Departement Communicatie en Promotie | Dienst

Departement Communicatie en Promotie | Dienst Communicatie
PERSBERICHT
19/11/2014
14/0000 – Gent brengt Eerste Wereldoorlog in beeld met wandel- en fietsroute en
tentoonstelling met originele tekstaffiches
Vandaag stelt de Stad Gent een nieuwe fiets- en wandelroute voor ter gelegenheid van de
100ste verjaardag van Wereldoorlog I. Hierin maakt de lezer kennis met het historisch Gent
onder de Duitse bezetting. Beide routes brengen hem langs belangrijke gebouwen tijdens de
Eerste Wereldoorlog en vertellen het verhaal van het leven onder Duitse heerschappij.
Daarnaast worden originele tekstaffiches tentoongesteld in de hoofdbibliotheek vanaf
woensdag 26 november 2014.
De Stad Gent beschikt over een interessant archief met beeldmateriaal en originele stukken uit de
Eerste Wereldoorlog die de concrete geschiedenis van onze stad 100 jaar geleden blootleggen.
Met een fiets- en wandelbrochure en een tentoonstelling in de hoofdbibliotheek aan het Zuid
worden die bekendgemaakt bij het grote publiek aan de hand van concrete anekdotes, originele
tekstaffiches en historische foto’s.
Annelies Storms, schepen van Cultuur, Toerisme en Evenementen: ‘Dit historisch materiaal legt
heel wat concrete verhalen bloot van Gentenaars die leefden tijdens de bezetting. Met de routes
en de tentoonstelling maken we die verhalen weer levendig voor Gentenaars en toeristen.’
De fiets- en wandelbrochure
Op 12 oktober 1914 maakten de eerste Duitse soldaten hun opwachting in Gent. Dankzij de
tussenkomst van oorlogsburgemeester Emile Braun werd Gent op een vreedzame manier
ingenomen. ‘s Morgends, den 12 Oktober, ging er een angstig geschreeuw door de stad: “De
Duitschers zijn daar". Tien ulanen (synoniem voor Dappere in het Tataars), zes te paard en vier
per fiets, kwamen onder leiding van een sergeant om half tien van de Dampoort, en stegen aan
het stadhuis af, alwaar zij ontvangen werden door den Burgemeester en het Schepencollege’,
schrijft de Duitse militair Heinrich Wandt in zijn dagboek.
Postadres:
Stad Gent – Dienst Communicatie | Stadhuis | Botermarkt 1 | 9000 Gent
Bezoekadres: Sint-Niklaasstraat 27/101 | 9000 Gent | 09 266 52 37
[email protected] | www.gent.be |
| www.flickr.com/photos/stadgent
Bereikbaar:
Bus 3/17/18/38/39 | Tram 1/4/24 (halte korenmarkt)
Pagina 1 van 5
Gent kreeg een belangrijke rol toebedeeld als hoofdstad van het Etappengebiet: de militaire zone
voor depots, bevoorrading en verbindingswegen. Het omvatte Oost- en West-Vlaanderen en de
zuidelijke delen van Henegouwen en Luxemburg en stond onder militair gezag. De rest van het
land, behalve Antwerpen dat werd geleid door een militair gouverneur, vormde het
Generalgouvernement of het Okkupationsgebiet. De frontlijn was het Operationsgebiet of
Marinegebiet. Er werd gezegd dat het Generalgouvernement het paradijs was, het Etappengebiet
het vagevuur en het Operationsgebiet de hel. In die sfeer belandden de inwoners van Gent na de
inval van de Duitse troepen. De tien ‘verkenners’ kregen een dag later immers al het gezelschap
van duizenden soldaten die vier jaar lang het leven in de stad zouden domineren.
De brochure omvat ook historische foto’s van taferelen met Duitse soldaten voor de SintPietersabdij. De kelders van de Sint-Pietersabdij kregen een specifieke functie. ‘Vrijwilligers’
moesten er prototypes van gasmaskers en zuurstofmaskers testen die aan de frontlijn gebruikt
werden om lange tunnels te kunnen graven. Door de bloeiende vooroorlogse textielindustrie
beschikte Gent immers over een ruime voorraad katoen. Toen die voorraad begon te slinken,
moesten de dames uit de burgerij een groot deel van hun katoenen lingerie inleveren.
De Kouter vormde tijdens de Duitse bezetting het zenuwcentrum van de Duitse bevelhebbers. In
het prachtige Hotel Falligan met zijn rococovoorgevel zetelde de Duitse Kommandatur, de
hoogste militaire leiding. De oppercommandant was Georg Von Wick, door de Gentenaars
vanwege de omvang van zijn buik het ‘hangbuikzwijn’ genoemd.
In een nu verdwenen gebouw op de hoek met de Korte Meer kon men bij de Passzentrale een
reisvisum aanvragen voor reizen buiten de stad. Reizen buiten de stad waren verboden en de
meeste aanvragen werden meteen geweigerd. Aan de overkant – naast het operagebouw – stond
het Hotel de la Poste, een 18de-eeuws postrelais dat in 1910 werd omgevormd tot hét luxehotel
van de stad. Het hotel was voorbehouden aan de hoogste militairen. Het hotel kwam ook op een
andere manier in het nieuws, namelijk als vermeende broeihaard van de Spaanse griep. De Duitse
bezetter had een immense schrik voor het uitbreken van besmettelijke ziekten. Toen een
dienstmeid opvallend veel hoestte, werd gevreesd voor een epidemie onder de hoge officieren.
Postadres:
Stad Gent – Dienst Communicatie | Stadhuis | Botermarkt 1 | 9000 Gent
Bezoekadres: Sint-Niklaasstraat 27/101 | 9000 Gent | 09 266 52 37
[email protected] | www.gent.be |
| www.flickr.com/photos/stadgent
Bereikbaar:
Bus 3/17/18/38/39 | Tram 1/4/24 (halte korenmarkt)
Pagina 2 van 5
Het hotel werd meteen ontruimd en volledig gedesinfecteerd. Uiteindelijk bleek de dienstmeid
slechts een verkoudheid te hebben. In 1964 werd het hotel gesloopt en vervangen door een
appartementsgebouw.
Tijdens de bezetting ging de wekelijkse bloemenmarkt gewoon door. De meeste Gentenaars
hadden echter geen geld voor bloemen. Dat lag helemaal anders bij de Duitse officieren. Zij
telden maar al te graag centen neer voor mooie boeketten voor hun minnaressen.
De wandeltocht eindigt aan de Mageleinstraat 10, het huis waar tijdens de Eerste Wereldoorlog
de soldaat Heinrich Wandt verbleef. Hij stelde na de oorlog de wanpraktijken van de Duitse
officieren in Gent aan de kaak. In Het Frontparadijs uit hij zijn verontwaardiging over het gedrag
van zijn landgenoten in de bezette stad.
De fietsroute neemt de lezer ook mee langs verschillende oorlogsmonumenten. Eén daarvan
bevindt zich op de hoek van de Sint-Niklaasstraat en de Voldersstraat. Het monument eert de
strijders, weggevoerden, politieke gevangenen, gefusilleerden en de omgekomen burgers van de
1ste wijk. Opvallend zijn de namen van twee getorpedeerde Gentenaars. Charles Verniers en Jean
Vernack waren bemanningslid op respectievelijk een hospitaalschip en een vrachtschip met
hulpgoederen uit de Verenigde Staten toen Duitse onderzeeboten hun boot torpedeerden.
Opmerkelijk: het vrachtschip dat van New York op weg was naar Rotterdam werd geraakt begin
januari 1919, maanden na het officiële einde van de oorlog.
De fietstocht eindigt aan het Oord der Gefusilleerden aan de Offerlaan. Hier was vroeger de
burgerlijke schietbaan. Tussen 10 oktober 1914 en 10 november 1918 gebruikte de Duitse
bezetter die plaats als executieplaats. In totaal werden hier 52 mensen gefusilleerd. Bij de ‘voor
den kop geschotenen’ waren ook drie vrouwen: Leonie Rammeloo, Emilie Schatteman en Marie
‘Prudence’ De Smet-Preenen. Vrouwen waren tijdens de Eerste Wereldoorlog erg actief in het
verzet.
Postadres:
Stad Gent – Dienst Communicatie | Stadhuis | Botermarkt 1 | 9000 Gent
Bezoekadres: Sint-Niklaasstraat 27/101 | 9000 Gent | 09 266 52 37
[email protected] | www.gent.be |
| www.flickr.com/photos/stadgent
Bereikbaar:
Bus 3/17/18/38/39 | Tram 1/4/24 (halte korenmarkt)
Pagina 3 van 5
Het Project tekstaffiches WO I
Tekstaffiches vormden het communicatiemiddel bij uitstek ten tijde van de Eerste Wereldoorlog.
Op het moment dat de Duitse vijand Gent binnentrad op 12 oktober 1914, werd de pers immers
meteen sterk aan banden gelegd. De communicatie met de bevolking verliep vanaf dat moment
tot de bevrijding van de stad ruim vier jaar later hoofdzakelijk via die affiches. Deze muurkranten
werden gebruikt om de bevolking in te lichten over het wel en wee van de oorlog en de
consequenties van de strijd voor mens en dier. Ze schetsen duidelijk het reilen en zeilen binnen
de stad en geven een sterk beeld van het gedrag dat de bezetter van de bevolking verwachtte.
Ook de executies werden achteraf via aanplakbrieven kenbaar gemaakt.
De affiches vormen hierdoor een uiterst belangrijke bron voor de geschiedenis van het dagelijks
leven in Vlaanderen tijdens de Eerste Wereldoorlog. In het licht van de herdenkingsgolf rond de
Eerste Wereldoorlog en de stijgende interesse voor de sociale aspecten van het conflict, bevatten
die affiches een schat aan informatie voor zowel professionele als niet-professionele
onderzoekers, zijn het uitgelezen didactische instrumenten voor het onderwijs en kunnen ze
dienstdoen als een teletijdmachine waardoor geïnteresseerden het leven in oorlogstijd beter
kunnen begrijpen.
Ondanks de enorme waarde van die tekstaffiches zijn ze echter nauwelijks ontsloten en worden
ze bovendien in allesbehalve optimale omstandigheden bewaard, nog los van het gegeven dat de
affiches gedrukt zijn op minderwaardig papier en dat veel van de affiches reeds beschadigd en vuil
waren vooraleer ze in het archief kwamen.
Om aan deze problematiek te verhelpen trekt het Gentse Stadsarchief het cultureel
erfgoedproject ‘Tekstaffiches: spiegel van het dagelijks leven tijdens de Eerste Wereldoorlog’. Dit
project, gesubsidieerd door de Vlaamse overheid, heeft tot doel het lokaliseren, inventariseren,
restaureren, digitaliseren, duurzaam bewaren en ontsluiten van de tekstaffiches van de Eerste
Wereldoorlog naar een zo groot mogelijk publiek.
Postadres:
Stad Gent – Dienst Communicatie | Stadhuis | Botermarkt 1 | 9000 Gent
Bezoekadres: Sint-Niklaasstraat 27/101 | 9000 Gent | 09 266 52 37
[email protected] | www.gent.be |
| www.flickr.com/photos/stadgent
Bereikbaar:
Bus 3/17/18/38/39 | Tram 1/4/24 (halte korenmarkt)
Pagina 4 van 5
Om dat te realiseren werkt het Gentse Stadsarchief samen met Cultuuroverleg 07, FARO, In
Flanders Fields Museum, Packed vzw, Provinciearchief West-Vlaanderen, Stadsarchief Aalst,
Stadsarchief Lier, Universiteitsbibliotheek Gent en VIAA.
Praktisch
- De publicatie is verkrijgbaar in de Stadswinkel (in de Raadskelder van het belfort) voor de prijs
van 5 euro.
- Vanaf woensdag 26 november wordt het project tentoongesteld in de hoofdbibliotheek aan het
Zuid.
Informatie
- Dienst Stadsarcheologie en Stadsarchief, De Zwarte Doos, Dulle Grietlaan 12,
9050 Gent-Gentbrugge, tel. 09 266 57 60, fax 09 266 57 87, e-mail [email protected] en
[email protected]
- Dienst Monumentenzorg en Architectuur, Veldstraat 55, 9000 Gent,
tel. 09 269 37 30, fax 09 269 37 55, e-mail [email protected]
Bevoegd
Mevrouw Annelies Storms, schepen van Cultuur, Toerisme en Evenementen, stadhuis,
Botermarkt 1, 9000 Gent, tel. 09 266 51 44, fax 09 266 51 59, e-mail [email protected]
Postadres:
Stad Gent – Dienst Communicatie | Stadhuis | Botermarkt 1 | 9000 Gent
Bezoekadres: Sint-Niklaasstraat 27/101 | 9000 Gent | 09 266 52 37
[email protected] | www.gent.be |
| www.flickr.com/photos/stadgent
Bereikbaar:
Bus 3/17/18/38/39 | Tram 1/4/24 (halte korenmarkt)
Pagina 5 van 5