1 H Haarspiertjes Spiertje in de lederhuid dat kan

Begrippenlijsten biologie
4 havo en 5 havo
PENTA College CSG Scala Rietvelden
H
Haarspiertjes
Haarvaten
Haarvatenkluwen
(Glomerulus)
Haarzakjes
Habitat
Halvemaanvormige
kleppen
Haploïd
Harde oogvlies
Haren
Hart
Hartinfarct
Hartkleppen
Hartpauze
Hartritme
Hartruis
Hartslagfrequentie
Harttonen
Spiertje in de lederhuid dat kan samentrekken,
waardoor het haar overeind gaat staan (kippenvel).
De fijnste vertakkingen van de bloedvaten. In de
haarvaten vind de gaswisseling plaats.
Een aanvoerend nierslagadertje vertakt zich in het
nierkapsel verder tot een kluwen van haarvaten. We
noemen deze haarvatenkluwen ook wel glomerulus. In
deze haarvatenkluwe wordt door ultrafiltratie de
voorurine gevormd.
Uitstulpingen van de kiemlaag in de lederhuid. Haren
groeien vanuit haarzakjes.
De leefomgeving van een organisme. Op deze plekken
voldoen zowel biotische als abiotische factoren aan de
minimale levensvoorwaarden van betreffend
organisme, dat wil zeggen dat deze factoren binnen de
toleranties van dat organisme blijven.
De halvemaanvormige kleppen zitten aan het begin
van de aorta en aan het begin van de longslagader.
Deze kleppen verhinderen het terugstromen van bloed
van longslagaders en aorta naar de kamers.
Een haploïde cel is een cel met een enkel (n) stel
chromosomen per kern. Geslachtscellen (gameten)
zijn voorbeelden van haploïde cellen .
Het witte gedeelte van het oog. Waar de oogspieren
aan vastzitten. Het harde oogvlies aan de voorkant
transparant en dan heet het het hoornvlies
De vezelachtige uitgroeiingen op de huid van allerlei
dieren, die bestaan uit het eiwit keratine.
Orgaan in de borstholte. Onderdeel van het
bloedvatenstelsel. Het hart zorgt voor transport van het
bloed door de bloedvaten.
Een hartinfarct wordt veroorzaakt door het verstoppen
van de kransslagader van het hart. De hartspier
ontvangt door deze verstopping te weinig zuurstof
waardoor de spier afsterft en het hart schade oploopt.
Een deel van het hart kan afsterven.
De hartkleppen verhinderen het terugstromen van
bloed van kamers naar boezems als de kamers zijn
ontspannen (kamer diastole)
In zowel de boezems als in de kamers vindt diastole
plaats.
De snelheid waarmee het hart per tijdseenheid klopt.
Als er hartruis te horen is, sluiten de kleppen niet goed.
Het aantal slagen dat het hart per minuut maakt.
Met een stethoscoop zijn bij iedere hartslag twee
harttonen te horen. Een doffe harttoon als de systole
van de kamers begint. Een heldere harttoon na het
1
Begrippenlijsten biologie
4 havo en 5 havo
PENTA College CSG Scala Rietvelden
Harttussenwand
HCG
Heemgroepen
Helixstructuur
Helm
Hemofilie
Hemoglobine
Hemoglobine, verzadigde
Hemolyse
Henle, lis van
Herbiciden
Hersenbloeding
Hersencentra
Hersenstam
eind van de kamersystole.
Scheidt de linker- en rechterharthelft van het hart in
een zuurstofrijk deel en in een zuurstofarm deel.
Humaan Chorion Gonadotropine, een hormoon dat
door het kiemblaasje (blastocyste) gevormd wordt en
dezelfde werking heeft als LH. Door HCG wordt de
productie van oestrogeen en progesteron voortgezet,
en blijft het baarmoederslijmvlies in stand
Een organisch molecuul dat ijzer in zich heeft. Het is
een bestanddeel van hemoglobine. Hemoglobine
vervoert zuurstof aan deze heemgroep.
De twee ketens in een DNA-molecuul liggen in een
dubbele spiraal om elkaar heen. Dit heet een dubbele
helix(structuur). James Watson en Francis Crick
hebben in 1953 dezer structuur opgehelderd.
Een grassoort op de duinen.
Een erfelijke ziekte waarbij je bloed niet goed stolt,
omdat één of meerdere stollingsfactoren in het bloed
ontbreken. Deze bloedziekte komt bijna alleen maar
voor bij mannen.
Hemoglobine geeft de rode kleur aan bloed. Kan
zuurstof binden in de rode bloedcellen. Als
hemoglobine zuurstof bindt dan wordt het
oxyhemoglobine. In de weefsels wordt het
de-oxyhemoglobine als het de zuurstof vrij laat.
Alle hemoglobine is omgezet in oxyhemoglobine.
Hemo komt van bloedcellen. Lyse van kapot gaan. Bij
hemolyse vallen de Rode bloedcellen in het lichaam uit
elkaar.
Onderdeel van het nefron in de nier. De lis van Henle
bestaat uit een afdalend en een opstijgend deel. Hierin
worden opgeloste stoffen uit de voorurine weer
opgenomen in het bloed (geresorbeerd)
Niet selectieve, slecht afbreekbare giftstoffen tegen
onkruiden.
Bij een hersenbloeding stroomt er bloed in of rond de
hersenen. Het bloed hoopt zich op en duwt het
hersenweefsel weg. Hierdoor beschadigt het
hersenweefsel.
De cellichamen van de schakelcellen liggen in groepen
bij elkaar in de hersenschors. Zorgt voor
gewaarwording van prikkels uit het milieu.
Geleidt impulsen van het ruggenmerg naar de grote en
kleine hersenen en omgekeerd. Ligt in het verlengde
van het ruggenmerg. Veel reflexen verlopen via de
hersenstam. De hersenstam speelt een grote rol bij het
constant houden van het interne milieu (homeostase)
als temperatuur, hartslag, ademhaling en bloeddruk
2
Begrippenlijsten biologie
4 havo en 5 havo
PENTA College CSG Scala Rietvelden
Hersenvliezen
Hersenzenuwen
Herstelfase
Heterotrofe bacteriën
Heterotroof
Hetroseksueel
Heterotrofe organismen
Heterozygoot
Hiv
HLA-matching
Hoektanden
Holle lenzen
Homeostase
De hersenen zijn omgeven door hersenvliezen. Deze
beschermen de hersenen.
Vanuit de hersenen ontspringen 12 hersenzenuwen.
Deze hersenzenuwen verbinden de hersenen met
receptoren en effectoren in het lichaam. De 12
hersenzenuwen behoren tot he4t autonome deel van
het zenuwstelsel en staan dus niet onder invloed van
de wil.
Na de actiefase bij de impulsgeleiding kan een
celmembraan korte tijd geen impulsen voorgeleiden,
omdat Na+ en K+ zich aan de verkeerde kant van het
membraan van de zenuwcel bevinden. Dit is de
herstelfase van de zenuwcel.
Bacteriën die niet in staat zijn tot koolstofassimilatie.
Heterotrofe bacteriën krijgen hun energie door
organische stoffen (dode organismen) te dissimileren.
Organismen die niet in staat zijn om anorganische
stoffen om te zetten in organische stoffen. Heterotrofe
organismen hebben andere organismen nodig om aan
hun energie te komen.
Zo noem je iemand wie zich aangetrokken voelt tot
mensen van het andere geslacht.
Organismen die niet zelf organische stoffen kunnen
produceren en zich daarom voeden met andere
organismen.
Het genenpaar van een eigenschap bestaat uit twee
ongelijke allelen. Bijvoorbeeld het ene allel = blond
haar, het andere allel = bruin haar.
Human Immunodeficiency Virus, besmettelijk virus dat
door seksueel contact wordt overgedragen en aids kan
veroorzaken.
De immunologische afweerreactie is gericht tegen
vreemde antigenen (membraaneiwitten) op de cellen
van de getransplanteerde weefsels. De belangrijkste
van deze transplantatie antigenen maken deel uit van
het HLA-systeem (Humane Leukocyten Antigenen
systeem). Hoewel ze als eerste zijn aangetoond op
leukocyten, bevinden ze zich ook op andere cellen van
het lichaam. Organen van een donor worden door at
afweersysteem op basis van de HLA-antigenen als
lichaamsvreemd beschouwd en afgebroken
(afgestoten).
Deel van het gebit dat grip op het voedsel geeft.
Bij lichtbreking door holle lenzen spreidt het licht zich.
Het licht wordt via de lens verspreidt. Wordt gebruikt bij
mensen die veraf slecht zien
Verschijnsel dat allerlei factoren (temperatuur,
zuurstofconcentratie, bloeddruk, hartslag) in het
inwendige milieu van het lichaam met behulp van
3
Begrippenlijsten biologie
4 havo en 5 havo
PENTA College CSG Scala Rietvelden
Homogeen milieu
Homologe chromosomen
Homologe organen
Homoseksueel
Homozygoot
Hoofdstructuur,
ecologische
Hoornlaag
Hoornvlies
Hormonen
Hormoonklieren
Hormoonreceptoren
Hormoonspiegel
Hormoonstelsel
bepaalde effectoren (spieren, klieren) op een bepaalde
normwaarde gehouden worden. De hersenstam en het
autonome deel van het zenuwstelsel spelen hierin een
belangrijke rol.
Het bloed, weefselvloeistof en lymfe wat door
homeostatische reflexen constant wordt gehouden.
In een diploïde cel van de mens komen 46
chromosomen voor. Deze 46 chromosomen bestaan
uit 23 paar chromosomen. De chromosomen paren
met dezelfde vorm en die dezelfde erfelijke
eigenschappen bezitten noemen we homologe
chromosomen
Organen bij verschillende organismen die
overeenkomsten vertonen in bouw, maar met een
verschil in functie. Homologe organen hebben een
gelijke embryonale ontstaanswijze.
Zo noem je iemand wie zich aangetrokken voelt tot
mensen van hetzelfde geslacht.
Het allelenpaar van een eigenschap (gen) bestaat uit
twee gelijke allelen. Bijvoorbeeld het ene allel = blauwe
ogen, het andere allel = ook blauwe ogen.
Een samenhangend netwerk van bestaande en
toekomstig te ontwikkelen belangrijke natuurgebieden
in Nederland. Door de hoofdstructuur worden
natuurgebieden aan elkaar verbonden.
De hoornlaag bestaat uit dode, verhoornde
epitheelcellen (dekweefselcellen). Beschermt tegen
beschadiging, uitdroging en infecties.
Het verlengde van her harde oogvlies. Het hoornvlies
is doorzichtig, zodat licht het oog via de pupil binnen
kan vallen.
Chemische stoffen die door hormoonklieren aan het
bloed worden afgegeven en processen in het lichaam
regelen. Hormonen hebben een “opdracht” voor de
specifieke doelcellen.
Hormonen worden geproduceerd in hormoonklieren.
Alle hormoonklieren zijn endocriene klieren.
Endocriene klieren geven hun producten (hormonen)
af aan het bloed, en hebben geen afvoerbuis zoals
exocriene klieren.
Hormoonreceptoren bevinden zich op de celmembraan
van de doelwitcellen. Aan deze receptoren binden zich
de hormonen, wanneer dit gebeurt, wordt de doelcel
aangezet tot een activiteit.
De concentratie van hormonen in het bloed.
Het hormoonstelsel bevat alle hormonenklieren en hun
producten in het lichaam. Hormonen zijn
boodschapperstoffen die inwerken op speciale cellen
die we doelcellen moemen.
4
Begrippenlijsten biologie
4 havo en 5 havo
PENTA College CSG Scala Rietvelden
Houtvaten
Huid
Huidmondjes
Huig
Human Leukocyte Antigen
(HLA)
Humus
Hypertonische (oplossing)
Hyperventilatie
Hypofyse
hypothalamus
Hypothese
Hypotonische (oplossing)
In planten worden via houtvaten vooral water en
mineralen vanuit de wortels, via de stengels naar de
bladeren vervoerd. Dit is de anorganische sapstroom.
Grootste orgaan van het lichaam. De huis speelt onder
andere een belangrijke rol bij het lichaam op
temperatuur houden, maar speelt ook een rol bij de
aspecifieke afweer tegen ziekteverwekkers.
Openingen in de opperhuid van planten, bestaande uit
twee sluitcellen rond een regelbare spleet. De
huidmondjes dienen voor de gaswisseling.
Huidmondjes gaan open en dicht onder invloed van
turgor in de cel.
Een lapje afhangend weefsel aan het uiteinde van het
zachte verhemelte, waarmee onder andere het
neuskanaal kan worden afgesloten.
Humaan leukocytenantigeen zijn antigenen die
aanwezig zijn op alle lichaamscellen. Aan deze
antigenen (membraaneiwitten) herkent het
afweersysteem de cellen van het eigen lichaam, of valt
het lichaamsvreemde cellen aan.
Is een mengsel van organische en anorganische
stoffen en micro-organismen. De bovenste laag van de
grond waarin organische resten te herkennen zijn.
Een oplossing is hypertonisch als de osmotische
waarde van de oplossing (bijvoorbeeld de inhoud van
de cel) hoger is dan de osmotische waarde van zijn
milieu. Een hypertonische cel zal water opnemen uit
zijn omgeving.
Te snelle en diepe ademhaling, waardoor een verlaagd
kooldioxidegehalte en een verhoogd zuurstofgehalte in
het bloed ontstaat.
Een hormoonklier onder aan de hersenen, die in
verbinding staat met de hypothalamus en stimulerende
hormonen afscheidt. Stimulerende hormonen
stimuleren de werking van andere hormoonklieren. De
hypofyse bestaat uit een voorkwab en een achterkwab.
Het gedeelte van de tussenhersenen. De
hypothalamus staat in verbinding met de hypofyse en
regelt door de afscheiding van neurohormonen de
werking van de hypofyse.
Een veronderstelling. In de wetenschap vorm je een
idee doordat je bepaalde waarnemingen doet. Aan de
hand van je hypothese doe je je onderzoek. Hypothese
is (vooraf verzonnen)antwoord op de onderzoekvraag.
Een oplossing is hypotonisch als de osmotische
waarde van de oplossing (bijvoorbeeld de inhoud van
de cel) lager is dan de osmotische waarde van zijn
milieu. Een hypotonische cel zal water afstaan aan zijn
omgeving.
5
Begrippenlijsten biologie
4 havo en 5 havo
PENTA College CSG Scala Rietvelden
6