Van den vos Reynaerde

TAALGESCHIEDENIS
2015-2016
College 4
WAT GAAN WE VANDAAG DOEN?
1 . Herhaling: klankverschijnselen Middelnederlands
2. Van den vos Reynaerde
3. Herhaling: historische gebeurtenissen + belang voor onze
taal
4. Veranderingen: morfologisch, lexicaal en syntactisch
5. Huiswerkopdracht geïntegreerde taalbank
2
DOELEN
1 . Je herhaalt de begrippen vocalisering, fronting,
vocaalreductie, voicing, diftongering, assimilatie, apocope,
procope, syncope (=deletie).
2. Je kijkt naar Middelnederlandse kenmerken van de tekst Van
den vos Reynaerde.
3. Je herhaalt enkele historische gebeurtenissen en koppelt
deze aan het belang van onze taal.
4. Je weet welke morfologische, lexicale en syntactische
kenmerken bij het Middelnederlands horen.
3
1. KORTE HERHALING VORIGE WEEK
 Werkvorm: sorteertaak.
 Verdeel de klankverschijnselen in de vier vakken. Let op:
sommige termen kun je in verschillende vakken tegelijk
plaatsen.
4
WAT GAAN WE VANDAAG DOEN?
1 . Herhaling: klankverschijnselen Middelnederlands
2. Van den vos Reynaerde
3. Herhaling: historische gebeurtenissen + belang voor onze
taal
4. Veranderingen: morfologisch, lexicaal en syntactisch
5. Huiswerkopdracht geïntegreerde taalbank
5
2. VAN DEN VOS REYNAERDE
Ik zou een ander niet aanraden om dit boek te lezen, omdat
sommige dingen in het verhaal heel vies besproken worden.
Bijvoorbeeld als Bruun vastzit in de boomstam en hij zich
losrukt en daarmee zijn oor en stukken huid eraf trekt. Dat
wordt zo smerig omschreven, niet echt prettig om te lezen.
Verder eindigt het verhaal gewoon onbevredigend.'
Tess, 4 vwo, op: www.scholieren.com
6
2. LUISTER EN LEES MEE
Beluister het fragment van Van den vos Reynaerde
(Willem die Madocke maecte, ± 1260) en lees mee.
Noteer in drietallen:
a. Drie zaken die afwijken van het Oudnederlands.
b. Drie zaken die afwijken van het Nieuwnederlands.
NB: laat de spelling buiten beschouwing.
geluidsfragment Reynaerde
7
WAT GAAN WE VANDAAG DOEN?
1 . Herhaling: klankverschijnselen Middelnederlands
2. Van den vos Reynaerde
3. Herhaling: historische gebeurtenissen + belang voor onze
taal
4. Veranderingen: morfologisch, lexicaal en syntactisch
5. Huiswerkopdracht geïntegreerde taalbank
8
3. OPDRACHT
Werk in viertallen. Bekijk de stroken papier:
(1) Zoek de juiste koppels van een letter en een cijfer.
Bespreek/ motiveer jullie keuzes.
(2) Leg de gevonden koppels in de juiste chronologische
volgorde. Noteer waar mogelijk een jaartal.
9
A -
8
B-
1
C -
10
D-
4
E-
3
F-
9
G-
7
H-
6
I-
2
J-
5
Chronologische volgorde
I–G–B–D–E–A–H–C–F-J
10
WAT GAAN WE VANDAAG DOEN?
1 . Herhaling: klankverschijnselen Middelnederlands
2. Van den vos Reynaerde
3. Herhaling: historische gebeurtenissen + belang voor onze
taal
4. Veranderingen: morfologisch, lexicaal en syntactisch
5. Huiswerkopdracht geïntegreerde taalbank
11
12
4. VERANDERINGEN
 Al gehad: fonologische veranderingen.
 Nu: morfologische, lexicale en syntactische
veranderingen.
4. VERANDERINGEN: MORFOLOGISCH +
LEXICAAL
 I - Morfologische veranderingen
- deflexie: woordeindjes vallen weg
 II – Lexicale veranderingen
- ontlening
- neologisme
- leenvertaling
- betekenisverandering
- lexicaal verlies
13
14
4. VERANDERINGEN: LEXICAAL
ontlening
leenvertaling
taalelement van ene taal in andere taal overgenomen
bv. leenwoord: muts
verschillende woorden/woorddelen letterlijk vertaald
com-passio = mede-lijden
lexicaal verlies
neologisme
betekenisverandering
woord verdwijnt
schier ('grijs'), cume (‘nauwelijks’), abolge (‘woede’)
woord verschijnt
heldekoppen (knikkebollen), snoedel (onnozel), koninkstavele (bevelhebber),
altemet (naar gelang)
betekenis
- bank: heuvel/verhoging, wordt: eerst 'zitbank' (Oudnederlands) en daarna
'geldbank'
- waard: Oudnederlands oppasser/bewaker, Middelnederlands: kastelein
- herberg: Oudnederlands legerkamp, Middelnederlands: 'slaapkroeg'
4. VERANDERINGEN: MUTS
(KLANK + BETEKENIS)
 Perzisch:
moesjta (= pelsmantel met lange mouwen)
Arabisch:
al-mustaka (= mantel met kap)
Latijn:
almucium (= kledingstuk voor geestelijke)
MiddelNL: mutse
NLs:
muts
15
16
4. VERANDERINGEN: SYNTACTISCH
III - Syntactische veranderingen
- onpersoonlijke constructie weg: Mi lanct nae(r) di
wordt Ik verlang naar jou
- woordvolgorde (bv. bez.vnw. steeds consequenter
voor het znw)
- dubbele ontkenning verdwijnt langzamerhand
WAT GAAN WE VANDAAG DOEN?
1 . Herhaling: klankverschijnselen Middelnederlands
2. Van den vos Reynaerde
3. Herhaling: historische gebeurtenissen + belang voor onze
taal
4. Veranderingen: morfologisch, lexicaal en syntactisch
5. Huiswerkopdracht geïntegreerde taalbank
17
5. HUISWERKOPDRACHT
GEÏNTEGREERDE TAALBANK
Woorden uit Karel ende Elegast [± 1270]:
a) gezelschap
b) koning
c) maagd
18
5. KORTE UIT WISSELING
HUISWERKOPDRACHT
Vergelijk jullie aantekeningen.
Wat zijn de meest opvallende veranderingen?
Probeer deze te categoriseren als:
- klankverschuivingen
- veranderingen in woordvorming
- veranderingen in woordbetekenis
(fonologisch)
(morfologisch)
(lexicaal)
19
20
VOORBEREIDING COLLEGE 5
21
VOORBEREIDING COLLEGE 5
 Bestuderen: zie modulewijzer + hand-outs
taalveranderingen.
 Doen:
Bezoek de website van de Gekaapte Brieven
(www.gekaaptebrieven.nl) en beantwoord onderstaande
vragen.
a. Wat zijn precies de ‘gekaapte brieven’?
b. Hoe zijn de vertalingen precies tot stand gekomen?
Beschrijf proces en product (eindresultaat).
Bekijk vijf verschillende typen documenten om een indruk
te krijgen. Maak beknopte aantekeningen.
DOELEN
1 . Je herhaalt de begrippen vocalisering, fronting,
vocaalreductie, voicing, diftongering, assimilatie, apocope,
procope, syncope (=deletie).
2. Je kijkt naar Middelnederlandse kenmerken van de tekst Van
den vos Reynaerde.
3. Je herhaalt enkele historische gebeurtenissen en koppelt
deze aan het belang van onze taal.
4. Je weet welke morfologische, lexicale en syntactische
kenmerken bij het Middelnederlands horen.
22