Mantelzorg - Werkplaatsen Sociaal Domein

Mantelzorg
Mantelzorg
Mantelzorg
Slides die gebruikt kunnen worden bij de WMO module mantelzorg
Mantelzorg
Bron: http://www.welsaen.nl/vrijwilligerscentrale/mantelzorg.php
Mantelzorg
Onderwerpen bij werkles 1
•
Testen van jullie voorkennis
•
Maatschappelijke context: zorgbereidheid in Nederland
•
Wat is mantelzorg?
•
Cijfers
•
Mantelval
Mantelzorg
Maatschappelijke context
Kanteling van verzorgingsstaat naar zorgzame samenleving
•
Bezuinigingen in zorg
•
Aanspreken eigen kracht van burgers (zelfzorg)
•
Aanspreken eigen netwerk
Groot beroep op de “zorgbereidheid” van de Nederlandse bevolking
Mantelzorg
Opdracht
•
Discussieer in tweetallen en noem minstens 10 motieven waarom mensen voor elkaar zouden
willen zorgen?
Mantelzorg
Hattinga Verschure, J. C. M. (1977). Het verschijnsel zorg: een inleiding tot de zorgkunde (1 ed.). Lochem Tijdstroom.
Mantelzorg
Hattinga- Verschure
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Economisch motief
Wederkerigheidsmotief
Solidariteitsmotief
Onontkoombaarheid (je zorgt voor iemand die hartaanval heeft)
Zingeving (aan eigen bestaan om bij te dragen aan levenskwaliteit ander)
Uniciteitsmotief (op unieke wijze gestalte geven aan eigen leven)
Zorg uit angst
Liefdevolle zorg als “goddelijke opgave”
Zorgen uit geldingsdrang (Het is beter te geven dan te ontvangen)
Zorgen voor ouderen om wijsheid te conserveren
Zorgen uit vanzelfsprekendheid (because it’s there)
Mantelzorg
Belangrijkste motieven informele zorg
•
Genegenheid
•
Vanzelfsprekendheid
•
Verantwoordelijkheid
(Kwekkeboom, 2012)
Mantelzorg
Pleidooi van Hattinga Verschure
•
Veranderde balans in zorgmotieven heeft een andere balans in zelfzorg- zorg voor anderen en
professionele zorg teweeg gebracht
•
Groot beroep op professionele zorg (staatszorg) (vanuit economisch motief)
•
Pleidooi: Professionele zorg moet weer terug in balans gebracht worden met zelfzorg en mantelzorg
Mantelzorg
Zelfzorg, mantelzorg, vrijwilligerswerk
en professionele zorg
Bron: http://smitsstichting.nl/mantelzorg.htm
Mantelzorg
Wat is mantelzorg (HattingaVerschure)
“Wederkerige zorg in een kleine groep blijkt een bijzonder zorgverschijnsel. Zorg die groepsleden
verwarmt omdat ze elkaar als een mantel mee omgeven. Het verwarmt, beschut en
beveiligd”
http://www.wmoraadraalte.nl/pagina.php?pid=142
Mantelzorg
Kenmerken mantelzorg
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Gericht op de behoefte van een ander mens
Impliciete of expliciete bereidheid wederkerige zorg te verlenen
Rollen zorgvrager en zorgverlener zijn wederkerig/ verwisselbaar
Persoonlijke relatie
Directe relatie (Zonder tussenkomst administratie/ verwijzing)
Niet incidenteel
Mantelzorggroep is klein, minstens 2 mensen bij betrokken
Warme band
Respect voor zelfstandigheid van de ander
Overnemen van zelfzorg geschied op basis van overeenstemming
Gebaseerd op eigen soort deskundigheid (ervaringskennis)
Biedt veiligheid, gezelschap, blijdschap
Mantelzorg
Definitie mantelzorg
“Alle zorg die genoten in een klein sociaal netwerk aan elkaar gegeven wordt op basis van
vanzelfsprekendheid en bereidheid tot wederkerigheid.”
(Hattinga- Verschure, 1987: 92).
Mantelzorg
Operationalisering begrip mantelzorg
Mantelzorg in onderzoek:
•“de zorg die een of meer personen uit de directe omgeving aan een hulpbehoevende geven, waarbij de
zorgverlening rechtstreeks voortvloeit uit de sociale relatie en niet wordt verleend in het kader van een
hulpverlenend beroep of vanuit georganiseerd vrijwilligerswerk” (Kwekkeboom, 1990 in van der
Houwen, et al., 2010).
Mantelzorg in beleid:
•Toevoeging: Zorg die langdurig (langer dan drie maanden) en/ of intensief (meer dan acht uur per
week) is (TK 2000)
Mantelzorg
Mantelzorg in de praktijk
•
•
http://www.manbijthond.nl/fragmenten/dagelijkse-zorg-verlamde-echtgenoot
Bron:
Mantelzorg
Mantelval
Mantelval (Timmermans et al., 2005)
•Verlenen van mantelzorg is vaak geen keuze, maar iets waar je als mantelzorger inrolt
•Gebruikelijk sociaal contact → hand en spandiensten → overnemen steeds meer taken
•Toegenomen druk kan belemmerend werken op zijn of haar functioneren als ondersteuner
•Kenmerk: Proces dat sluipend plaatsvindt
Mantelzorg
Mantelzorg
Hoe zorgbereid is Nederland?
Aandeel bevolking 18+ dat mantelzorg verleend, 2007 (CBS/ SCP, AVO in Kwekkeboom, 2012)
Kenmerken
Mantelzorg (%)
Totaal
15
Geslacht
- Man
- Vrouw
10
19
Leeftijd
- 18-24
- 25-34
- 35-44
- 45-54
- 55-64
- 65-74
- 75+
10
7
13
19
20
20
11
Herkomst
- Autochtoon
- Westerse allochtoon
- Niet westerse allochtoon
15
13
13
Mantelzorg
Hoe zorgbereid is Nederland?
Aandeel bevolking 18+ dat mantelzorg verleend, 2007(CBS/ SCP, AVO in Kwekkeboom, 2012)
Kenmerken
Mantelzorg (%)
Opleidingsniveau
- Basisonderwijs
- VBO
- MAVO
- HAVO/ VWO/ MBO
- HBO/ WO
14
18
16
14
13
Burgerlijke staat
- Gehuwd
- Gescheiden
- Verweduwd
- Nooit gehuwd geweest
17
16
15
10
Betaald werk
- Geen betaald werk
- 1-19 uur
- 20-27 uur
- 28 uur of meer
19
18
16
10
Mantelzorg
WMO gestript deel 7: Mantelzorg
• http://www.youtube.com/watch?v=OFx5GbSr-k4
Mantelzorg
Stelling 1
De rijksoverheid stimuleert mensen om mantelzorg te verlenen. Een van de stimuleringsmaatregelen
die zij nemen is het uitreiken van een mantelzorgcompliment. Dit is een vergoeding van ongeveer 200
euro aan een mantelzorger als waardering voor de zorg die zij geven.
"Het mantelzorgcompliment is een goed idee van de overheid en is dan ook een uitstekende
maatregel om mantelzorgers in het zonnetje te zetten"
Mantelzorg
Stelling 2
•
"Voor mantelzorgers is het een makkelijke opgave om hun mantelzorg met anderen,
zoals professsionals, te delen"
Mantelzorg
Gebruikte bronnen
•
•
•
•
•
•
•
Hattinga-Verschure, J. C. M. (1982). Het verschijnsel mantelzorg, een inleiding tot de zorgkunde.
Lochem: De tijdstroom.
Houwen, K. van der, Schmeerts, H., en te Riele, S. (2010). Informele zorg en mantelzorg. In: H.
Schmeertsen S. te Riele (Red.),Sociale samenhang: participatie, vertrouwen en integratie. Den
Haag/Heerlen: CBS.
Kwekkeboom, R. (2012). Zorg in Nederland- beelden, feiten en (on)mogelijkheden. In J. Steyaert,
Kwekkeboom, R. (Red.), De zorgkracht van sociale netwerken (pp. 14-24): WMO werkplaatsen,
Ministerie VWS, Movisie, Fontys hogeschool sociale studies.
Oudijk, D., Boer, A. de., Woittiez, I., Timmermans, J., Klerk, M. de (2010). Mantelzorg uit de
doeken. SCP. Den Haag. Gratis te downloaden op www.scp.nl.
Timmermans, J., Schellingerhout, R. (2004). Wat heet mantelzorg? Definities en prevalentie van
mantelzorg in Nederland. Tijdschrift voor Gezondheidswetenschappen (TSG), 82, 229-235.
Timmermans, De Boer, A., Iedema, J (2005) De mantelval. Over de dreigende overbelasting van de
mantelzorger. SCP. Den Haag
TK. (2000). Zorgnota 2001 Brief van de staatssecretaris van Volkgezondheid, Welzijn en Sport.
Vergaderjaar 2000-2001, 27 401, nr. 65.
Mantelzorg
Vooraf
•
Dit zijn slides die behoren bij een college dat is ontwikkeld door Rick Kwekkeboom en met haar
toestemming zijn deze opgenomen bij de PowerPoint presentatie bij de module mantelzorg van de
WMO werkplaats
Mantelzorg
Of toch niet????
Mantelzorg
Opbouw college
•
Verdieping kennis informele zorg, ihb mantelzorg en vrijwillige zorg
•
Aan bijzondere (?) groepen: mensen met psychiatrische problematiek of verstandelijke
beperkingen
•
Van bijzondere (?) groepen: (niet-westerse) allochtonen
Mantelzorg
Vormen van informele zorg
Informele zorg
intensief
zelfzorg
mantelzorg
niet intensief
Vrijwillige zorg
zelfzorg
afstand
sociale steun
lotgenotencont
act
afstand
Mantelzorg
Vrijwillige zorg
Opbouw college
• Veg kennis mantelzorg en vrijwillige zorg
•
Aan bijzondere (?) groepen: mensen met psychiatrische problematiek of verstandelijke
beperkingen
• Van bijzondere (?) groepen: (niet-westerse)
allochtonen
Mantelzorg
Verschillende mantelzorgers
Aandeel in gehele groep
mantelzorgers
Ouderen/chronisch
zieken
Psychiatrische
problematiek
Verstandelijke
beperking
78%
15%
7%
Veel aandacht naar mantelzorgers ouderen, maar hoe zit het met de anderen?
Mantelzorg
Onderzoek HvA i.s.m. Sociaal en
Cultureel Planbureau
•
Onderzoek studenten onder mantelzorgers van mensen met een verstandelijke beperking of
psychiatrische problematiek (Amsterdam e.o.)
•
Gebruik interviewmateriaal, analyse met behulp van computerprogramma
•
Gebruik uitkomsten landelijk onderzoek (cijfers), groepen mantelzorgers met elkaar vergeleken
•
Beschrijving per groep; vergelijking groepen met elkaar en met alle mantelzorger
Mantelzorg
Opvallende verschillen
Ouderen/chronisch
zieken
Psychiatrische
problematiek
Verstandelijke
beperking
aandeel
78%
15%
7%
Wie wordt verzorgd
Ouder, partner
Ouder, partner
Kind, brusje
20
20
26
5,1 jaar
5, 3 jaar
11,9 jaar
46%
59%
48%
Hoeveel uur per week
Hoe lang
Matig tot ernstig belast
Mantelzorg
Motieven om te zorgen
•
Vanzelfsprekendheid, genegenheid (net als andere mantelzorgers)
•
Maar ook: anders opname, verloedering, eenzaamheid
Mantelzorg
Waaruit bestaat hulp en ondersteuning
•
Minder vaak persoonlijke verzorging of hulp bij huishoudvoering
•
Vaker hulp bij emotionele problemen en bij administratie
•
Maar vooral: regie (regelen van vervoer, dagbesteding, onderwijs, hulpverlening etc. etc.)
•
Ook, juist, als mensen niet in huis wonen, maar elders opgenomen zijn
Mantelzorg
Mogelijkheden tot en gebruik van
ondersteuning
Verstandelijke
beperking
Psychiatrische
problematiek
Alle mantelzorgers
Hulp van andere
mantelzorgers
55
45
54
Hulp van thuiszorg
22
27
40
Hulp van vrijwilligers
12
8
13
Gebruik van dagopvang
33
9
9
Behoefte aan
dagopvang
2
11
6
Behoefte aan andere
vormen opvang
10
12
8
Behoefte andere
vormen van
ondersteuning
16
23
12
Mantelzorg
Achtergronden belasting
•
Lang en intensief
•
Stigma (ook bij mensen met verstandelijke beperking)
•
Kleine netwerken, dus zorg niet eenvoudig te delen
•
Gebrekkige afstemming/samenwerking professionele hulpverlening
Mantelzorg
Bijdrage aan vermindering belasting
Ondersteunen/versterken netwerken
•
Versterken netwerken betrokkenen, bijv. maatjesprojecten, vriendschapsdiensten etc.
•
Versterken netwerken mantelzorgers (bijv. mantelzorgcoach)
Verbeteren afstemming/samenwerking
•
Bijv. familiebeleid zorgaanbieders
•
Maar ook: coalities formele en informele zorg (Familie als Bondgenoot, Triadekaarten, etc.)
Taak van zowel lokale overheden als zorgaanbieders (en dus ook van professionals zelf)
Mantelzorg
Voorbeeld van methodiek om netwerk
te versterken
Natuurlijk een netwerkcoach
WMO gestript deel 9: Natuurlijk een netwerkcoach
•
http://www.youtube.com/watch?v=1jZced91NK4
Mantelzorg
Nog wat weetjes
Gehandicaptensector
•Aantal vrijwilligers in de gehandicaptensector
•Aantal vrijwilligers: naar schatting 50.000 (precieze cijfers niet bekend)
Aantal van de vrijwilligersorganisaties is actief in deze sector
Aantal beroepskrachten: 128.000 in 2003 (bron: Brancherapport VWS)
•Vrijwilligersactiviteiten
•Vrijwilligerswerk in woonvoorzieningen voor mensen met een verstandelijke beperking
•Vrijwilligerswerk in voorzieningen voor mensen met een lichamelijke beperking
•Vrijwilligerswerk in thuishulp voor mensen met een beperking
•Vrijetijdsbesteding (ook vakantie)
•Belangenbehartiging
Mantelzorg
En nog meer…
Geestelijke gezondheidszorg
Aantal vrijwilligers in de geestelijke gezondheidszorg
•Aantal vrijwilligers: naar schatting 30.000
•Aantal van de vrijwilligersorganisaties is actief in deze sector
•Aantal beroepskrachten: 60.400 in 2003 (bron: Brancherapport VWS)
Vrijwilligersactiviteiten
•Vrijwilligerswerk in psychiatrische ziekenhuizen
•Vrijwilligerswerk bij begeleid wonen, dagactiviteiten en dergelijke
•Vrijwilligerswerk via vriendendiensten c.q. maatjesprojecten
•Lotgenotencontacten
•Gezondheidsprojecten
Mantelzorg
Opbouw college
• Vlzorg en vrijwillige zorg
• Aan bijzondere (?) groepen: mensen met
psychiatrische problematiek of verstandelijke
Van bijzondere (?) groepen: (niet-westerse) allochtonen
Mantelzorg
Ouderen (55+) naar etnische groep
absoluut
% 1e generatie
% in de totale
Ouderen
bevolking (2003)
niet-westers
totaal, waarvan
116.445
97,1
2,9
Turken
26.164
99,8
0,6
0,9
Marokkanen
22.953
100,0
0,6
0,8
Surinamers
32.614
95,7
0,8
1,4
Antillianen
9.162
96,8
0,2
0,5
overig nietwesters
25.552
93,5
0,6
5,2
totale ouderen
bevolking
4.031.644
Mantelzorg
Verwachting 2015
Gezondheid en zorggebruik
•
De gezondheidstoestand van allochtone ouderen slechter dan van autochtone ouderen
•
Het slechtst bij ouderen van Turkse en Marokkaanse afkomst; voelen zich ook vaak het slechtst
•
Bezoek huisarts hoger bij allochtonen, m.n. Turkse en Marokkaanse ouderen
•
Bezoek specialisten lager (minder verwijzingen en/of minder gemakkelijk toegang…)
Mantelzorg
Gebruik thuiszorg 55+
bevolkingsgroep
gebruik
thuiszorg
(afgelopen 5
jaar)
Geen gebruik
(percentage van niet gebruikers)
Kende niet/wist
niet hoe
Familie zorgde
Taalproblemen/sle
chte hulp
Turken
11
49/22
42
5/3
Marokkanen
3
15/36
68
7/9
Surinamers
18
4/8
36
0/0
Antillianen
13
-/-
-
-/-
Molukken
11
-/-
-
-/-
autochtonen
22
Mantelzorg
Deelname informele arbeid naar
etnische achtergrond
Vrijwilligerswerk (breed)
Informele zorg
Autochtonen
38
65
Turken
6
38
Marokkanen
5
50
Surinamers
17
56
Antillianen
10
40
Mantelzorg
‘kenmerken’ mantelzorg allochtone
bevolkingsgroepen
•
Familie is verantwoordelijk voor zorg, geen zaak van buitenstaanders
•
Vaker (uitsluitend) vrouwen die zorg verlenen (hiërarchie)
•
Strengere verdeling zorgrollen vrouwen en mannen
•
Jongere mantelzorgers vervullen vaak (ook) rol tolk/regelen administratie
Mantelzorg
Geboden hulp
nee
Ja,
enigszins
tot veel
Huishoudelijke hulp, zoals schoonmaken, de was doen en boodschappen
doen
11
89
Persoonlijke verzorging, zoals baden, douchen en aankleden
34
Verpleegkundige hulp, zoals het klaarzetten en toedienen van medicijnen
en wondverzorging
40
60
Emotionele steun en toezicht
8
92
Begeleiding bij het regelen van zaken en administratie
19
81
Begeleiding bij het bezoeken van familie, artsen, winkels, enzovoorts
7
93
Mantelzorg
66
Intensiteit en ervaren belasting
•
Gemiddeld wordt 44 uur zorg per week gegeven ( 18% biedt zelfs 24-uurs zorg)
•
De gemiddelde zorgduur, dat wil zeggen het aantal jaren dat zij hulp en zorg bieden, bedraagt 8,4
jaar
•
60% van de vrouwen en 44% van de mannen zorgt als enige voor de hulpbehoevende.
•
Onderzochte allochtone mantelzorgers voelen zich zwaarder belast dan ‘gemiddelde mantelzorgers
uit SCP onderzoek
Mantelzorg
Aanleiding voor zorg
Onderzoek onder Surinamers/Antillianen, Turken, Marokkanen,
Chinezen en Molukkers in twee grote en vier middelgrote gemeenten in
Nederland
N = 273
Ouderdom
20
Dementie/geestelijke achteruitgang
14
Lichamelijke beperking
69
Verstandelijke beperking
26
Psychiatrische problematiek
24
Andere redenen
17
Mantelzorg
Niet gebruik mantelzorgondersteuning
• Onbekendheid term ‘mantelzorg’
• Schakelen eerder familie in dan professionals
• Weinig zicht op het Nederlandse zorgsysteem
• Beperkte taalbeheersing
• Onbekend met vraaggerichte zorg
• Minder assertiviteit
• Geen zorg die bij cultuur aansluit
Mantelzorg
Ondersteuningsbehoeften
Meer cultureel passende zorg, bijv. in vorm kangeroewoningen
Voldoende tolken
Informatie en advies rondom
•het aanvragen van voorzieningen zoals pgb, financiële tegemoetkomingen
•mogelijkheden voor hulp in de huishouding
•aanpassingen in en om het huis
Mantelzorg
Aanbevelingen
•
Outreachende aanpak
•
Gebruik bestaande structuren, benaderen sleutelfiguren
•
Ontwikkelen cultuurpassende zorg
•
Competenties interculturele zorg bij professionals
•
(meer onderzoek…)
Mantelzorg
Stelling 1
•
Voor een goede samenwerking tussen formele en informele zorg is het het beste als de
mantelzorgers bepalen wat de taken zijn van de professionele hulpverleners.
Mantelzorg
Stelling 2
•
De problemen bij allochtone mantelzorgers zijn niet wezenlijk anders dan bij
autochtonen en kunnen dus op dezelfde manier worden opgelost.
Mantelzorg
Gebruikte literatuur
•
Wittenberg, Y., Kwekkeboom, M.H., Boer, A.H., de (2012). Bijzondere mantelzorg. Ervaringen van
mantelzorgers van mensen met een verstandelijke beperking of psychiatrische problematiek. Den
Haag/ Amsterdam, SCP/ Hogeschool van Amsterdam.
Mantelzorg
Typen mantelzorger netwerken
volgens Tonkens et al. (2008)
•
•
•
•
•
Gemengd netwerk
Familie netwerk
Professioneel netwerk
Geisoleerd spilzorgnetwerk
Teleurgesteld spilzorgnetwerk
Alle vijf de typen mantelzorgnetwerken hebben hun eigen dynamiek en “feeling en framingrules” om
mantelzorg te verlenen
Mantelzorg
Typen mantelzorger netwerken
volgens Tonkens et al. (2008)
Twee belangrijke begrippen:
Weerkaatst plezier:
Het plezier (genoegen, voldoening) dat je kunt ervaren wanneer je een ander plezier (voldoening,
genoeg of meer kwaliteit van leven) kunt verschaffen.
Framing en feeling rules:
Hoe wordt situatie waarin iemand zich bevindt door die persoon begrepen en wat mogen we gezien die
situatie verlangen, eisen, voelen?
Mantelzorg
Gemengd netwerk
Gemengde netwerken
Kenmerken
Mantelzorgers, professionals en vrijwilligers werken samen. Een centrale
mantelzorger heeft overzicht en coördineert. Weerkaatst plezier krijgt ruimte
Feeling en framing
rules
Je hebt recht op zorg. Mantelzorgers zijn vanzelfsprekende autoriteit over vorm en
inhoud van de zorg. Wanneer het nodig is schakel je professionele hulp in. Als
familie ben je niet verplicht te zorgen. Hulp van buren en vrienden is een gift,
waar eventueel wederdienst tegenover wordt gezet.
Samenwerking
Goede samenwerking, goede communicatie, veel weerkaatst plezier
Sterke punten
Stevig netwerk, waarin onverwachtheden soepel opgevangen kunnen worden.
Overbelasting risico is laag.
Risico’s
Concurrentie. Hoge personeelsomloop staat weerkaatst plezier in de weg.
Mantelzorgers die niet voor zichzelf kunnen opkomen kunnen overbelast raken. Er
is een risico aanwezig dat het organiseren de centrale mantelzorger te veel tijd
kost waardoor ze minder gaat werken of vroegtijdig stopt.
Bron: Tonkens et al., 2008:32
Mantelzorg
Familie netwerken
Familie netwerken
Kenmerken
Meerdere (vrouwelijke) mantelzorgers zorgen en worden gesteund door de familie.
Broers of echtgenoten helpen soms ook mee. Familie is het belangrijkst.
Professionele hulp is aanvullend. Mantelzorgers hebben vaak een dubbelrol.
Feeling en framing
rules
Wij zorgen voor elkaar. Intergenerationele reciprociteit: vergeleken met moeder is
de zorg die ik geef niet zo zwaar. Professionals vraag je pas in laatste instantie om
hulp.
Samenwerking
Varieert. Het gaat goed wanneer professionals het belang van de zorg van familie
erkennen en hier ruimte aan bieden. Familie is niet altijd geïnteresseerd in
samenwerking.
Sterke punten
Er wordt samen gezorgd. Men zorgt gezamenlijk voor de familie zolang dat kan.,
maar die zorg is niet oneindig. Wanneer het niet meer haalbaar is wordt
professionele hulp ingeroepen.
Risico’s
Er kunnen problemen ontstaan wanneer een cliënt of mantelzorger in het netwerk
geen professionele hulp wil wanneer dit wel nodig is. Dit heeft overbelasting tot
gevolg.
Bron: Tonkens et al., 2008:45
Mantelzorg
Professionele netwerken
Familie netwerken
Kenmerken
Duidelijke taakverdeling. Professionals verrichten taken die mantelzorgers niet
kunnen of willen doen. Professionals nemen een belangrijke plaats in: de regie ligt
bij hen, niet bij mantelzorgers of cliënt.
Feeling en framing
rules
Autochtoon: Je hebt recht op professionele zorg. Het is de taak van de overheid
om daarin te voorzien. Bepaalde zorg moet door professionals worden gegeven,
niet door mantelzorgers.
Allochtoon: Specialistische hulp moeten professionals geven als dit in het belang is
van de cliënt.
Samenwerking
Goede zorg ligt in handen van de professionals. Wanneer zij de regie op zich
nemen en de verantwoordelijkheid om contacten met de mantelzorgers (naast die
met de cliënt) te onderhouden kan samenwerking goed verlopen.
Sterke punten
Ruimte voor weerkaatst plezier. Mantelzorgers kunnen zich richten op emotionele
ondersteuning van cliënt en hebben geen zorgen over coördinatie. Laag risico op
overbelasting
Risico’s
Autochtoon: Vrijwilligersklem: Risico in de zorgsituatie verstrikt te raken. Niemand
neemt touwtjes in handen en dat kan ten koste gaan van de verzorging van de
cliënt.
Allochtoon: Familie kan bepaalde regelingen mislopen door gebrek aan informatie
Bron: Tonkens et al., 2008:59
Mantelzorg
Geïsoleerde spilzorgnetwerken
Geïsoleerde spilzorgnetwerken
Kenmerken
Autochtoon: Mannelijke spilzorgers die in hun eentje voor hun partner zorgen
Allochtoon: Vrouwelijke spilzorgers die in hun eentje voor een of meerdere
familieleden zorgen
Feeling en framing
rules
Autochtoon: we kunnen zelf de zorg wel aan. Niet praten met anderen over zorg,
buren en vrienden niet lastig vallen
Allochtoon: Een goede vrouw zorgt voor haar man. Je gehoorzaamt je ouders/
echtgenoot. Angst voor roddel
Samenwerking
Spilzorgers zorgen zelf zonder hulp van professionals. Alleen contact met de
huisarts
Sterke punten
Wanneer zorg niet te zwaar is kan dat voldoening geven en bijdragen aan
intimiteit in de relatie
Risico’s
Autochtoon: Eenzaamheid en overbelasting mantelzorger blijft onopgemerkt bij
professionals, waardoor er geen oplossing komt.
Allochtoon: Zoals autochtoon, maar ook vergroten ongelijkheid positie vrouwen
Bron: Tonkens et al., 2008:71
Mantelzorg
Teleurgestelde spilzorgnetwerken
Teleurgestelde spilzorgnetwerken
Kenmerken
Een mantelzorger die veel zorg verleent (spilzorger). Soms een enkele andere
mantelzorger. Nauwelijks andere informele contacten, geen vrijwilligers. Een
wisselend professioneel netwerk
Feeling en framing
rules
Spilzorger verwacht meer van de overheid, minder van de zorg van sociale
omgeving en wil meer betrokken worden bij de zorg vanwege eigen ervaring en
kennis
Samenwerking
Doorgaans is samenwerking moeizaam en broos. Gevoel er alleen voor te staan.
Spilzorger wil meer professionele beschutting voor de cliënt. Strijdt voor eigen
inbreng professioneel netwerk terwijl professional wil dat spilzorger vaker taken
overdraagt.
Bron: Tonkens et al., 2008:83
Mantelzorg
Discussievraag
Wat betekent het inzicht hebben in deze verschillende type netwerken rondom een hulpbehoevend
netwerk nu voor professionele ondersteuning denken jullie?
Mantelzorg
Gebruikte literatuur
•
Tonkens, E., Van den Broecke, J., Hoijtink, M. (2008) Op zoek naar weerkaatst plezier.
Samenwerking tussen mantelzorgers, vrijwilligers, professionals en clienten in de multiculturele
stad. Nicis instituut. Den Haag
Mantelzorg
Kenmerken die van invloed zijn op de
beleving van mantelzorgers
Kenmerken die van invloed zijn op de beleving van mantelzorgers die voor hun partner
zorgen:
1. Kenmerken van de zorgsituatie
•
Aard van de aandoening, is er sprake van een fysieke beperking van de partner of van een partner
die geestelijk minder valide is geworden
•
Stabiel of veranderlijk, is de aandoening van de partner stabiel of veranderlijk
•
Acuut of geleidelijk, krijgen mantelzorgers geleidelijk of acuut de rol van mantelzorger
2. Kenmerken van de mantelzorger
•
Levensfase, de leeftijd van de mantelzorger en het al dan niet participeren in het arbeidsproces
•
Draagkracht, de persoonlijke kenmerken en levensinstelling van de mantelzorger. Kunnen zij
optimaal gebruik maken van de hulpverlening en is er door het zorgen voor een zieke partner al
dan niet sprake van een sociaal isolement
Andere factoren die van invloed zijn op de beleving van de mantelzorger: mate van ervaren steun
van de omgeving (kinderen, familie), inkomenssituatie, gezondheid van de mantelzorger
3. Kenmerken van de geboden hulp door de mantelzorger
•
Lengte
•
Zwaarte
Bron: Boer et al., 2010: 20-26
Mantelzorg
Belasting van de mantelzorger
De psychische belasting wordt door mantelzorgers die voor hun partner zorgen zwaarder ervaren dan
de fysieke belasting.
Redenen die genoemd worden:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Men is de regie over het eigen leven kwijt en zit gevangen in de situatie
Door de situatie kan de mantelzorger makkelijk in een sociaal isolement raken
De relatie met de partner is veranderd
Alles draait om de partner
Alle taken komen op de mantelzorger neer
De toekomst is onzeker
Men is bang niet meer voor de partner te kunnen zorgen
Er is veel onbegrip uit de omgeving
De mantelzorger voelt zich ondergewaardeerd door de samenleving
Bron: Boer et al., 2010: 30-33
Mantelzorg
Redenen waarom mantelzorgers in
eerste instantie niet actief hulp zoeken
1.
Psychologische drempels
•
Aan de hulp voor de zieke partner wordt voorrang gegeven, soms wordt het zelf vragen om
hulp als egoïstisch ervaren
•
Zowel de mantelzorger als zieke partner geeft de voorkeur aan mantelzorg i.p.v. professionele
zorg
•
Het negatieve imago van zorginstellingen en geïnstitutionaliseerde zorg
•
De angst regie en privacy te verliezen wanneer deze zorg in huis wordt gehaald
•
Hulp vragen betekent dat de mantelzorger toegeeft dat de situatie ernstig is en dat dat hij/ zij
de situatie niet meer aan kan.
•
Het niet willen belasten van vrienden, buren en familie met de vraag om hulp of het delen van
de zorg
•
Geen behoefte hebben aan nog meer ellende en de overtuiging hebben weinig op te schieten
met de verhalen van anderen (gesprekken met lotgenoten)
2.
Praktische drempels
•
Onbekendheid met de vormen van hulpverlening
•
Bureaucratie bij het aanvragen van de hulp
•
Slechte communicatie tussen instanties onderling
•
Extra kosten van de hulp
Bron: Boer et al., 2010: 46-52
Mantelzorg
Aanbevelingen om mantelzorgers
beter te ondersteunen
Aanbevelingen om mantelzorgers die voor hun partner zorgen beter te ondersteunen:
1. Hulp aan de mantelzorger in een vroeg stadium aanbieden om te voorkomen dat de mantelzorger in
een sociaal isolement raakt.
2. Betere beschikbaarheid van - en toegang tot zichtbare hulp voor mantelzorgers
3. Aandacht voor de positie en rol van mantelzorgers door medische dienstverleners
4. Preventieve ondersteuning richten op de hulpbehoevende, de mantelzorger, medische
dienstverleners, begeleider en het sociaalnetwerk van de mantelzorger en diens partner
5. Aandacht voor de mantelzorger: mogelijkheden bieden om zijn/ haar mening te uiten, het aanbod
van lotgenotencontacten uitbreiden met een informatieve kant, meer publieke aandacht voor de
mantelzorger
Bron: Boer et al., 2010: 64-68
Mantelzorg
Gebruikte literatuur
•
Boer, A., de., Duimel, M., Male, J. van (2010). Iemand moet het doen, ervaringen van verzorgers
van partners. Sociaal en Cultureel Planbureau. Den Haag.
Mantelzorg
8 bakens welzijn nieuwe stijl
1.
Gericht op de vraag achter de vraag
2.
Gebaseerd op de eigen kracht van de burger
3.
Direct erop af
4.
Formeel en informeel in optimale verhouding
5.
Doordachte balans van collectief en individueel
6.
Integraal werken
7.
Niet vrijblijvend, maar resultaatgericht
8.
Gebaseerd op ruimte van de professionals
Mantelzorg
Rollen van mantelzorgers
•
Deskundige
•
Client
•
Collega
•
Familielid/ vriend
Mantelzorg
Voorbeelden sociale interventies voor
mantelzorgers
•
Respijtzorg
•
Maatjesprojecten: mantelzorgmaatje (vrijwillige hulpdienst)
•
Lotgenotencontact
•
Mantelzorgmakelaar
•
Mantelzorglijn
•
Steunpunten mantelzorg
Mantelzorg
Algemene ondersteuning
Algemene interventies:
•Natuurlijk een netwerkcoach/ Sociale Netwerk Strategieën
•Eigen Kracht Conferenties
•Familiebeleid
Landelijke Vereniging voor Mantelzorg en Vrijwilligerszorg: MEZZO
www.mezzo.nl
Mantelzorg