Malcontenten van de moderniteit. Het politiek misdrijf en de

Colloquium
Malcontenten van de moderniteit.
Het politiek misdrijf en de strafrechtelijke bescherming van de
politieke structuren in België (1831-heden)
KU Leuven KULAK – Subfaculteit Rechtsgeleerdheid – woensdag 5 juni 2013
Illustratie: de Franse anarchist Auguste Vaillant liet op 9 december 1893 een bom ontploffen
in het Franse parlement. Middels dergelijke ‘propaganda van de daad’ wilde hij de revolutie
ontketenen, maar net zoals vele medestanders belandde Vaillant uiteindelijk onder de guillotine.
TOELICHTING
Toen de kersverse Belgische natiestaat op 7 februari 1831 een nieuwe grondwet boven de
doopvont hield, stelde die dat juryrechtspraak er niet alleen moest zijn voor gemeenrechtelijke misdaden, maar ook voor politieke misdrijven en drukpersmisdrijven. Bovendien was in
politieke zaken en perszaken een unanieme beslissing van het hof vereist om het proces achter gesloten deuren te kunnen houden. De welwillende houding ten aanzien van politieke
delinquenten leidde ook later in de negentiende eeuw tot bijkomende gunstmaatregelen,
zoals de invoering van een exceptie in het uitleveringsrecht (1833) of de introductie van een
bijzonder penitentiair regime (1867). De bekommernis om zij die de institutionele structuren
in vraag stelden of aanvielen, was geïnspireerd door het Franse recht en de notie politiek
misdrijf was wezenlijk verbonden met de moderniteit. Het contrast met de strenge strafrechtelijke beteugeling van aanvallen op het regime tijdens het Ancien Régime (majesteitsschennis), was zonder meer significant.
In de loop van de negentiende eeuw creëerden verschillende gelegenheidswetten nieuwe
politieke delicten, maar over de relevantie van de jurywaarborg groeide mettertijd ook twijfel. De beide wereldoorlogen zijn sleutelmomenten in de geschiedenis van het politiek misdrijf gebleken. Na WO I werden verschillende gunstmaatregelen teruggeschroefd en de epuratiedossiers in de nasleep van WO II werden zelfs niet meer voor de jury, maar voor de
krijgsgerechten gebracht. In de naoorlogse periode zijn er geen politieke zaken meer voor
het Hof van assisen gekomen, zodat de jurywaarborg voor politieke misdrijven dode letter
geworden is. Toch wordt de bevoegdheid van de volksjury nog regelmatig geclaimd. Deze
studiedag wil de rise and fall van het politiek misdrijf verder onderzoeken en stilstaan bij de
hedendaagse positie van dit bijzonder strafrechtelijk concept.
PRAKTISCH
De studiedag vindt plaats op woensdag 5 juni 2013 in de KU Leuven KULAK, Sabbelaan 53,
8500 Kortrijk. Inschrijven voor de studiedag, inclusief koffie en broodjeslunch, kan door voor
27 mei 2013 het bedrag van 30 euro over te schrijven op rekeningnummer BE09 4320 0000
1157 (BIC-code: KREDBEBB), met de gestructureerde mededeling 400/0008/28680. Voor
vragen en opmerkingen kan u terecht op [email protected].
PROGRAMMA
9h00
Prof. dr. Bernard Tilleman (KU Leuven), decaan faculteit Rechtsgeleerdheid
Verwelkoming
9h15 Dr. Bram Delbecke (KU Leuven)
Inleiding
9h45 Dr. Erik J.F.C.M. Broers (Universiteit Tilburg)
Het politiek misdrijf van het Ancien Régime? Religieus-politieke delicten voor de
Staatse Raad van Brabant (17de-18de eeuw)
10h15 Dr. Emmanuel Berger (UC Louvain)
La répression des infractions politiques dans la Belgique révolutionnaire (1795-1799)
10h45 Koffie
11h00 Prof. dr. Idesbald Goddeeris (KU Leuven)
De aanwezigheid van Poolse ballingen in België en hun invloed op de nietuitleveringsexceptie voor politieke misdrijven (1833)
11h30 Dr. Bram Delbecke (KU Leuven KULAK)
Het kiesmisdrijf in de 19de-eewse assisenrechtspraak (1831-1914)
12h00 Dr. Bruno Debaenst (UGent)
Het stakingswapen als politiek breekijzer in de Belgische rechtstraditie (1831-1921)
12h30 Discussie
12h45 Lunch
14h00 Dr. Eric Maes (NICC/ FOD Justitie)
Een uitzonderingsregime? De detentierechtelijke positie van politieke delinquenten
in de Belgische rechtstraditie
14h30 Prof. dr. Jos Monballyu (KU Leuven KULAK)
Een buitengewone rechtbank voor bepaalde politieke misdrijven? De Krijgsraad van
het Groot Hoofdkwartier van het Leger (1 januari tot 30 september 1919)
15h00 Dr. Koen Aerts (UGent)
Het politiek misdrijf in de repressiepolitiek na de Tweede Wereldoorlog. De schizofrene paringsdans tussen werkelijk en wettelijk land
15h30 Pauze
15h45 Dr. Jogchum Vrielinck (KU Leuven)
Van de wet-Moureaux tot de zaak-Belkacem. De impact van hate crime en hate
speech op het politiek misdrijf en het drukpersmisdrijf
16h15 Prof. dr. Matthias E. Storme (KU Leuven) en mr. Samuel Vinck
Pour vous enlever le jury. De uitschakeling van de jurywaarborg en van het Grondwettelijk Hof bij kiesmisdrijven.
16h45 Mr. Paul Bekaert
Uitleveren en inleveren. De tanende positie van het politiek misdrijf in het huidige
uitleveringsrecht
17h15 Slotdiscussie