Wie waren de Maya’s?
De Maya’s leefden in Midden Amerika van
Centraal-Mexico tot Honduras. De Mayaperiode begon omstreeks 250 na Chr en
beleefde haar hoogtpunt in de 8e eeuw na
Chr. De laatste bekende datum is het jaar
909 na Chr.
(Jaartallen gebaseerd op fundamenten en het aantal momumenten
en gebouwen).
In de Maya cultuur functioneerde de koning
ook als hogepriester, die verantwoordelijk
was voor het uitvoeren van astronomische
en kalenderrituelen om er regen en welvaart
mee te brengen, waartoe de koning de
bovennatuurlijk macht zou hebben, omdat
hij verwant zou zijn aan de goden.
De tempels werden met stenen en
houten werktuigen en menselijke
spierkracht gebouwd. Precies op de
plek van sterren aan de hemel.
 Overbevolking
Ca. 27000 mensen in de periode 750
en 900 na Chr. Tegen het einde van
de ondergang ca. 500.000.
Hogere bevolkingsdichtheid dan de
draagkracht van de beschikbare
hulpbronnen aankan. (Malthus)
 Milieuproblemen
2 Gevolgen van ontbossing:
1.1 Verwoestijning
1.2 Bodemerosie
1.1 Verwoestijning: toename
woestijn
Klimaatveranderingen (droogte)
Doordat bossen gekapt werden
onstond droogte door
verminderde regenval omdat
bomen een belangrijke rol
spelen in de waterkringloop.
B
1. Verdampen
2. Condenseren
3. Aanlandige wind
4. Neerslag
5. Rivier / afvoer van water
A: Loefzijde
B: Lijzijde
A
 Milieuproblemen
1.2 Bodemerosie: wegspoelen
bovenste laag vruchtbare
bodem.
Oorzaak  Gevolg relatie:
Oorzaak: kappen bomen,
Gevolgen: Onvruchtbare grond
uit heuvels erodeerde 
bedekte vruchtbare grond in
het dal. 
(intensieve) akkerbouw was
niet meer mogelijk 
Hongersnood
(Burger) oorlog:
Oorlog door voedseltekort
Concurrentie tussen koningen
om status.
Koningen braken belofte om
voor regen te zorgen.
Politieke/culturele factoren:
Koningen waren uit op
zelfverrijking op korte termijn.
Oorlogen voeren als
propaganda voor zichzelf.
Monumenten oprichten
Elkaar beconcurreren
Voedsel onttrekken om
bovengenoemde activiteiten te
kunnen uitvoeren.
Conclusie:
Te veel boeren verbouwden te veel gewassen op een te groot
deel van het land.
Die wanverhouding tussen bevolking en natuurlijke
hulpbronnen werd nog verergd door de gevolgen van
ontbossing en erosie die tot een vermindering van bruikbaar
akkerland leidden op een moment dat er juist meer in plaats
van minder bouwland nodig was, wat mogelijk werd verergerd
door een als gevolg van menselijke activiteit optredende
droogte die het gevolg was van ontbossing.
Hierdoor ontstond er een toename van het aantal conflicten
naarmate steeds meer mensen streden om steeds minder
hulpbronnen.
De genadeslag was een klimaatverandering in de vorm van
een droogteperiode.
Hoe kan onze samenleving haar ondergang
voorkomen?
Deelvragen:
Welke milieuproblemen heeft onze
moderne samenleving?
Kunnen we als individu iets doen?
12 huidige milieuproblemen:
1: Vernietiging natuurlijke omgeving.
2: Overconsumptie wilde diersoorten.
3: Uitsterven dier- en plantensoorten.
4. Erosie, verzilting en verzuring van de bodem.
5. Uitputting fossiele brandstoffen zonder vervanging door een alternatieve.
6. Tekort aan zoet en schoon (drink) water.
7. Fotosyntheseplafond
8. Milieuvervuiling door chemische industrie.
9. Uitheemse planten en dieren bedreigen inheemse soorten.
10. Opwarming van de aarde door o.a. het broeikaseffect
11. Wereldwijde bevolkingstoename.
12. Westerse leefstijl (ecologische voetstap)
1. Vernietiging natuurlijke omgeving:
Vervanging van:
• bossen (zuurstof waterhuishouding),
• moerasgebieden (schoon water),
• koraalriffen (kraamkamer vissen) en
• de oceaanbodem (vernietiging
diersoorten)
door akkerland en steden.
2: Overconsumptie wilde diersoorten.
Ongeveer 2 miljard mensen zijn
afhankelijk van dierlijke eiwitten uit
het wild, vooral vis.
Overbevissing door ‘de tragedie van
het gemeenschappelijke bezit’
Aquacultuur maakt probleem momenteel erger. Visvoer is vis uit
het wild, bevat meer giftige stoffen, na ontsnapping ontstaan
bastaarden en genetische schade aan overlevingsinstict,
afvalwater veroorzaakt eurofiëring, vis uit kwekerij drukt prijs van
wilde vis omlaag zodat vissers meer wilde vis moeten vangen om
rond te kunnen komen.
3: Uitsterven dier- en plantensoorten.
Sommige soorten, zoals grote
eetbare dieren ofplanten met
eetbare vruchten of goed
timmerhout, zijn voor ons van grote
waarde. (ondergang Paaseiland)
Kleine soorten zijn belangrijk voor
voedselketen. (mislukken expirement
Biosphere 2 kwam door gebrek aan wormen waardoor
de gasuitwisseling tussen boedem en lucht
veranderde)
4. Erosie, verzilting en verzuring van de bodem.
4.1 Bodemerosie: Verdwijning bovenste
laag bodem van akkers zorgt voor
verminderde opbrengst landbouw.
(Malthus) Ontstaan door kappen van
bomen.
4. Erosie, verzilting en verzuring van de bodem.
.
4.2 Verzilting: Het steeds zouter worden
van de bodem zorgt voor onbruikbaar
worden van akkers. Ontstaan door
slechte grondwaterbeheersing.
4. Erosie, verzilting en verzuring van de bodem.
4.3 Verzuring Het steeds zuurder worden
van de bodem zorgt voor onbruikbaar
worden van akkers. Ontstaan door zure
regen door vervuiling van de atmosfeer.
Zwaveldioxide (SO2),
stikstofoxiden (NOx) - een
verzamelnaam voor
stikstofmonoxide (NO) en
stikstofdioxide (NO2) - ammoniak
(NH3) en vluchtige organische
stoffen (VOS).
5. Uitputting fossiele brandstoffen zonder
vervanging door een alternatieve.
Hoe groot zijn de olie, aardgas en
steenkolen vooraden die economisch
winbaar zijn nog?
6. Tekort aan zoet en schoon (drink) water.
Teveel aftappen van irrigatie,
drinkwater, water voor
industriële processen en voor
gebruik als vaarweg, viswater,
recreatie.
Ondergrondse fossiele
bronnen raken uitgeput.
Ontzilten is duur.
7. Fotosyntheseplafond
De hoeveelheid zonne-energie die per hectare door de
fotosynthese van planten wordt vastgelegd, met andere woorden
de plantengroei per hectare, hangt af van de temperatuur en de
regenval. De plantengroei die mogelijk is dankzij het zonlicht dat de
bodem bereikt wordt beperkt door de geometrie en de biochemie
van de planten.
Het grootste deel van de energie uit het zonlicht zal worden
gebruikt voor menselijke doeleinden (steden) waardoor er weinig
zal overblijven voor de groei van natuurlijke vegetatie.
Kortom de hoeveelheid zonlicht die we nodig hebben is niet
oneindig.
8. Milieuvervuiling door chemische industrie.
De chemische industrie produceert
allerlei giftige stoffen en brengen ze
in de lucht, bodem, oceanen, meren
en rivieren.
Sommige daarvan zijn door de
natuur onafbreekbaar. (kwik, insecticiden,
pesticiden, herbiciden, CFK’s detergenten en
sommige plastics)
Ook komen ze in ons lichaam
terecht wat schade aanbrengt aan
ons immuunsysteem en onze
voortplantingsorganen.
De ergste vervuiling vinden we in
de VS, Rusland en China
9. Uitheemse planten en dieren bedreigen
inheemse soorten.
Sommige uitheemse soorten zijn
voor ons duidelijk waardevol als
landbouwgewas, landbouwhuisdier
en als verfraaiing van het
landschap. Maar andere
vernietigen populaties van
inheemse soorten. Wat
ecologische schade oplevert.
Konijnen en vossen in Australië. Het is onduidelijk of
eerst vossen werden uitgezet ter wille van de
traditionele Britse vossenjacht en vervolgens
konijnen om vossen van extra voedsel te voorzien.
Of dat eerst konijnen werden geïntroduceerd voor de
jacht of om het landschap meer op het Engelse te
laten lijken.
onkruid, waterhyacint die waterwegen verstopt,
zeeprikken die visstand hebben vernietigd, ratten die
vogels opaten. Mossels in Oosterschelde
10. Opwarming van de aarde door o.a. het
broeikaseffect
Als gevolg van menselijke activiteiten komen er gassen vrij in de
atmosfeer, waar de de beschermende ozonlaag aantasten of
functioneren als broeikasgassen die verantwoordelijk zijn voor de
opwarming van de aarde. Vooral CO2 is grote boosdoener en ontstaat vooral bij
verbranding van fossiele brandstoffen.
De verwachtte opwarming voor de komende eeuw is 1,5 tot 5 °C. In
de laatste ijstijd was de gemiddelde temperatuur 5 °C lager.
De wereldwijde stijging van de zeespiegel als gevolg hiervan
bedreigt de laaggelegen gebieden op aarde.
Ook veranderingen in de oceaanstromingen als gevolg van
smeltend ijs hoort tot de mogelijkheden. Dit zou het huidige
klimaatssysteem doen verdwijnen.
11. Wereldwijde bevolkingstoename.
Door toenemende wereldwijde
bevolkingsgroei wordt de
draagkracht van de aarde binnen
korte tijd bereikt.
Dit kan leidden tot hongersnood,
oorlog etc.
12. Westerse leefstijl (ecologische voetstap)
Het nastreven van de ecologische voetstap van de
Westerse wereld door ontwikkelingslanden. Dit verlangen
ontstaat door globalisatie effecten door televisie, reclame
etc.
De derdewereldburgers kunnen echter nooit ons
leefpatroon aanmeten omdat de draagkracht van de aarde
dan wordt overschreden.
Vraag is dus: wat zal er gaan gebeuren als al die mensen
in de Derde Wereld gaan begrijpen dat de huidige
westerse levensstandaard voor hen onbereikbaar is en
dat het Westen weigert om zelf afstand te doen van die
levensstandaard?
Conclusie:
Huidige problemen hangen samen met elkaar.
Zijn we aan de rand van onze ondergang, of
kunnen we er iets aan doen?
 Een duurzame gedragslijn gedurende je hele leven volgen.
 De politiek jouw mening laten horen.
 Milieuvriendelijke overwegingen maken bij aankopen.
 Boykotten van bedrijven en producten die niet duurzaam produceren.
 Aandacht van het publiek vestigen op het beleid en de producten van
een bedrijf. Zowel positief als negatief.
 Nadenken en moeite doen voor het verbeteren van je eigen
leefomgeving.
 Donaties aan organisaties die zich inzetten voor een doel waar jij
achterstaat. Bijv. WNF, Zero Population Growth etc.