De Problemen Met Onze Europese Economische en Monetaire Unie

De Problemen Met
Onze Europese
Economische en
Monetaire Unie
Lessen voor de eenentwingste eeuw
Prof. Filip Abraham
Eéndracht Maakt Macht?
Greece is a nation of lazy cheats
who should be thrown out of the euro
Ein jeder kehre vor seiner Tür.
Und rein ist jedes Stadtquartier
Is Angela Merkel
the Daughter of Adolf Hiltler?
https://www.youtube.com/watch?v=kJUjSgNWv2U
Wolfgang Schäuble citeert Goethe
wanneer hij het over hulp
aan Griekenland heeft
“This victory marks the end of humiliation
and pain. No more fiscal waterboarding
Our foremost priority is that our country and
our people regain their lost dignity.
Alexis Tsipras, Griekse premier
De Bril van de Economist
• historische, culturele en ideologische factoren zijn
essentieel om de problemen van de euro-zone te begrijpen
• geen economische analyse zonder theoretisch model:
theorie van de optimale muntzones
• geen economische analyse zonder empirische toepassing
Kernvragen
• Is de euro-zone een optimale muntzone?
theoretische criteria
o toepassing op de euro-zone
Wat zijn de bouwstenen van een volwaardige economische en
monetaire unie?
o monetaire unie
o bankenunie
o fiscale/budgettaire unie
o economische en sociale unie
Is een economische en monetaire unie een haalbare kaart voor de
toekomst?
o coalition of the willing
o coalition of the able
o coalition of the unwilling
o
•
•
Is de Euro-zone een
Optimale Muntzone?
De Theorie van de Optimale Muntzone
• deze theorie focus op de economische voorwaarden voor
een succesvolle muntzone tussen een groep landen
• met een gemeenschappelijke munt geven de landen de
mogelijkheid op met een wisselkoersaanpassing en een
nationaal monetair beleid de eigen macro-economische
problemen (de zogenaamde asymmetrische schokken)
aan te pakken
• dit is een probleem als dergelijke asymmetrische schokken
veel voorkomen in de groep van landen
• en andere instrumenten van economische aanpassing niet
goed functioneren
Theoretische Criteria:
Economische Convergentie
economisch convergentie: een muntzone bestaat best uit:
• landen met een gediversifieerde en gelijkaardige
productie- en exportstructuur
• open economieën met een grote verwevenheid van
internationale handels- en investeringsrelaties
• landen die qua niveau van inkomen/BNP naar elkaar
toegroeien
Theoretische Criteria:
Aanpassing aan Asymmetrische Schokken
Een muntzone is gemakkelijker tussen landen met goed
functionerende macro-economische aanpassingsmechanismen
• flexibiliteit van de arbeidsmarkt: arbeidsmobiliteit
• flexibiliteit van de arbeidsmarkt: loonflexibiliteit
• budgettaire transfers tussen landen
Theoretische Criteria:
Een Gemeenschappelijk Project
Een muntzone wordt best gevormd tussen landen met een
gemeenschappelijk project
• een gemeenschappelijke visie op het macro-economisch
beleid
• een bereidheid tot leren uit “best practices”
• een balans tussen solidariteit en individuele
verantwoordelijkheid
• een gemeenschappelijke identiteit
Toepassing op de Euro-zone
• de EU28 is geen optimale muntzone
• binnen de EU28 is een muntzone tussen een groep van
landen haalbaar
• deze optimale muntzone valt (wellicht) slechts gedeeltelijk
samen met de huidige 19 Euro-landen
• de theoretische criteria van de optimale muntzone zijn
gedeeltelijk voldaan
• de financiële en economische crisis van 2007-2008 heeft
het functioneren van de euro-zone bemoeilijkt
Criterium
Evaluatie
Opmerkingen
- productie- en exportstructuur
redelijk
afhankelijk van de landengroep
- internationale verwevenheid
redelijk
afhankelijk van de landengroep
- convergentie van BNP
beperkt
negatieve impact van economische crisis
- arbeidsmobiliteit
gering
neemt toe bij stijgende inkomensverschillen
en werkloosheid groter voor hoogopgeleide
werknemers
- loonflexibiliteit
moeizaam en
langzaam
treedt vooral op in tijden van significante
economische problemen
- fiscale/budgettaire transfers
beperkt
regionaal beleid en “bail-outs”
gemeenschappelijk project
gedeeltelijk
visie op macro-economisch beleid: redelijk
convergentie
aanpassingscapaciteit
solidariteit met verantwoordelijkheid: beperkt
gemeenschappelijke identiteit: ontbreekt
grotendeels
Convergentie in BBP in de EU
en de Euro-zone
Bouwstenen van een
Economische en
Monetaire Unie
Monetaire Unie
• in een monetaire unie is het monetair-en wisselkoersbeleid
gemeenschappelijk
• in de Euro-zone ligt de eindverantwoordelijkheid bij de
Europese Centrale Bank (ECB) in Frankfurt olv Mario Draghi
• dit in het kader van een samenwerking met de nationale
centrale banken van de euro-lidstaten
• De ECB heeft in de afgelopen jaren een cruciale rol gespeeld:
o expansief monetair beleid (zogenaamde quantitative easing)
om de economische crisis te bestrijden
o essentiële bijdrage tot de redding van de euro-zone in de
Griekse crisis
Bankenunie
•
doelstelling is een gezond bank- en financieel systeem op Europees vlak uit te
bouwen om de fouten van het recente verleden te voorkomen
•
binnen de Europese Unie neemt de euro-zone meestal het voortouw maar
niet-euro leden van de EU kunnen toetreden tot het systeem
•
subsidiariteit is het basisprincipe voor de bankenunie
•
•
o
verdeling van bevoegdheden tussen de ECB en de lidstaten
o
toepassing van subsidiariteit: onderscheid tussen systemische en nietsystemische banken
belangrijkste realisaties van de bankenunie:
o
versterking van de regulering van banken en verzekeringsinstellingen
o
bankentoezicht
o
resolutie en ontmanteling van noodlijdende banken
niet gerealiseerd: gemeenschappelijk Europees deposito-garantiestelsel
Budgettaire/Fiscale Unie
• budgettair beleid heeft betrekking op de totale overheidsuitgaven,
•
•
•
totale belastinginkomsten en het overheidstekort/overheidsdeficit
subsidiariteit is het basisprincipe van een fiscale unie
o landen hebben de mogelijkheid om een eigen beleid te voeren
gericht op de eigen situatie
o coördinatie van het fiscaal beleid op Europees vlak realiseert
gemeenschappelijke doelstellingen
belangrijkste realisatie van de fiscale/budgettaire unie:
o nadruk op budgettaire discipline: structureel moet de begroting van
een lidstaat in evenwicht zijn
o Europees semester e.d.: voorleggen begrotingsvoorstellen aan de
Europese Commissie en aan de Europese Raad
veel kritiek op de “besparingsdrift” van het Europees beleid
Besparen of de Groei Stimuleren?
besparingsbeleid is nodig
• gezonde overheidsfinanciën zijn de basis van een gezonde economie
• Ein jeder kehre vor seiner Tür: ieder land is verantwoordelijk voor zijn eigen
gezonde overheidsfinanciën
• ontsporing in één euro-land belast de hele euro-groep: bv Griekse crisis
besparingsbeleid is een ramp
o besparen in tijden van crisis verergert de recessie
o wanneer de economische activiteit terugloopt wordt het steeds moeilijker
om de overheidsschuld af te betalen
o deze vicieuze cirkel is moeilijk te doorbreken wanneer alle landen
tegelijkertijd besparen
o Europese landen moeten investeren ipv besparen om toekomstige groei
mogelijk te maken
Paul De Grauwe
Paul Krugman
Yanis Varoufakis
Economische en Sociale Unie:
Europa is Economisch maar meer dan
Economie Alleen
• realisatie van de interne markt: vrij verkeer van goederen,
diensten, kapitaal en personen
• sociale unie: geen economisch paradijs op een sociaal
kerkhof
• solidariteit met responsabilisering
• identiteit
Is de Europese
Economische en
Monetaire Unie een
Haalbare Kaart?
Scenario’s voor de Toekomst
The Coalition of the Unwilling
• de Economische en Monetaire Unie is een vergissing
• de Europese Unie moet een “Country Club” worden:
o
o
o
o
het beste model voor de EU is een club of countries
doelstelling van de EU is een Europese vrijhandelszone met vrij
verkeer van goederen, diensten, kapitaal en (in zekere mate)
personen
de euro moet ophouden te bestaan
geen monetaire, fiscale, economische en sociale unie
• “Brussel” moet minder macht krijgen
o
o
o
de niet-verkozen bureaucraten in Brussel hebben te veel
bevoegdheden
vele bevoegdheden moeten worden teruggegeven aan de lidstaten
indien dit niet gebeurt moeten landen zelfs uit de EU stappen
Coalition of
the Unwilling:
EU= Country
Club
Monetaire
Unie
Bankenunie
iedere EU
lidstaat heeft
zijn eigen munt
en eigen
monetair beleid
regulering van
financiële
sector
wanneer
noodzakelijk
Budgettaire/
Fiscale Unie
Economische en
Sociale Unie
ieder land
zijn eigen
budgettair
beleid
EU= economische
unie: realisatie van
de interne markt
The Coalition of the Able
• Europese Unie is geen optimale muntzone
• Europa met twee snelheden
• Euro-zone is een groep van kernlanden die een
•
•
•
•
volwaardige Economische en Monetaire Unie willen en
kunnen uitbouwen
die groep landen beantwoordt aan de criteria van een
optimale muntzone
de andere landen verlaten best de euro-zone
het aantal leden van de euro-zone zal kleiner zijn dan nu
het geval is
Een kleinere groep van kernlanden is geloofwaardiger dan
de huidige situatie
Monetaire
Unie
Bankenunie
Budgettaire/
Fiscale Unie
Economische en
Sociale Unie
Coalition of
the Unwilling:
EU= Country
Club
iedere EU
lidstaat heeft
zijn eigen munt
en eigen
monetair beleid
regulering van
financiële
sector
wanneer
noodzakelijk
ieder land
zijn eigen
budgettair
beleid
EU= economische
unie: realisatie van
de interne markt
Coalition of
the Able:
Euro-zone van
de Kernlanden
kernlanden
hebben één
munt en één
monetair
beleidi
volwaardige
bankenunie
tussen de
kernlanden
gemeenschappelijk
budgettair
beleid van de
kernlanden
gericht op
discipline
EU= economische
unie
Eurozone= sociale
unie
+ solidariteit mits
responsabilisering
The Coalition of the Willing
• Europese Unie is geen optimale muntzone net zomin als
•
•
•
•
•
de VS of China
Euro-zone is een groep van landen die een volwaardige
Economische en Monetaire Unie willen uitbouwen
Europa met twee snelheden is gedoemd te mislukken
Eurozone als groep van kernlanden zal bestaan uit
“Duitsland, Duitsland en Duitsland” zoals Guy Verhofstadt
het ooit formuleerde.
Euro-zone moet openstaan voor nieuwe leden zodat op
termijn het onderscheid tussen EU en euro-zone verdwijnt
geloofwaardigheid van de euro-zone gaat verloren als een
land de euro-zone moet verlaten: het domino-effect
Monetaire Unie
Bankenunie
Budgettaire/
Fiscale Unie
Economische en
Sociale Unie
Coalition of
the Unwilling:
EU= Country
Club
iedere EU
lidstaat heeft
zijn eigen munt
en eigen
monetair beleid
regulering van
financiële
sector
wanneer
noodzakelijk
ieder land zijn EU= economische
eigen
unie: realisatie van
budgettair
de interne markt
beleid
Coalition of
the Able:
Euro-zone van
de Kernlanden
kernlanden
hebben één
munt en één
monetair beleidi
volwaardige
bankenunie
tussen de
kernlanden
gemeenschappelijk
budgettair
beleid van de
kernlanden
gericht op
discipline
EU= economische
unie
Eurozone= sociale
unie
+ solidariteit mits
responsabilisering
Coalition of
the Willing:
EU~Euro-zone
een grote groep volwaardige
bankenunie in
van EU
de hele EU
hebben één
munt en één
monetair beleid
gemeenschappelijk
budgettair
beleid in de
EU
EU= economische
en sociale unie
met solidariteit en
responsabilisering
Euro-zone neemt
het voortouw
Wat Brengt de Toekomst?
Pessimisme Troef?
Our European Union is not in a good state.
There is not enough Europe in this Union.
And there is not enough union in this Union.
President of the European Commission
Jean-Claude Juncker gives his State of the
Union Address on September 8, 2015
Wat Brengt de Toekomst?
De Europese en Monetaire Unie
als een Bouwwerf
Wat Brengt de Toekomst?
Chinese Wijsheid
lange mars of
grote sprong voorwaarts?
Confucius
Chairman Mao
Het doet er niet toe hoe
traag men vooruitgaat
zolang men niet stopt