De ICT-sector op zoek naar kennis, niches en vlaggenschepen: het

De ICT-sector op zoek naar kennis, niches en
vlaggenschepen: het Ierse voorbeeld
Over het aandeel van ICT in de economie
1) Binnen de groep OESO-landen bedroeg het aandeel van de ICT-sector in
de toegevoegde waarde (omschreven op basis van bovenvermelde definitie)
9,7%, wat hoger is dan op wereldniveau gezien de concentratie van de ICTsector in deze landen. Dit gemiddelde verbergt echter belangrijke verschillen
tussen landen, met vooral in de Verenigde Staten en de Noord-Europese
lidstaten (Finland, Zweden, Ierland, Verenigd Koninkrijk) een groter belang
van de ICT-sector. Met een aandeel van 9,6% situeert België zich juist onder
dit OESO-gemiddelde. Opvallend is dat het verschil tussen een groot en
gemiddeld belang van de ICT-sector sterk samenhangt met de positie van de
ICT-industriesectoren. In landen zoals de Verenigde Staten, Finland,
Ierland... nemen de ICT-industriesectoren een belangrijke plaats in de
nationale economie in, zowel in computer- en kantoormaterieel (Ierland), als
de productie van telecomapparatuur (Finland).
Over het aandeel van ICT in de handel
2) Aldus blijkt dat de bijdrage van de Belgische ICT-sector aan de
Belgische import en export eerder beperkt is: slechts 7,8% van de totale
Belgische import en export betreft ICT-producten. Dit aandeel ligt beduidend
onder het OESO-gemiddelde van 12%, en ver onder het belang van ICTproducten in de import/export van Finland, Nederland en vooral Ierland. De
grote aanwezigheid van buitenlandse (veelal Amerikaanse) ondernemingen in
Ierland die in sterke mate importeren (vanuit Amerika) en exporteren (naar de
rest van de EU) verklaren de sterke ICT-prestatie van Ierland.
3) Aldus blijkt het aandeel van ICT-producten in de Belgische export
gevoelig lager te liggen dan het aandeel van de ICT-sector in de verschillende
OESO-landen. Ierland, Japan, Finland, Nederland, Verenigd Koninkrijk,
Zweden daarentegen blijken wel een comparatief voordeel te bezitten in ICTindustriesectoren. Een gevolg van deze relatief zwakke internationale positie
van de Belgische ICT-sector, is dat België meer (in waarde) ICT-producten
importeert dan het exporteert, resulterend in een licht negatieve ICThandelsbalans.
Over de rol van buitenlandse investeringen
4) Multinationale ondernemingen spelen een belangrijke rol in de globale ICTsector, een rol die trouwens nog steeds toeneemt. De sterke positie van
bepaalde landen in de ICT-sector hangt rechtstreeks samen met de
aanwezigheid van grote multinationale ondernemingen in deze landen;
Ierland is daar een duidelijk voorbeeld van.
5) Zo blijkt uit een rapport van Ernst & Young International Location Advisory
Services (ILAS) dat in recente jaren vooral het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk,
Duitsland, Nederland, Ierland, succesvol zijn geweest in het aantrekken van
buitenlandse ICT-investeerders tijdens de periode 1998 – 2002. Op basis
van het aantal buitenlandse investerings-projecten in 2000, komt het Verenigd
Koninkrijk als absolute nummer één naar voren. Specifiek in het Verenigd
Koninkrijk en ook Ierland blijken de nationale agentschappen
ontwikkelingsmaatschappijen zeer instrumenteel in het aantrekken van
buitenlandse ICT-investeringen, zowel door hun beleidsvoorbereidend werk
als door hun grote (personeel en financiële) middelen.
6) Vergelijkbare cijfers voor Ierland geven aan dat de grootste ICTondernemingen vandaag de dag aanwezig zijn in Ierland: iets meer dan 70
van de Top-100 ICT-ondernemingen hebben activiteiten in Ierland.
Bovendien betreft een belangrijk deel hiervan meer industriële ICTactiviteiten, niettegenstaande in recente jaren ook Ierland af te rekenen krijgt
met delokalisatie van industriële ondernemingen naar goedkopere regio’s en
landen.
Over de technologische positie
7) Europa in het algemeen loopt erg achterop ten opzichte van de hoger
genoemde Aziatische landen. Ierland en Nederland zijn, met respectievelijk 4
en 3 subsectoren, de enige twee landen die in meer dan één ICT-subsector
een comparatief technologisch voordeel hebben.
Over het ICT-beleid van een land
8) Een optie bestaat erin om eerder als belangrijke toeleverancier en/of klant
van ICT-producten- en/of diensten te gaan functioneren van bijvoorbeeld
buitenlandse dochterondernemingen. Dit is een ontwikkelingsmodel dat
reeds vroeger toegepast werd in de ICT-sector in Schotland en Ierland, en
ook in andere globale sectoren zoals de automobielsector. Binnen een
dergelijk model opereert een grote buitenlandse onderneming als
vlaggenschip binnen een netwerk/cluster van ondernemingen in een regio of
land. Kenmerkend voor dit vlaggenschip is dat sterke technologische
activiteiten ontwikkeld worden en op internationale markten geconcurreerd
wordt. Op voorwaarde dat lokale Belgische ondernemingen kunnen instaan
voor een voldoende (kwantitatief en kwalitatief) toelevering, zal er een
opdeling van de waardeketen plaatsvinden waarbij deze vlaggenschiponderneming in toenemende mate activiteiten uitbesteedt. Omgekeerd zal
ook de aanwezigheid van dergelijke toeleverende ondernemingen een
belangrijke troef zijn om nieuwe buitenlandse investeringen naar België te
halen.
9) Cijfers geven aan dat er mogelijke knelpunten kunnen optreden in de
volgende jaren. Zo blijkt het aantal afgestudeerden in de (toegepaste)
wetenschappen in België lager te liggen dan in andere landen. In België
bevindt het aandeel van nieuwe diploma’s in deze specialisatierichtingen zich
onder het EU-gemiddelde en ver achter Duitsland en Ierland. Op het vlak van
doctoraten in de richtingen Wetenschappen en Toegepaste Wetenschappen
situeert België zich op het Europees gemiddelde, maar ook hier doen landen
zoals Duitsland, Frankrijk, Finland en Ierland veel beter.
10) De concurrentie tussen landen en regio’s om nieuwe ICT-investeringen
aan te trekken is groot. Andere landen hebben ook begrepen dat een
andere strategie noodzakelijk is wil men succesvol blijven/zijn in de ICTsector. Ierland bijvoorbeeld richt zich specifiek op het aantrekken van O&Oactiviteiten van buitenlandse ondernemingen, aangezien het in recente jaren
verschillende assemblage/productie-activiteiten heeft zien vertrekken naar
landen/regio’s met lagere kosten. Net zoals in het verleden wordt een
geïntegreerd
pakket
van
beleidsmaatregelen
voorgesteld
om
onderzoekscentra van buitenlandse ondernemingen naar Ierland te halen.
Een voldoende aanbod van hooggekwalificeerd jong personeel, subsidies en
fiscaliteit m.b.t. O&O, loonkosten voor onderzoekers, aantrekken van
buitenlandse top-onderzoekers…. maken allemaal onderdeel uit van dit
pakket. Bovendien wordt er expliciet veel aandacht besteedt aan lokale
ondernemingen die de laatste jaren zijn ontstaan. Voor deze groep van
ondernemingen wordt specifiek voorzien in een voldoend aanbod van
aangepast risico-kapitaal.