Algemene problemen van moeilijk lerende kinderen

Algemene problemen van moeilijk lerende kinderen
Het is niet mogelijk alle moeilijk lerende kinderen op een hoop te vegen en
te beoordelen. Wel is een aantal gemeenschappelijke kenmerken aan te geven.
Met deze kenmerken is een soort profielschets te maken, twee van deze
schetsen wil ik hierbij doorgeven.
De eerste is van J.M. Kijm, hij geeft de volgende kenmerken;
 het kind kan op school absoluut niet meekomen
 het heeft een beperkte woordenschat
 het staat vreemd tegen over vaste zegswijzen (spreekwoorden e.d.)
 het heeft weinig zelfkritiek
 elementaire behoeften staan centraal
 het heeft weinig belangstelling voor andere kinderen
 het speelt monotoon, solitair en heel eenvoudig
 het vertoont zelf geen initiatief tot zorg voor kleding en
lichaamsverzorging
 in moeilijke situaties is men snel ontredderd.
J. Penders geeft een uitgebreidere lijst kenmerken.
Volgens hem vertoont een ML-Kind de volgende kenmerken;
 weinig levensenergie
 het bestaan beperkt zich tot ‘lichamelijk in de wereld staan’
 gebonden aan ‘het hier’
 gebonden aan nu
 concrete ontwikkelingsmogelijkheden
 vluchtige opvattingen
 gebrekkige begripsvorming
 niet in staat ervaringen te ordenen
 onkritisch
 weinig gevoel voor waarden
 gebrekkige tendens tot functioneren
 kan goed de schijn van aangepast zijn ophouden
 geen zicht op verhoudingen
 egocentrisme
 geringe uitdrukkingsmogelijkheid
Medische aspecten
Er zijn verschillende opvattingen gangbaar voor de oorzaken die kunnen
leiden tot een kind die later moeilijkheden met het leren krijgt. Een van
deze opvattingen is een lichte vorm van hersen beschadeging. Afhankelijk
van het moment dat de beschadiging optreedt kunnen we de volgende
indelingen maken:
 Prenatale beschadiging (voor de geboorte).
oorzaken:
*een stoornis in de werking van de nieren;
*een een onverenigbaarheid van de bloedgroepen;
*een stoornis in de stofwisseling;
*virusziekten (rode hond).
 Perinatale beschadiging (tijdens de geboorte).
oorzaken:
*de ademhaling wordt te langdurig belemmerd;
*de bloedsomloop wordt ernstig gestoord
(navelstreng beklemming);
*er onstaat een hersenletsel t.g.v de zogenaamde
tangverlossing.
 Postnatale beschadiging(na de geboorte).
oorzaken:
*stofwisselingsstoornissen;
*vergiftigingen (o.a door toediening van verkeerde
medicijnen);
*ontsteking van de hersenen;
*ondervoeding;
*stoornissen in de circulatie van de hersenvocht;
*lichte vormen van epilepsie;
*schedeltrauma (b.v als gevolg van een
verkeersongeval).
Een andere opvatting is het gevolg van kleine zintuigelijke gebreken. Zo
zou het onvermogen van bepaalde moeilijk lerende kinderen om naar de
leerkracht te luisteren kunnen berusten op een kleine gehoorstoornis. Met
betrekking tot de visuele discriminatie bij het aanvankelijke
leesonderwijs, kan hetzelfde gezegd worden.
Een nog steeds gehoorde opvatting is dat de ouders van moeilijk lerende
kinderen vroeger ook vaak een school voor MLK hebben bezocht. Met andere
woorden stelt men dus dat “debiliteit” erfelijk is.
Recht tegenover deze erfelijkheidsstandpunt staat de mening van een groep
sociaal-pedagogen die beweert dat “debiliteit” uitsluitend het gevolg is
van een aantal ongunstige milieu omstandigheden. Hier distantieert men ook
van de eerstgenoemde medische aspecten. Hiervoor in de plaats hanteert men
liever het begrip cultureel gedepriveerd. Hiermee wil men onder andere
aangeven, dat sommige kinderen uitgesloten zijn van een aantal
noodzakelijke voorwaarden om tot de bekende culturele vaardigheden als b.v.
het lezen te komen. Als je het als kind treft dat er in je omgeving geen
enkele prenten- of voorleesboek aanwezig is, dan kan zoiets tot gevolg
hebben dat men op de basisschool tot de conclusie komt dat dit kind
schijnbaar niet in staat is om zich het leesproces eigen te maken.
Gevolgen voor het onderwijs
a.
Gebrek aan zelfvertrouwen
Veel moeilijk lerende kinderen hebben door gebrek aan zelfvertrouwen
angst voor het onbekende en ook angst om zaken te presteren waarvan zij
vermoeden dat het voor hem te hoog gegrepen zal zijn. Het geven van
directe fead-back is dan ook heel belangrijk. Het kind heeft behoefte
aan korte, overzichtelijke opdrachten en wil direct resultaat zien.
b.
Cognitieve ontwikkeling
De verstandelijke ontwikkeling verloopt trager en het kind is niet snel
in staat tot abstract denken.
Belangrijke gevolgen zijn:
 moeite met rubriceren
 men reageert rigide (vasthoudend aan een oude, bekende handeling,
zelfs als dat geen oplossing biedt), maar ook heel volhardend in de
opgelegde taak.
c.
Presentatie van de lesstof
De lesstof zal aanschouwelijk en speels aangeboden moeten worden,
aansluiten bij de leefwereld.
d.
motivatie
Om een ML-Kind voor de lesstof te motiveren moet deze stof aan de
volgende voorwaarden voldoen;
 de stof ligt binnen de belangstellingssfeer van het kind
 het is duidelijk dat de stof, waarde heeft door toepassing in de
toekomst.
Hulpverlening
Om de problemen van de moeilijk lerende kind op te vangen moeten we een
paar punten goed in de gaten houden:
 analiseer de situatie waarin dit moeilijk lerende kind verkeert; welke
type ouders,welke verwachtingspatroon heeft de omgeving.
 ga na op welk niveau dit kind momenteel verkeert; wat zijn de
mogelijkheden van het kind in veband met zijn zelfontplooiing en wat zijn
de tekortkomingen.
 probeer te achterhalen of het kind zijn (on)mogelijkheden op de juiste
wijze taxeert. Is het beeld dat hij van zichzelf heeft reëel?
 tracht op planmatige wijze dagene te realiseren wat voor het kind in zijn
situatie haalbaar en gewenst is. Hij moet leren leven met zijn
tekortkomingen. Wat betreft zijn mogelijkheden: de omgeving zal die
veelal moeten aanreiken, beseffend dat men alleen samen op weg kan gaan
om als toekomstige volwassene die zelfontplooiing te bereiken welke
binnen de gesitueerde mogelijkheden realiseerbaar zijn.
 opvallend is dat sommige moeilijk lerende kinderen het best gedijen in
een omgeving die strak gestructureerd is. Hierdoor moet de omgeving van
deze kinderen overzichtelijk en duidelijk afgebakend zijn.
Oorzaken
Een model die bij de problemen van een moeilijk lerende kind een goede
verklaring geeft is de hiërchie van behoeften van Maslow .
Maslow geeft een behoefte-hiërarchie aan waarin eerst aan de behoefte
voldaan moet zijn wil men hogerop kunnen komen. Als het kind zich niet
veilig voelt (Niveau 2) zal het ook minder gemotiveerd zijn tot presteren
(Niveau 4). Maar om dat te kunnen doen zal het zich moeten kunnen
identificeren met de leerkracht (Niveau 3). In het vorige paragraaf is er
duidelijk naar voren gekomen dat we eerst moeten zorgen dat het kind zich
zeker voelt, ook moet hij voelen dat hij ergens toebehoort en dan pas
kunnen we het kind met zijn problemen helpen.
zelfverwerkelijki
ng
niveau 5
achting, prestige, succes,
zelfrespect
niveau 4
ergens toe behoren, liefde ontvangen,
affectie, identiteit
veiligheid, zekerheid, orde,
stabiliteit
fysieke behoeften
Figuur 1
De hiërarchie van behoeften van Maslow
niveau 3
niveau 2
niveau 1