PowerPoint-presentatie

Kinderen en overgewicht
Overgewicht
Eén derde Europese kinderen tussen 6 en 9 jaar heeft overgewicht
Van de Nederlandse kinderen tussen de 4 en 20 jaar oud heeft 12%
overgewicht (BMI25-30) waarvan 3% obesitas (BMI> 30).
Jongens hebben iets vaker overgewicht dan meisjes.
1/5 van de wereldbevolking heeft in 2025 obesitas
Bij obesitas is het duidelijk dat er qua ziekte en sterfte ongunstige
effecten zijn, bij overgewicht is dat minder duidelijk.
Gevolgen voor kinderen met overgewicht?
• …………………………
• …………………………
• …………………………
Lichamelijke gevolgen
• Overgewicht op jonge leeftijd vergroot de kans dat iemand later last houdt van
overgewicht
• Last van hun lijf, gaat minder vaak en goed bewegen (tikkertje, verstoppertje,
sport)>> minder conditie
• Diabetes
• Leververvetting,
• Hart- en vaatziekten,
• Hoge bloeddruk
• Gewrichtsproblemen,
• Kanker
• Ernstige obesitas kan net als roken 10 jaar van je leven kosten.
• Obesitas geeft ook verminderde vruchtbaarheid.
Psychische gevolgen
• minder tevreden over het eigen lichaam, schaamt zich soms;
• doet minder mee met ander kinderen, kan zich onzeker en eenzaam
voelen;
• wordt gepest, heeft minder vriendjes;
• ontwikkelt minder zelfvertrouwen;
• negatief zelfbeeld;
• op den duur meer risico op (sociale) angst en depressie.
• De kwaliteit van leven voor dikke kinderen is zeer laag, net zo laag als
dat van een kind met kanker (Schwimmer, Burwinkle&Varni, 2003).
• Kinderen met overgewicht:
- worden sneller gepest, vallen buiten de groep;
- hebben een negatief zelfbeeld;
- meer kans op angst en depressie.
Casus
• Er komt een moeder met een meisje van 5 jaar bij jou als huisarts met
oorpijn.
• Je ziet een meisje met duidelijk overgewicht.
• Je twijfelt of je hier iets van zal zeggen of niet. Wat doe je?
Waar ligt de grens?
Bespreek in twee- of drietallen
• Veel Nederlandse huisartsen mijden leefstijladviezen en geven minder
vaak leefstijladviezen dan collega’s in andere westerse landen (RIVM,
Grol & Faber, 2007; Schoen et al., 2007). )
• Het blijkt niet zo gemakkelijk te zijn om overgewicht bij kinderen te
bespreken of ouders en het kind te motiveren de leefstijl aan te
passen
?
• Welke factoren zouden hierbij een rol kunnen spelen?
• Bij arts, ouders en kinderen?
Factoren arts:
• eigen leefstijl;
• zorgen om dokter-patiënt relatie;
• tijd;
• te weinig vergoeding;
• weerstand tegen obese patiënten;
• gedemotiveerd na eerdere mislukte pogingen patiënten te helpen;
• gebrek aan kennis, vaardigheden, mogelijkheden tot verwijzing.
Belemmerende factoren bij (wat oudere) kind
of ouders:
• schaamte;
• niet bewust zijn van of bagatelliseren van overgewicht;
• niet gemotiveerd leefstijl te veranderen;
• gedemotiveerd geraakt na eerder pogingen leefstijl te veranderen;
• gebrek aan kennis over gevolgen van overgewicht;
• andere problematiek thuis of op school dat aandacht vraagt.
Advies NHG
• Uit diverse onderzoeken blijkt, dat de patiënt blij is wanneer de
huisarts over leefstijl begint.
• Patiënten vinden in het algemeen dat de huisarts ongevraagd een
afvaladvies mag geven (Nivel)
• Begeleiding vanuit de huisartspraktijk: voldoende deskundigheid,
gezamenlijk plan van aanpak met goede afspraken.
• Nog geen structurele financiering beschikbaar?!?
Ontstaan van overgewicht
“Het zit nou eenmaal in de familie, het is erfelijk, dus er is toch niets
aan te doen”
“Hij heeft de stevige bouw van zijn vader”
Waar of niet waar?
Overgewicht is een leefstijlprobleem
• Bij 95 % (!) vaak onbedoeld verkeerd eet-en beweegpatroon: er
wordt meer energie opgenomen dan het lichaam gebruikt.
• Uit onlust of verveling eten.
• Ouders geven snoep om te troosten, belonen of te verwennen.
Kinderen en bewegen
• Kinderen hebben plezier in bewegen.
• Kinderen bewegen vanuit zichzelf de hele dag
Maar in deze tijd wordt het steeds lastiger om te bewegen:
Tv, computer, met de auto naar school, minder speelruimte buiten,
minder tijd
Ongezonde eetgewoontes
• Overgewicht komt vaak onbedoeld voort uit verkeerde eetgewoontes.
• Overgewicht: gezonde reactie op ongezonde omgeving.
• Misleidende reclame: kinderdrankjes (yokidrink, optimel) bevatten vaak bijna
evenveel suiker als cola, en soms zelfs meer.
• Mars Delight
Deze Delight bevat meer calorieën per 100gram dan een gewone Mars.
Delight is niet light maar doet er wel aan denken: snuggere woordspeling!’
Casus jongen 11 jaar
Gisteren met oorpijn op consult geweest, kinderparacetamol voor
geschreven.
• Helpt niet tegen de pijn.
• Je bedenkt ineens dat hij met de kinderparacetamol onder gedoseerd
is, omdat hij mogelijk te zwaar is.
• Wat doe je?
Vervolg casus jongen 11 jaar
• Jongen van 11 jaar blijkt BMI 31 te hebben. Je hebt
met ouders en jongen besproken dat er sprake is van
overgewicht.
• Wat zou je adviseren? Wat zou een goed
behandelplan voor deze jongen kunnen zijn?
Even buzzen
Bewegen, Voeding en meer….
NHG richtlijn
• Een gecombineerde leefstijlinterventie ( gezond voedingspatroon,
verhogen van lichamelijke activiteit en eventueel psychologische
begeleiding) op een programmatische basis heeft de voorkeur.
• Betrek de motivatie van ouders en kind om leefstijl te veranderen.
Voorbeelden van programma’s
• Kids2bfit
• ClubFit4You
• Lint-wurmpie
• Fit Fun en Food
• Fit-cool Antonius
• JOGG (Jongeren Op Gezond Gewicht
• Gezonde steden/wijken concept
filmpje Gezonde wijk
Kinderfysio en bewegen
• 6 tot 12 maanden een keer per week een uur bewegen met
leeftijdgenoten in groepsverband.
• Doel: verbeteren conditie, plezier in bewegen en lid worden
van een sportclub.
• In een groep met andere kinderen met overgewicht minder last van
spanning, die zij mogelijk bij bewegingsactiviteiten op school ervaren
Wat is genoeg bewegen?
Norm gezond bewegen jeugd?
Diëtist
• 3 uur individuele begeleiding
• Vaak zijn er onbedoeld verkeerde eetgewoontes in een gezin
• Wat is gezond eten?
Gezonde eetgewoontes
• Welke adviezen kan je voor ouders bedenken?
• ……………………………..
• ……………………………..
• ……………………………..
• ……………………………..
Adviezen gezonde eetgewoontes
• Als ouder bepaal je wat en wanneer je kind eet, het kind bepaalt hoeveel
het eet.
• Dring geen eten op, bordje hoeft niet leeg.
• Straf niet met eten, toetje mag.
• Zorg voor vaste, vooraf bepaalde eet- en drink momenten.
• Eet aan tafel en zonder andere activiteiten tijdens het eten
• Gebruik eten niet als troost, beloning of middel om druk uit te oefenen.
• Geen verboden voedsel, maar stel wel grenzen.
• Leer moeilijke momenten herkennen (feestjes, stress, behoefte aan zoet).
Tussendoortjes
Kinderen mogen best een keer snoepen en een wat minder
gezond tussendoortje eten, maar maak er geen gewoonte van!
HET GAAT OM DE BALANS!
Gedragsverandering
Jong geleerd, oud gedaan
• Kinderen leren van wat zij hun ouders zien doen en nemen hun
gewoontes over
• Oude gewoontes afleren en nieuwe aanleren en volhouden is erg
moeilijk.
• Verandering van leefstijl begint bij de ouders en het hele gezin doet
mee.
Psycholoog, voor ouders die…
• Moeite hebben met “nee” zeggen, grenzen stellen, reageren op
protest van het kind e.d.;
• Moeite hebben met veranderen van leefstijl
• In de familiegeschiedenis sprake is van overgewicht
• Eerdere pogingen zijn mislukt
• Motivatie om te veranderen aandacht behoeft
• Eetstoornissen (binge eating bijvoorbeeld)
• Achterliggende emotionele problematiek
Extra reden om via ouders te werken..
• Kinderen die door hun ouders gewezen worden op hun gewicht
komen juist meer aan dan andere kinderen.
• The Guardian schrijft over de studie die uitgevoerd is onder 3.500
Australische kinderen van 4 en 5 jaar oud. De kinderen werden
gevolgd tot hun dertiende.
• Risico op ontwikkelen van een eetstoornis
• Meeste effect op gewichtsstabilisatie wanneer ouders
verantwoordelijkheid nemen om obesogene omgeving van het kind te
veranderen
Voor het kind, dat…
• laag zelfbeeld, weinig zelfwaardering of gevoel van eigenwaarde
heeft;
• kampt met emotionele problemen ((sociale) angst, depressie;
• weinig vriendjes heeft, geïsoleerd is geraakt;
• slachtoffer is (geweest) van pesten.
Hoe maak je als huisarts overgewicht
bespreekbaar?
• Je signaleert overgewicht en hebt besloten dit
bespreekbaar te maken.
• Wat ga je zeggen (concreet)?
• Wat is handig en wat niet?
Weer even buzzen
Bespreekbaar maken
• Vraag (geregeld) naar leefstijl en breng ter sprake wat gezonde
leefstijl inhoudt
• Zullen we eens kijken naar het gewicht (en de lengte) van uw kind
• “Ik zie ook dat uw kind last heeft van overgewicht/te zwaar is. Zou u
hier iets mee willen?
• Of aan het kind zelf: zou jij hier iets mee willen?
• Gepest worden, problemen met vinden van kleding kan ook een
ingang zijn
Geef gerichte voorlichting
• Gezonde leefstijl (voeding en beweging) geeft gezondheidswinst.
• Kinderen hoeven niet direct af te vallen, er is al veel bereikt wanneer
het gewicht stabiliseert.
• Dit is niet gemakkelijk en heeft tijd nodig.
• Kind heeft hulp nodig van ouders en omgeving.
• Behoud van gewichtsverlies vereist blijvende aanpassing van leefstijl.
• Richtlijn diëtisten (wanneer mag/ moet een kind afvallen?).
• Verwijs naar thuisarts.nl of voedingscentrum.nl
Diagnostiek
• lengte en gewicht bepalen en BMI berekenen;
• !BMI is leeftijd- en geslachtspecifiek;
• buikomgeving bepalen;
• overig:….?
Verwijzing naar kinderarts
•
•
•
•
•
•
•
•
•
voor eenmalig onderzoek, wanneer diagnostiek niet kan worden gedaan;
programmatische aanpak niet voorhanden is;
gewicht niet stabiliseert;
graad 3 obesitas;
graad 1 of 2 met verhoogde glucosewaarde;
symptomen met slaapapneusyndroom;
seksueel misbruik/affectieve verwaarlozing;
acanthosis nigricane;
afbuigende lengtegroei, kleine gestalte.
Begeleiding huisarts
• Bij obese kinderen in het eerste jaar eenmaal per drie maanden zien
om de voortgang te beoordelen.
• Bespreek hoe programma verloopt en peil de motivatie
• Spreek realistische kleine doelstellingen af: gemakkelijk trap oplopen,
een kledingmaat kleiner, betere conditie, gaan ontbijten
• Huisarts bepaalt lengte, gewicht en buikomvang.
• Bepaal jaarlijks de glucosewaarde.
• Ook in het tweede jaar is dit aangewezen.
Eigen ervaring
• 80 % zit na programma op een sport
• Ouders hebben sleutelrol in al dan niet slagen van het programma
• Motivatie en komen tot leefstijlverandering moeizaam proces
• Stapsgewijs, in kleine stapjes veranderen
• Terugval ligt op de loer>> lang blijven vervolgen
• Welbevinden kinderen, die programma succesvol doorlopen, is groot
Vervolg casus
Terug naar het meisje van 5 jaar:
Wat voor een dokter wil je voor haar zijn? Waar trek je de grens?
Take home messages?
• …………………………………………….
• …………………………………………….
• …………………………………………….
• …………………………………………….
Take home messages
• Maak overgewicht bespreekbaar
• Hoe eerder, hoe beter
• Meeste kans op succes bij multidisciplinaire aanpak
• Verantwoordelijkheid bij de ouders leggen en bewegen met het kind
• Zoek voor motivatie van de ouders naar “lijden” van het kind in het
hier en nu
Zorg kent z’n grenzen, maar als huisarts kan je hier veel in betekenen!