Chimpansee geen voorouder van de mens (biologie)

Stap 1: fase 1: Beoordelen van de gekozen tekst
Voor deze opdracht hebben we gekozen voor het artikel 'Chimpansee geen voorouder van de mens’,
gepubliceerd op 1 oktober 2009 op De Standaard Online. (Zie ‘3. Bijlage’ voor het origineel artikel.)
In de inleiding van het artikel wordt er voorkennis opgeroepen. Zo is kennis over de stamboom van
de mens en de verschillende mensachtigen belangrijk voor de lezer. Je komt hier ook al het
hoofdonderwerp van het artikel te weten, namelijk een nieuwe vondst die de kennis over de
stamboom van de mens beïnvloedt. Om het onderwerp te kaderen in een les, is er echter een
uitgebreidere inleiding nodig. Zo kan er in de inleiding al gebruik gemaakt worden van leerstof die
gezien is in eerdere lessen geschiedenis.
Mensen met kennis van het onderwerp, bijvoorbeeld leerkrachten geschiedenis, worden in het
originele artikel zeker gemotiveerd om verder te lezen. De leerkracht kan het artikel als bewijs
gebruiken voor het feit dat de mens en de mensapen een gemeenschappelijke voorouder hebben.
Het toont ook aan dat men tot op vandaag bezig is met het onderzoeken van de evolutie van de
mens.
De globale structuur van de tekst is onvolledig. Er is enkel een inleiding en kern aanwezig. Een besluit
ontbreekt. Zo wordt de belangrijkste informatie van het artikel niet samengevat en gaat de essentie
voor de leerlingen verloren.
De tekst bestaat uit ingewikkelde samengestelde zinnen. Dit kan voor sommige leerlingen een
drempel zijn om verder te lezen. De inhoud van de alinea’s is niet duidelijk gestructureerd waardoor
het, samen met de ingewikkelde zinnen, geen vloeiend geheel wordt. Signaalwoorden en
teruggrijpende zinnen ontbreken waardoor alinea’s niet in elkaar overvloeien. Zo krijgt de lezer het
gevoel dat er van de hak op tak wordt gesprongen. Bepaalde uitspraken van onderzoekers zijn ook
overbodig om te vermelden of herhalen wat er eerder al in het artikel geschreven staat. Zo is het
onderscheid tussen hoofd- en bijzaken niet duidelijk.
Het tweede deel van de tekst, getiteld ‘Fruit en noten’, is beter geordend. De eerste alinea van dit
deel geeft algemene informatie over waar de Ardipithecus ramidus leefde. Vervolgens wordt er in
vier alinea’s beschreven waarom ‘Ardi’ meer overeenkomt met de mens dan de chimpansee.
Bij het artikel staat een robotfoto van ‘Ardi’. Hierdoor krijgt de lezer een beeld van hoe de
Ardipithecus ramidus eruit zag. Er wordt in de tekst jammer genoeg niet verwezen naar de
afbeelding.
De boodschap van de tekst, namelijk dat de mens niet afstamt van de chimpansee, wordt wel
geïllustreerd door de afbeelding van ‘Ardi’. Zij lijkt duidelijk meer op een mens dan op een mensaap.
Stap 1: fase 2: Herwerken van de tekst op drie vlakken
We herwerken de tekst op de volgende drie vlakken:
- aanpassen van de inleiding. Zo kan het artikel gekaderd worden in een les over het ontstaan van de
mens. In deze inleiding kan best ook al even verwezen worden naar de afbeelding die bij het artikel
gevoegd is.
- het verbeteren van de structuur. Voor de leerlingen is het zeer belangrijk dat de tekst wordt
samengevat in een besluit. Dit bevat de belangrijkste informatie en moet gekend zijn door de
leerlingen.
- hoofd- en bijzaken van elkaar scheiden in de kern van de tekst. Sommige informatie die nu in de
kern geschreven staat, is overbodig of wordt dubbel vermeld.
Kadering van het artikel in de les ‘Wie waren de eerste mensen?’. Dit wordt mondeling aangebracht
door de leerkracht.
Teksten beoordelen en toegankelijk maken_opdracht
Mensapen (=bijvoorbeeld de chimpansee en de gorilla. Dit zijn aapsoorten die samen met de mens
kenmerken delen die hen van andere primaten onderscheidt. Bijvoorbeeld: geen uitwendige staart.)
en mensen moeten op een bepaald moment uit elkaar gegroeid zijn. Dit gebeurde 7 à 5 miljoen jaar
geleden in Afrika. Ik las hier 2 weken geleden een zeer interessant artikel over in de Standaard
Online. Het levert namelijk een bewijs voor het bestaan van een gemeenschappelijke voorouder van
mens en mensaap. In het artikel gaat het over de vondst van het skelet dat onderzoekers ‘Ardi’
noemden.
Het herwerkte artikel:
‘Chimpansee geen voorouder van de mens'
WASHINGTON - Het verhaal van de menselijke geschiedenis gaat opnieuw
een miljoen jaar verder terug nu wetenschappers meer te weten zijn
gekomen over 'Ardi' (zie afbeelding). Zij leefde tussen de
gemeenschappelijke voorouder van mens en mensaap én de
Australopithecus. Wetenschappers dachten lange tijd dat Lucy een
vroegste voorouder was van de mens. ‘Ardi’ neemt nu die plaats in. In dit
artikel kom je meer te weten over ‘Ardi’ en waarom zij het bewijs is voor
het bestaan van een gemeenschappelijke voorouder van mens en
mensaap.
Dit is een robotfoto van ‘Ardi’.
Wie is ‘Ardi’?
‘Ardi’ komt van de Latijnse soortnaam Ardipithecus ramidus en is een mensachtige die in de bossen
van het huidige Ethiopië, in Afrika leefde. Ze kon met haar vier ledematen in bomen klimmen, maar
de ontwikkeling van haar armen en benen wijzen erop dat de soort niet veel tijd in bomen
doorbracht. ‘Ardi’ liep waarschijnlijk al rechtop, op twee benen.
Haar skelet werd in Ethiopië in 1994 door onderzoekers gevonden. Op deze plek waren al veel
fossielen van uitgestorven planten en dieren ontdekt. Door de vulkanische lagen boven en onder het
skelet te dateren, kon de geoloog Giday WoldeGabriel bepalen dat het 4,4 miljoen jaar oud is.
Waarom is ‘Ardi’ het bewijs voor de gemeenschappelijke voorouder?
'Het skelet van ‘Ardi’ is een van de belangrijkste ontdekkingen voor de studie van de menselijke
ontwikkeling', aldus David Pilbeam, curator in het Peabody Museum of Archeology and Ethnology
van de Universiteit Harvard. 'Het is vrij compleet, want hoofd, handen, voeten en enkele andere
belangrijke delen zijn overgebleven. ‘Ardi’ vertegenwoordigde een geslacht dat mogelijk voorafging
aan de Australopithecus. Hiertoe behoort het skelet van Lucy dat één miljoen jaar jonger is dan dat
van ‘Ardi’. Uit de Australopithecus evolueerde later ons geslacht ‘Homo’.’
Het oudere skelet van Ardi verandert de kennis van de menselijke evolutie. In plaats van de gedachte
dat de mens zou afstammen van een oud chimpansee-achtig wezen, bewijst Ardi dat mens en
chimpansee helemaal los van elkaar zijn geëvolueerd uit een gemeenschappelijke voorouder. Ardi
vertoont namelijk kenmerken die niet voorkomen in huidige Afrikaanse apen (dit zijn mensapen),
Teksten beoordelen en toegankelijk maken_opdracht
waaruit kan besloten worden dat deze apen sterk zijn geëvolueerd toen hun en onze wegen zich
scheidden.
“Ardi’ is dus niet die gemeenschappelijke voorouder, maar wel degene die het dichtst in de buurt
komt', zei Tim White, directeur van het onderzoekscentrum voor menselijke evolutie van de
Universiteit van Californië in Berkeley. Die gedeelde voorouder zou zo'n zes tot zeven miljoen jaar
geleden geleefd moeten hebben.
Waarom lijkt ‘Ardi’ meer op de mens dan de chimpansee?
De hoektanden van ‘Ardi’ lijken meer op de stompe hoektanden van mensen dan op de lange,
scherpe tanden van chimpansees en andere primaten. Een analyse van het tandglazuur wees uit dat
ze met fruit, noten en bladeren een gevarieerd dieet had. Hoewel haar neus niet zo lang was als die
van veel hedendaagse apen, gaf Ardi's reukorgaan haar een aapachtige verschijning. Ook de
verbreding van het bot aan de bovenkant van haar oogkas verschilt bijvoorbeeld van de oogkas van
een chimpansee.
De manier waarop zenuwen en bloedvaten aan de binnenkant van Ardi's schedel liepen, wijst erop
dat haar brein dezelfde positie had zoals die van de moderne mensen. Dit lijkt erop te duiden dat
Ardi's visuele en ruimtelijke beleving van de wereld leken op die van modernere mensachtigen.
Ardi's handen en polsen vertonen zowel primitieve als modernere kenmerken. Ze vertonen echter
niet de kenmerken waarmee chimpansees en gorilla's aan takken hangen of op hun knokkels steunen
bij het lopen. Haar handpalmen waren kort en haar vingers flexibel. Zo kon ze zich in een boom
voortbewegen waarbij haar gewicht op haar palmen rustte. Ze moest wel voorzichtig zijn omdat ze
de anatomie niet bezat waarmee huidige apen slingeren, hangen en soepel van tak tot tak gaan.
Dat Ardi ook rechtop kon lopen, blijkt uit de manier waarop haar bilspieren op haar bekken en
heupen lagen én waarmee ze zich in evenwicht kon houden. Daarnaast waren haar voeten stug
genoeg om op te lopen, hoewel er ook nog steeds een duim aanwezig was om te kunnen klimmen.
Besluit
De mens en de mensaap zijn ontstaan uit een gemeenschappelijk voorouder. Naar deze
gemeenschappelijke voorouder zijn onderzoekers tot op de dag van vandaag op zoek. Ze dachten
heel lang dat Lucy de vroegste voorouder van de mens was. In 1994 vonden ze een nieuw skelet.
Wetenschappers noemden dit skelet ‘Ardi’ en hebben het grondig onderzocht. Op 1 oktober 2009
werden de resultaten van dit onderzoek bekend gemaakt. Hierdoor gaat het verhaal van de
menselijke geschiedenis opnieuw een miljoen jaar verder terug. Zo is niet langer Lucy de vroegste
voorouder van de mens, maar wel ‘Ardi’. Deze mensachtige leefde 4,4 miljoen jaar geleden in wat we
nu Ethiopië noemen. ‘Ardi’ is het bewijs dat chimpansee en mens een gemeenschappelijke
voorouder hebben. De mens stamt dus niet af van de chimpansee.
Teksten beoordelen en toegankelijk maken_opdracht
Stap 2: Ontwerpen van een ondersteuningstaak
Gemeenschappelijke
voorouder
7-6 miljoen jaar geleden
Mensapen
vb. chimpansee
Mensachtigen
Ardipithecus ramidus
vb. Ardi
4,4 miljoen jaar geleden
Australopithecus
vb. Lucy
3,4 miljoen jaar geleden
Geslacht Homo
Teksten beoordelen en toegankelijk maken_opdracht
1.
Bijlage
Het originele artikel: 'Chimpansee geen voorouder van de mens'
WASHINGTON - Het verhaal van de menselijke geschiedenis gaat opnieuw
een miljoen jaar verder terug nu wetenschappers meer te weten zijn
gekomen over 'Ardi', een mensachtige die 4,4 miljoen jaar geleden leefde
in wat nu Ethiopië is.
Ardi werd in 1994 gevonden, maar de mensachtige is nu in het wetenschappelijke tijdschrift
Science voor het eerst gedetailleerd beschreven.
Het vijftig kilo zware en 1 meter 22 lange vrouwtje scharrelde een miljoen jaar eerder door het bos
dan de beroemde Lucy, van wie de botten lang werden bestudeerd als het vroegst gevonden skelet
van een voorouder van de mens.
Chimpansee
Het oudere skelet van Ardi verandert de kennis van de menselijke evolutie, liet antropoloog C. Owen
Lovejoy van de Universiteit van Kent weten. In plaats van de gedachte dat de mens zou afstammen
van een oud chimpansee-achtig wezen, bewijst Ardi dat mens en chimpansee geheel los van elkaar
zijn geëvolueerd uit een gezamenlijke voorouder.
'Dit is niet die gezamenlijke voorouder, hoewel ze van wat we tot nu toe hebben het meest in de
buurt komt', zei Tim White, directeur van het onderzoekscentrum voor menselijke evolutie van de
Universiteit van Californië in Berkeley. Die gedeelde voorouder zou zo'n zes tot zeven miljoen jaar
geleden geleefd moeten hebben.
Ardi vertoont kenmerken die niet voorkomen in huidige Afrikaanse apen, waaruit de conclusie kan
worden getrokken dat deze apen sterk zijn geëvolueerd toen hun en onze wegen zich scheidden.
Ardipithecus ramidus, zoals de Latijnse soortnaam van Ardi luidt, leefde in bosrijk gebied en kon met
alle vier ledematen in bomen klimmen, maar de ontwikkeling van armen en benen wijzen erop dat
de soort niet veel tijd in bomen doorbracht. Bovendien kon Ardi rechtop, op twee benen, lopen.
'Dit is een van de belangrijkste ontdekkingen voor de studie van de menselijke ontwikkeling', aldus
David Pilbeam, curator in het Peabody Museum of Archeology and Ethnology van de Universiteit
Harvard. 'Het is vrij compleet, want hoofd, handen, voeten en enkele andere belangrijke delen zijn
overgebleven. Het vertegenwoordigt een geslacht dat mogelijk voorafging aan de Australopithecus,
het geslacht dat aan ons geslacht Homo voorafging.' De één miljoen jaar jongere Lucy bijvoorbeeld
behoort tot de Australopitheci.
'Met Ardipithecus hebben we een ongedefinieerde vorm die nog niet ver in de richting van de
Australopithecus is geëvolueerd. Als je van kop tot teen kijkt zie je een mozaïek dat noch chimpansee
noch mens is', zegt White.
White wijst erop dat ook Charles Darwin, wiens onderzoek in de negentiende eeuw de weg
vrijmaakte voor de evolutieleer, voorzichtig was waar het ging om het aanwijzen van de gezamenlijke
voorouder van mens en aap. 'Darwin zei dat we erg voorzichtig moeten zijn. De enige manier waarop
Teksten beoordelen en toegankelijk maken_opdracht
we erachter kunnen komen hoe die gezamenlijke voorouder eruit zag is door hem te vinden. Maar
met 4,4 miljoen jaar geleden zij we aardig in de buurt gekomen. En, zoals ook Darwin onderschreef,
de evolutie van apen en mensen is sinds we afscheid namen van elkaar in onderlinge
onafhankelijkheid verlopen.'
Fruit en noten
Ardi werd gevonden in de regio Afar in Ethiopië, een plek waar veel fossielen van uitgestorven
planten en dieren zijn ontdekt. Vondsten wijzen erop dat het gebied waarin Ardi destijds rondliep erg
bosrijk was. Door de vulkanische lagen boven en onder het skelet te dateren kon de geoloog Giday
WoldeGabriel bepalen dat het 4,4 miljoen jaar oud is.
De hoektanden van de Ardipithecus lijken meer op de stompe hoektanden van mensen dan op de
lange, scherpe tanden van chimpansees en andere primaten. Een analyse van het tandglazuur wees
uit dat ze met fruit, noten en bladeren een gevarieerd dieet had. Hoewel haar neus niet zo lang was
als die van veel hedendaagse apen gaf Ardi's reukorgaan haar een aapachtige verschijning.Ook de
verbreding van het bot aan de bovenkant van haar oogkas verschilt van die van bijvoorbeeld een
chimpansee.
De manier waarop zenuwen en bloedvaten aan de binnenkant van Ardi's schedel liepen wijst erop
dat haar brein op dezelfde wijze was gepositioneerd als bij moderne mensen, wat erop lijkt te duiden
dat Ardi's visuele en ruimtelijke beleving van de wereld leek op die van modernere mensachtigen.
Ardi's handen en polsen vertonen zowel primitieve kenmerken als modernere. Ze vertonen echter
niet de kenmerken waarmee chimpansees en gorilla's aan takken hangen of op hun knokkels steunen
bij het lopen. Haar handpalmen waren kort en haar vingers flexibel, zodat ze zich in een boom kon
voortbewegen waarbij haar gewicht op haar palmen rustte. Ze moest wel voorzichtig zijn, omdat ze
de anatomie ontbeerde waarmee huidige apen slingeren, hangen en soepel van tak tot tak gaan.
Dat Ardi ook rechtop kon lopen blijkt uit de manier waarop haar bilspieren op haar bekken en
heupen lagen en waarmee ze zich in evenwicht kon houden. Daarnaast waren haar voeten stug
genoeg om op te lopen, hoewel er ook nog steeds een duim aanwezig was om mee te kunnen
klimmen.
(Bron: LOA, 'Chimpansee geen voorouder van de mens', internet, De Standaard Online, 2009-10-01.)
_____________________________________
Teksten beoordelen en toegankelijk maken_opdracht