Expansie mutatie in het C9orf72 gen
advertisement
Genetisch onderzoek naar Dementie brengt nieuwe inzichten Prof. Dr. Julie van der Zee, PhD Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep, Departement Moleculaire Genetica, VIB, Laboratorium Neurogenetica, Instituut Born-Bunge, Universiteit Antwerpen Vooruitgang in het genetisch onderzoek Amyloïde plakken Alzheimer dementie (AD) Tau kluwens Frontotemporale dementie (FTD) vooruitgang door het genetisch onderzoek! Erfelijkheid en dementie: ‘Het zit in de familie’ Dementie komt vaker voor in families Ongeveer de helft van de dementiepatiënten heeft nog patiënten in de familie. Bij identieke tweelingen komt dementie in beiden voor in 8 op 10 tweelingen. Als je familieleden hebt met de ziekte verhoogt je eigen risico. Maar het is niet omdat je een zieke ouder, tante of oom, zus of broer hebt, dat je onvermijdelijk ook ziek wordt. Dementie heeft een belangrijke genetische component Jongdementie en erfelijke fouten AD en FTD belangrijkste oorzaak van ‘Jongdementie’: Treft patiënten voor de leeftijd van 65 jaar! Jonge persoon met dementie meestal tussen 40 en 60 jaar Juiste aantal patiënten met jongdementie is niet gekend In België 3.000 – 11.000 jong dementerenden In zeldzame families wordt de ziekte doorgegeven van generatie tot generatie volgens een eenvoudig erfelijkheidspatroon = erfelijke dementie Erfelijke jongdementie is zeldzaam: ongeveer 1/10 patiënten Belgische Alzheimer families met preseniline 1 (PSEN1) mutaties Onderzoek Belgische families leidt tot ontdekking van PSEN1 gen als belangrijkste sleutelgen in alzheimerdementie Belgische familie met frontotemporale dementie met progranuline (GRN) mutatie GRN Expansie mutatie in het C9orf72 gen leidt tot opstapeling van TDP-43 eiwit 2011: expansie mutatie in C9orf72 Patiënten vertonen ook opstapeling van TDP-43 eiwit in neuronen = FTD-TDP C9orf72 belangrijkste oorzaak van FTD 15-20% van families In families met FTD en Amyotrofe Laterale Sclerose (ALS) is C9orf72 goed voor 50-90% Expansie mutatie in het C9orf72 gen Bij C9orf72 normaal: 2 - 24 kopijen van GGGGCC patiënten: 700 - 4000 kopijen van GGGGCC Sleutelgenen en -eiwitten in dementie Dementie Alzheimer dementie, AD Frontotemporale dementie, FTD Gen / Eiwit Afkorting Chromo -soom jaar % in families Amyloïde voorloper eiwit APP 21 1991 2-5% Preseniline 1 PSEN1 14 1993 10% Preseniline 2 PSEN2 1 1993 1% Progranuline GRN 17 2006 10-20% TDP-43 type A C9orf72 9 2011 15-20% TDP-43 type B MAPT 17 1998 2-5% C9orf72 Microtubuligeassocieerde eiwit tau Hersen pathologie Amyloïde plakken Tau kluwens Tau Gekende genen verklaren slechts kleine groep patiënten 1% in AD en tot 20% in FTD Er zijn nog dementie genen! Noodzaak voor therapie op maat van de moleculaire oorzaak van de patiënt Toekomst visie Genetisch onderzoek Dementie Onderzoek vandaag heeft twee doelen: 1. Oorzaak vinden voor de resterende onverklaarde patiënten 2. Vooruitgang in het genetisch onderzoek vertalen in verbeterde vooruitzichten voor de patiënt Dementie: Eén ziekte, verschillende oorzaken Behandeling moet worden aangepast op de persoon! = “Gepersonaliseerde gezondheidszorg” Vooruitgang in de genetica maakt dit mogelijk
