Memo - LTO Noord

F 088 888 66 70
KvK 34 11 09 43
[email protected]
www.projectenltonoord.nl
MEMO
Aan:
(Mogelijk) betrokkenen icoon bodem Agro Agenda Noord
Nederland
Van:
De heer Peter Baltus
Betreft:
Overzicht lopende “bodemprojecten” Noord Nederland;
de “bodemzoeker”
Datum:
26 november 2014
Referentie:
PB/MH/14.1469
Vestigingen: Zwolle,
Drachten, Haarlem,
Wageningen
Inleiding
Met het ondertekenen van de AgroAgenda Noord Nederland geven relevante partijen aan gezamenlijk te willen
werken aan een sector (primaire productie én ketenpartijen) die marktgerichter en groener produceert. De sector
geeft hiermee invulling aan maatschappelijke wensen binnen een gezond economisch klimaat.
‘Onder’ de AgroAgenda vallen een aantal zogenaamde “icoonprojecten”. Een prominent icoonproject is icoon 1:
Structurele bodemverbetering, kortweg ‘bodem’. De bodem is een van de belangrijkste productiefactoren voor de
agrarische ondernemer. De kwaliteit is de laatste jaren onder druk gekomen. Daarvoor zijn diverse oorzaken aan te
wijzen. Zo kan de structuur zijn aangetast door zware machines, kunnen er verdichte lagen zijn ontstaan, kan het
organische stofgehalte te laag zijn of ontbreekt het aan een gezond bodemleven.
LTO Noord is gevraagd de coördinatierol Icoonproject ‘Structurele bodemverbetering’ op zich te nemen. Deze
wordt ingevuld vanuit de visie dat binnen de AgroAgenda bodem een belangrijk element vormt van zowel een
gezonde landbouw als een gezonde maatschappij. Met “gezond” bedoelen wij in dit kader dat agrarische bedrijven
binnen ecologische en wettelijke kaders optimaal economisch produceren. Door binnen dit icoonproject de praktijk
te verbinden aan te realiseren opgaven komen de opgaven die er binnen economische kaders liggen in beeld.
Opgaven die omgezet kunnen worden in een uitvoeringsstrategie / programma voor Noord Nederland.
Binnen het aandachtsgebied van de AgroAgenda zijn 4 grondsoorten te onderscheiden:
- Noordelijke Zeeklei;
- Dalgronden veenkoloniën;
- Hoge Zandgronden;
- Veenweide.
Deze grondsoorten zijn eveneens herleidbaar naar overige icoonprojecten. Hiernaast zijn binnen icoon bodem een
aantal thema’s en ontwikkelingen te onderscheiden, zoals structuur, techniek, beschikbaarheid van (goed) water,
mineralen, bodemgezondheid, vergroening etc.
Het programmamanagement wordt zo veel mogelijk op “icoonniveau” georganiseerd, zodat maximaal geborgd is
dat hetgeen op de ene grondsoort georganiseerd / ontwikkeld / onderzocht wordt, vertaald wordt naar andere
grondsoorten. Uiteraard dient er ruimte te zijn om “bloemen te laten bloeien” en dient creativiteit aangewakkerd te
worden maar wel binnen grenzen.
Door deze aanpak is ook geborgd dat projecten qua “aanpak” uniform zijn voor de grondsoorten. Bovendien kan
geleerd worden van ervaringen op andere grondsoorten hetgeen de efficiency ten goede komt. zo efficiënt
mogelijk uitgevoerd worden. (zin loopt niet lekker, kan ook weggelaten worden) Ook de ontwikkeling van nieuwe
projecten / het uitwerken van nieuwe concepten is hierbij gebaat. Er dient zo veel mogelijk aangesloten te worden
bij de kansen en knelpunten zoals die door de sector ervaren worden. Dit kan voor elke grondsoort anders zijn,
maar dat hoeft uiteraard niet.
Om tot goede projecten te kunnen komen is het nodig te weten welke vraagstukken in de praktijk leven op het
gebied van bodem. Bovendien is het nodig te weten wat er allemaal loopt aan projecten. Vervolgens kunnen “witte
vlekken” in kaart gebracht worden en kunnen nieuwe projectvoorstellen ontwikkeld worden.
Overzicht lopende bodemprojecten
Bij de eerste inventarisatie van lopende projecten viel de veelheid aan projecten op. Ook is duidelijk geworden dat
en overzicht van lopende projecten ontbreekt en dat er daardoor wellicht zaken minder efficiënt lopen dan zou
kunnen. Daarom is besloten dit overzicht te maken. Dit overzicht heeft wel de ambitie maar niet de pretentie
volledig te zijn. Het is een “groeidocument” dat voor iedereen vrij beschikbaar is.
Aanvullingen zijn dan ook meer dan welkom, als het even kan in dezelfde format als waarin het overzicht
gemaakt is. Bekeken wordt of één en ander op een “Wikipedia” achtige wijze, bijvoorbeeld via AgriConnect te
ontsluiten is en door iedereen aan te vullen / aan te passen.
Overzichtelijkheid
Om één en ander zo overzichtelijk mogelijk te houden is er voor gekozen om de projecten in de volgende
categorieën onder te brengen::
1. Beter benutten bestaande kennis
2. Bodemgebonden ziekten, plagen en onkruiden
3. Inspelen op nieuwe wet- en regelgeving
4. Beschikbaarheid van voldoende en goed water voor de teelten
5. Mest, mineralen en organische stof
6. Structuur, draagkracht, bewerkbaarheid en bodembewerking
7. Systeembenadering
8. Overig
Naam
Cate
gorie
Pure oorsprong bloem Bôle
1
Groninger verdienmodel
1, 3
Bodemgebruik in de moderne
landbouw
2
Plaats specifieke aaltjesbestrijding
lelieteelt
2
Uienteelt Veenkoloniën
2
Spaarwater
4
Inhoud
Ondersteunen telersgroepen bij teelt
hoogwaardige tarwe
Breed, onderdeel is schrijven voorstel
toepassing kringloopwijzer. Start met
melkvee
Effecten van bouwplanverruiming op
bodemziekten
Op basis van bodemscan plaats specifiek
aaltjesbestrijden met granulaat en/of
Monam
Achterhalen oorzaak plekken met
groeiachterstand
Bufferen regenwater en gebruiken in droge
perioden in zoute regio
Waterhuishouding verbeteren, inklinken
beperken, instellen grondwaterspiegel,
Vinden juiste instellingen drainagesysteem
irt gewasontwikkeling
Experimenten met drip irrigatie in
zetmeelaardappelen
Meten van vocht in de bodem met
sensoren en dit koppelen aan diverse
bodemparameters
Status
Loopt
Stakeholders /
betrokkenen
PGr, graanhandel,
ondernemers , LTON
Contact
Hoogland subsidie advies
Loopt
PGr en LTON
Prov. Bestuur Gr.
Loopt
PGr, PDr
Cor Udding
loopt
Agrifirm Plant, prov.
Groningen, prov. Drenthe,
Certis, Dupont, Telers
Hetty Regeer (Agrifirm), Leendert
Molendijk (PPO)
Loopt
Praktijknetwerk en IP veen Harm Steege Agrifirm
Loopt
Waddenfonds, PFr, PG,
PNH, waterschappen,
LTON
Loopt
Derden, LTON,
Jan Rinze vd Schoot (PPO)
Praktijknetwerk en IP veen
Loopt
Praktijknetwerk en IP veen Sigrid Arends DLV
Loopt
Praktijknetwerk en IP veen Peta vd Hengel Countus
Jurjen Kingma
Regelbare drainage veenkoloniën
4
Managen van vocht in veenkoloniën
4
Sens(oren): gevoel en verstand van
bodem
4
Sturen met water en meststoffen in de
akkerbouw
4
Demo Druppelirrigatie
Klaar
PGr, leveranciers, LTON
Cor Udding
Irrigatie miniknollen
4
Demoproject
Klaar
Bedrijven, fondslb Gr,
LTON
Cor Udding
Irrigatie als sleutel voor
opbrengstverhoging
4
Loopt
Praktijknetwerk
David van der Schans (PPO)
Vroegtijdig slijtage gewassen door
beregening
4
Loopt
Praktijknetwerk
David van der Schans (PPO)
Planty Organic
5
Loopt
BioWad SPNA LBI
Michiel Bus
Ontwikkelen van een optimale
irrigatiestrategie granen en zetmeelaard. in
relatie tot bodem
Invloed van irrigatie op slijtage van
gewassen (hoe bemesten)
Onderzoek naar de mogelijkheid om
zonder meststoffen van buitenaf de teelt
Naam
Cate
gorie
Inhoud
Status
Stakeholders /
betrokkenen
Contact
Loopt
Praktijknetwerken, keten,
ondernemers, agrometius,
LTON
LTON
Loopt
LTON
Linda Janssen
Loopt
Loopt
Praktijknetwerk – IP veen Geert Horlings HLB
Praktijknetwerk en IP veen Jan Kamp
Loopt
Praktijknetwerk en IP veen Jan Kamp
Loopt
Praktijknetwerk en IP veen Jan Kamp
Loopt
Praktijknetwerk en IP veen Jan Kamp
Loopt
Praktijknetwerk en IP veen Jan Kamp
rond te zetten
Werken met bodemvariatie
veenkoloniën
Programma mest en mineralen 2
NOORD????
pH precisie suikerbieten
pH sleutel opbrengstoptimalisatie
pH en N/K effect op
opbrengstoptimalisatie
pH en N/K opbrengstoptimalisatie
graanteelt
pH en N/K opbrengstoptimalisatie
suikerbiet
pH en N/K optimalisatie
zetmeelaardappelen
5
5
5
5
5
5
5
5
Plaatsspecifiek bemestingsadvies
Richt zich op mestverwerking en gebruik
dierlijke mineralen
Plaats specifieke kalkgift in bieten
Plaats specifiek bekalkingsadvies
Plaats specifiek bakalkingsadvies in
combinatie met N/K bemestingsadvies in 3
gewassen.
Ontwikkelen plaatsspecifiek kalk en N/K
advies, mn in brouwgest
Ontwikkelen plaatsspecifiek kalk en N/K
advies in suikerbieten
Ontwikkelen plaatsspecifiek kalk en N/K
advies in zetmeelaardappelen
Bodem in balans Albrecht methode
5
Bemesting met micro nutriënten
Loopt
Pr.G en IP veen
Agenda Veenkolonien
SPNA LTON fondsen
PPO
Toolkit sluiten regionale
mineralenkringlopen
5
Optimale inzet org. Mest en reststoffen
Loopt
Praktijknetwerk en IP veen Romke Postma NMI
Steenmeel
5
Loopt
PG, PD, IP veen
Koloniale kringloopboeren
5
Loopt
Praktijknetwerk en IP veen Frank Verhoeven Boerenverstand
Boeren op goede grond
5
Loopt
PDr
(uitv. MWH, PPO)
Harm Jan Russchen
Regionale kringlopen sluiten in de
(biologische) landbouw
5
Loopt
ETC, deelnrs, LTON
Sylvia Koenders
Foarút Buorkje 2.0
5
Loopt
Deelnrs, PFr, PGr, LTON
PLTON
Sturen met organische stof
5
Loopt
LBI, HLB
Marleen Zanen, LBI
Albert Wolfs, HLB
Meten effect toediening steenmeel op
gewasgroei
Bewustwording bodemgebruik
Bodemverbetering en –bodemstructuur:
naar een robuuster systeem (boeren
rondom Witteveen)
Met 10 ondernemers verdieping maken
kringloopaanpak
Beperken milieubelasting melkveehouderij,
netwerk aanpak
Praktijknetwerk
Harm de Vries Ring advies
Bert Carpay, Carpay advies
Naam
Cate
gorie
Kringloopsluiten biologische mest
5
Manage je mest
5
BAVB (Bouwen aan Vitale Bodem)
5
Bermgras als meststof
5
Groenbemesters op zware klei
(Oldambt)
5/6
Bodem- en structuurverbeteraars
5/6
Verbeteren van de Noordelijke
kleigrond met groenbemesters
6
Niet Kerende Grondbewerking
(diverse projecten)
6
Ruggenteelt
6
Bodemsensing storende lagen
6
Opheffen bodemverdichting
6
Kwantificeren effecten
bodemverdichting
Klimaatbestendige veenkoloniën
Inhoud
Ontwikkelen plan voor betere afstemming
producenten en gebruikers biomest
Uitwerken innovatieve ideeën tot modellen
en plannen
Verbetering van het organische stofgehalte
in 4 intensieve land- en tuinbouwgebieden
in Nederland.
Onderzoek naar het effect van bokashi op
de bemestende waarde van bermgras in
wintertarwe
Teelt van groenbemesters op zware klei
vindt niet plaats. Dit project zoekt naar de
mogelijkheden
Effect van meerjarige toediening van
bodem- en structuurverbeteraars op
opbrengst en kwaliteit van
akkerbouwgewassen op Kollummerwaard,
Valthermond en Lelystad
Toepassing groenbemesters stimuleren,
interpreteren en effecten
bodemvruchtbaarheid en –gezondheid
inventariseren
Doorlopend onderzoek naar de
mogelijkheden van niet kerende
grondbewerking ook striptill
Onderzoek naar de mogelijkheden van de
teelt op ruggen van alle gewassen
Ontwikkelen bodemsensor die plaats
specifiek bodemweerstand kan meten
waarbij oplossingen gevonden worden.
Ontwikkelen beslisschema
bodemverdichting
Status
Stakeholders /
betrokkenen
Contact
Loopt
LTON
Arjan Monteny
Loopt
LTON, ondernrs
Frits Mandersloot
Praktijknetwerk, 70 telers
Pieter de Wolf (PPO)
loopt
gemeente Oldambt SPNA
Agriton
Jaap van ‘t Westeinde
loopt
SPNA DLV
Jaap van ‘t Westeinde
loopt
PrFl, PrFr, PrGr, PrDr,
leveranciers, PPS-bodem
voorheen PA
Derk van Balen (PPO)
Loopt
PGr, PFr, DLV, LTON,
SPNA
Kristel Kort, Cor Udding
deels
afgerond
SPNA DLV
Jaap van ‘t Westeinde
afgerond
SPNA WUR
Bert Vermeulen
Gereed
Loopt
Loopt
SINNO regeling
(Innovatieprogramma
Veenkoloniën)
Praktijknetwerk en IP
Veen
Jan Kamp PPO
Everhard van Essen Aequator
6
Kosten baten berekenen maatregelen
Loopt
Praktijknetwerk – IP veen
Jan Kamp
6
Duurzaam behoud goede grond bij ander
Klaar
PGr, PDr, St. kennisontw,
Grontmij
Naam
Cate
gorie
Inhoud
Status
weer
Kruislings aardappels poten
6
Loopt
Toekomstbestendige lelieteelt (Dr)
7
Onderzoek en communicatie met
omgeving
Loopt
7
Praktijknetwerk verbetering bodemkwaliteit
loopt
Stakeholders /
betrokkenen
LTON
Convenant A7 Westergro,
deelnrs, LTON
PDr, gemeenten, ROL,
LTON
Contact
www.kruislingspoten.nl / Sylvia
Koenders
St. Rol, Dirk Osinga
Bodemkwaliteit rendeert
Klimaatadaptatie en duurzaam
bodembeheer
Twee demonstratiepercelen in Drenthe
(Beilen en Rolde) waarin verschillende
systeemvarianten getoond worden.
Opsporen van oorzaken van
perceelvariatie met graan als gidsgewas
Hoe grijpen diverse teeltmaatregelen op
elkaar in wat betreft bodemkwaliteit en
opbrengst?
Veldleeuwerik veenkoloniën
7
Grondig boeren met mais
7
Leren werken met perceelsvariatie
7
Bodemkwaliteit Veenkoloniën
7
Natuurlijke waterzuivering
glastuinbouw
8
Ontwikkelen zuiveringssysteem afvalwater
Loopt
Praktijkcentrum water en milieu
(Flevoland)
8
Demonstreren en testen innovatieve
oplossingen rond erfwater, op CAH
Loopt
Actieplan bodem water Flevoland
8
Ijkakker
8
Aardbevingsschade
8
Ontwikkelen actieplan op basis van DAW
Beproeven sensordiensten, variabel
doseren mest en GWB, ziekzoeker
Onderzoek naar schade aardbevingen op
(mest) kelders en drainage
LBI SPNA
Loopt
Marleen Zanen Thomas Pollema
Chris Koopmans LBI
Loopt
Europa
John Verhoeven / M. Raaphorst.
Loopt
Praktijknetwerk
Ruud Timmer / D. vd Schans (PPO)
Loopt
PPS-bodem (ministerie EZ
Janjo de Haan
+ bedrijfsleven), PrGr
Loopt
Loopt
Loopt
Programma duurzaam KEI
en LTON
PFr, waterschappen,
Dronten, Aeres, Broos,
bedrijfsleven, I&M, LTON
PFr, waterschap, LTON
Consortium, Pr. Akk,
Provincies, LTON
NAM,
C. Ruhé
www.activiteitenbesluitagrarisch.nl
Pr. Bestuur Fl
Margreet Jongema
Grontmij