Trainen in tolerantie, maar hoe?

19-7-2017 | 1
Radicale ideologie? Hoe daar anno 2016 mee om
te gaan?
Trainen in tolerantie! Maar hoe?
Radicalisering & Terrorisme, Den Haag, 1 juni 2016
Prof.mr. dr. F.T.Oldenhuis
19-7-2017 | 2
Dempen? Of juist niet?
ABRS 14 juli 2010, LJN BN 1135 (JEZUS REDT)
19-7-2017 | 3
Religieruimte binnen het publiek domein
1. Religieruimte in huis en op straat
2. Religieruimte in kerkgenootschappen
3. Religieruimte binnen functies.
19-7-2017 | 4
1. Religieruimte in huis en op straat
Oorsprong grondrecht (Unie van Utrecht (1579))
Bescherming van de burger tegen de overheid
19-7-2017 | 5
1.Religieruimte in huis en op straat
HR 5 juni 1987, NJ 1988, 702 (Echtpaar Goeree)
Goerees: Subjectief geen bedoeling tot kwetsen:
De meerderheid van gelovigen wijst het standpunt
van de Goerees af (Pres. Rb. Zwolle 13 september
1985, KG1985, 301 (CIDI- Echtpaar Goeree)
(ARB))
19-7-2017 | 6
1.Religieruimte in huis en op straat
Hof Arnhem 29 sept 1986, te kennen uit HR 5 juni 1987,
NJ 1988, 702 (Echtpaar Goeree),
Hof corrigeert -op dát punt - de Rb:
Dat de overgrote meerderheid van de christelijke kerken
afwijzend heeft gereageerd doet aan de uitleg van
appellanten niet af.
Zij zijn in hun uitlatingen evenwel nodeloos kwetsend of
grievend geweest en dat maakt hun gedrag onrechtmatig
19-7-2017 | 7
1.Religieruimte in huis en op straat
HR 5 juni 1987, NJ 1988, 702 (Echtpaar Goeree)
Procedure in cassatie:
Stelling:
Wat iemand als zijn godsdienstige overtuiging
belijdt vanuit het besef dat het haar/zijn plicht is,
kan jegens wie - als ongelovige – die overtuiging
niet deelt niet onrechtmatig zijn.
19-7-2017 | 8
1.Religieruimte in huis en op straat
De stelling is niet houdbaar: indien de uiting nodeloos
grievend kwetsend of beledigend is jegens derden, zijn zij
gerechtigd via het privaatrecht (lees: art.6:162) daartegen
op te komen
19-7-2017 | 9
2.Religieruimte in kerkgenootschappen
Artikel 2:2 Burgerlijk wetboek:
1. Kerkgenootschappen alsmede hun zelfstandige
onderdelen en lichamen waarin zij zijn verenigd,
bezitten rechtspersoonlijkheid.
2. Zij worden geregeerd door hun eigen
statuut, voor zover dit niet in strijd is met de wet.
19-7-2017 | 10
2.Religieruimte in kerkgenootschappen
http://www.rug.nl/rechten/news/columns/columnfokko-oldenhuis-zijlstras-kletspraat
‘Tegen die achtergrond is de kern van het betoog van
Halbe Zijlstra (Trouw, 19 februari 2016) ‘dat we
wettelijk religieuze organisaties die te ver gaan nu niet
kunnen aanpakken’ kletspraat; niet meer en niet
minder’.
19-7-2017 | 11
2.Religieruimte in kerkgenootschappen
Pres Rb. Arnhem 24 febr. 1989, KG 1989, 114, (Gebed
tijdens de dienst),
Toepassing van art.6:162:
Uitingen van de predikant tijdens de eredienst.
Vrijheid van godsdienst! Onbegrensd???
De vorm van een gebed kan onrechtmatig zijn jegens
een ex-kerkganger
19-7-2017 | 12
2.Religieruimte in kerkgenootschappen.
HR 31 okt 1986, NJ 1987, 173 (St Walburga)
*Kerkgenootschap: christenen én islamieten
*Huis van prostitutie is geen kerkgenootschap
19-7-2017 | 13
2.Religieruimte en kerkengenootschappen
Het beginsel van scheiding van kerk en staat betekent in
de Nederlandse context dat de overheid alle
godsdiensten en levensovertuigingen gelijk
behandelt en dat de overheid de autonomie van de
kerkgenootschappen erkent (art. 2:2 BW)
19-7-2017 | 14
2.Religieruimte en kerkgenootschappen
‘Scheiding van kerk en staat’
Van Bijsterveld (2016):
‘Dat eeuwenoude beginsel niet in het absurde
doortrekken’.
19-7-2017 | 15
2.Religieruimte en kerkgenootschappen
Van Bijsterveld 2016(Lohmanprijs) :
‘Dé scheiding van kerk en staat bestaat niet’
Elke eeuw legt z’n eigen accenten.
19-7-2017 | 16
2.Religieruimte en kerkgenootschappen
Godsdienst is een maatschappelijk verschijnsel en niet
enkel van belang voor de privé-sfeer
Godsdiensten beheren cultuurgoederen, vanuit de
moderne rechtsstaat- gedachte ligt hier een taak voor de
overheid.
19-7-2017 | 17
2.Religieruimte in kerkengenootschappen
Spanningsveld binnen de SGP
*Bestrijding van valse godsdienst……..art. 36 NBG
*De dode letter bij de SGP’
Ab Klink in: Ongewenste Goden ( 2006), blz. 247.
19-7-2017 | 18
2.Religieruimte in kerkengenootschappen
Het debat binnen de SGP anno 2015
Herschrijven van art. 36 NBG??
‘
Uitroeien van afgoderij en valsche godsdienst’
19-7-2017 | 19
3.Religieruimte binnen functies
Scholen
Het (verzuilde) ‘middenveld’:
Hof Amsterdam 13 september 2011, LJN BR6764 (Don
Bosco)
Primaat van het statuut van de school.
Beroep op vrijheid van godsdienst scholier
afgewezen
19-7-2017 | 20
3.Religieruimte binnen functies
Scholen
Rb. Den Haag 2 november 2011, LJN BU 3104 (Geref. Primair
Onderwijs West Ned – (Renkema).
Renkema komt uit de ‘kast’!
Ontbinding van de arbeidsov. afgewezen;
Geen sprake van bijkomende omstandigheden.
19-7-2017 | 21
3.Religieruimte binnen functies
MKB
College voor de Rechten van de Mens 16 februari 2016,
oordeelnummer 2016-10 ( X- De Boer & Zonen BV Drachten)
https://mensenrechten.nl/publicaties/oordelen/2016-10/detail
http://www.rug.nl/rechten/news/columns/column-riepe-oldenhuisstrijd
19-7-2017 | 22
3.Religieruimte binnen functies
MKB (kerk als ondernemer)
● College voor de Rechten van de Mens 8 september 2014,
oordeelnummer 2014-109
(COC Midden-Nederland/Evangelische Gemeente Utrecht)
http://www.mensenrechten.nl/publicaties/oordelen/2014-109/detail
● College voor de Rechten van de Mens 9 september 2014,
oordeelnummer 2014-110
(COC Midden-Nederland/Zaalverhuur7
V.O.F.)http://www.mensenrechten.nl/publicaties/oordelen/2014110/detail
›
19-7-2017 | 23
3. Religieruimte binnen functies
Overheid
*Klantenmanager bij een gemeentelijke sociale dienst
Hof Den Haag 10 april 2012, LJN BW 1270, JAR 2010, 3(Weigering handen schudden).
*Advocaat
Hof van Discipline 11 dec 2009, LJN YA0183
* (Bijzondere) ambtenaar van de burgerlijke stand
Rb. Den Haag 23 oktober 2013, ECLI:NL:RBDHA:2013:14133
(Wim Pijl-Gemeente Den Haag)
Oldenhuis, NJB/2013/2508
*Rechter
-
19-7-2017 | 24
3. Religieruimte binnen functies
EHRM-arresten
EHRM 15 januari 2013, Eweida e.a. tegen Verenigd
Koninkrijk (appl.no. 48420/10, 59842/10, 51671/10
en 36516/10);
*Stewardess Ms.Eweida;
*Verpleegster Ms Chaplin;
*Weigerambtenaar Ms Ladele;
*Therapeut Mr.Mc Farlane.
19-7-2017 | 25
STRAFRECHT
›
›
›
›
›
Art. 137c. Belediging groep mensen op bepaalde gronden:
1. Hij die zich in het openbaar, mondeling of bij geschrift of afbeelding, opzettelijk
beledigend uitlaat over een groep mensen wegens hun ras, hun godsdienst of
levensovertuiging, hun hetero- of homoseksuele gerichtheid of hun lichamelijke,
psychische of verstandelijke handicap, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten
hoogste een jaar ….
Art. 137d. Aanzetten tot haat of discriminatie:
1. Hij die in het openbaar, mondeling of bij geschrift of afbeelding, aanzet tot haat
tegen of discriminatie van mensen of gewelddadig optreden tegen persoon of goed
van mensen wegens hun ras, hun godsdienst of levensovertuiging, hun geslacht, hun
hetero- of homoseksuele gerichtheid of hun lichamelijke, psychische of
verstandelijke handicap, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste een jaar
…
19-7-2017 | 26
STRAFRECHT
El Moumni
Gerechtshof te ’s-Gravenhage, 18 november 2002, LJN:
FA0667
Die context en de daaruit blijkende kennelijke bedoeling ontneemt
in elk geval, naar het oordeel van het hof, het mogelijk beledigende
karakter aan deze fragmenten. Het hof kent in dit verband in het
bijzonder betekenis toe aan het feit dat de gewraakte fragmenten
dienden ter aanduiding van de in de islamitische
geloofsovertuiging van de verdachte verankerde opvatting omtrent
het zondige karakter van de homoseksuele levenswijze, gelijk
hierna wordt toegelicht
19-7-2017 | 27
Strafrecht
› Art. 137c Sr stelt strafbaar het zich beledigend uitlaten "over een
groep mensen wegens hun godsdienst", doch niet het zich
beledigend uitlaten over een godsdienst, ook niet indien
dit geschiedt op zo'n wijze dat de aanhangers van die
godsdienst daardoor in hun godsdienstige gevoelens
worden gekrenkt.
Strafbaar is enkel het zich nodeloos krenkend uitlaten
over een groep mensen omdat deze een bepaalde
godsdienst aanhangt.
› (HR 10 maart 2009, LJN BF0566 (Gezwel/Groepsbelediging)
19-7-2017 | 28
Dempen?
19-7-2017 | 29
19-7-2017 | 30
Slotsom
Ruimte voor religie binnen het publieke domein.
Ruimte voor religie, maar met reflectie!
Slotcitaat:
Thijs Wöltgens: De staat als jaloerse god. Op weg naar een
staatskerk? Uit: Ongewenste Goden ( 2006),p.231.
19-7-2017 | 31
Dank voor uw aandacht!
Den Haag 1 juni 2016