Streekfondsenmiddag 10-10-2011

Streekfondsenmiddag 10 oktober 2011
Stichting Streekrekening Het Groene Woud, De12Landschappen en het Nationaal
Groenfonds organiseerden op 10 oktober 2011 een studiemiddag over Streekfondsen.
De uitwisseling van kennis en ervaringen over het oprichten van Streekfondsen stond
centraal tijdens deze bijeenkomst, waar ruim 50 mensen aan deelnamen. De
achtergrond van de deelnemers was zeer gevarieerd: bestuurders van lopende
streekfondsen, vertegenwoordigers van prille streekfondsinitiatieven, Rabobankmedewerkers, vertegenwoordigers van overheden en natuurorganisaties, en
adviseurs/procesbegeleiders.
Tijdens de bijeenkomst over Streekfondsen is gewerkt volgens de Open Space methode:
Bij binnenkomst zijn door de deelnemers vragen geformuleerd. Deze vragen zijn
gerubriceerd en hierover zijn deelsessies gehouden, die allen twee keer bijeen zijn
gekomen met verschillende deelnemers.
Verslag van deelsessies:
 Relatie met publiek geld/ overheid
 Streekrekening
 Acquisitie en inkomsten Streekfonds
 Communicatie
 Pre-start/ Start Streekfonds
1
Relatie met publiek geld/Overheid, deelsessie I
Verslag Jac. Meter, Nationaal Groenfonds
Gestelde vragen
- Kan de overheid haar gelden beter in Streekfondsen steken dan in subsidies?
- Wat zijn argumenten van Provincie Brabant geweest om deel te nemen in een
Streekfonds?
- Provincie stort uit principe niet in fonds, hoe lossen wij dat op (via Nat. Groenfonds)
- Wat is de rol van de overheid bij de oprichting van een streekfonds?
- Hoe voorkom je dat een streekfonds gaat concurreren met andere goede groene
doelen?
- Is een streekfonds een bedreiging of een alternatief voor overheidssubsidies (of
aanvulling)?
- Overheidsgeldstromen laten lopen via Streekfondsen, zo ja hoe organiseren (rol
Nationaal Groenfonds)?
Uit het gesprek kwamen de volgende relevante opmerkingen
- Vroeger regelde het gebied de zaken zelf
- Overheid heeft in de loop van de tijd zaken naar zich toe getrokken
- Burger is gaan “leunen” (dat regelt de overheid wel)
- Overheid is zaken top down gaan regelen
- Burger herkent zich daar niet (altijd) meer in
- Overheid komt geld tekort, burgers/ondernemers gaan geen tekort aanvullen
- Als geld uit gebied komt, wil gebied ook zeggenschap (wie betaalt, bepaalt)
- Burger pakt taken van overheid weer terug (participatieve democratie)
- Overheid heeft natuur geëconomiseerd, aan alles kleeft een nota of prijskaartje
- Gebiedsfonds is manier om oude maatschappelijke verantwoordelijkheden te
herstellen
- Marketing is belangrijk (bekendheid, betrokkenheid, bereidheid een bijdrage te
geven)
- Een fonds kan ook een middel zijn om geld (babyboomgeneratie) over te dragen aan
het nageslacht
- Streekfonds verbinding wens streek – overheid
- Belangrijk om de gebiedsactoren (zij die binding en belang hebben) te betrekken
- Fonds (privaatrechtelijk) zonder overheid heeft meer macht, fonds maakt
gebiedsagenda, overheid faciliteert, haakt aan en (co)financiert
- Het gaat in een gebied om Leven, Wonen en Werken (PPP)
Uit de sessie zijn twee opmerkingen gedestilleerd voor de overige deelnemers:
Overheid faciliteert (instrumenten) maar bemoeit zich niet met de doelen
Overheid stuur er op dat de Streek het zelf gaat regelen en laat dan los
Relatie tussen publiek geld en overheid, deelsessie II
Verslag: Bernard Heijdeman, Heijdeman Consult/De12Landschappen
Er werden vooraf enkele vragen ingeleverd
- Kan de overheid haar gelden beter in Streekfondsen steken dan in subsidies?
- Wat zijn argumenten van Provincie Brabant geweest om deel te nemen in een
Streekfonds?
- Provincie stort uit principe niet in een fonds hoe lossen wij dat op?
2
De
-
-
-
-
-
-
-
-
Wat is de rol van de overheid bij de oprichting van een streekfonds?
Hoe voorkom je dat een streekfonds gaat concurreren met andere goede groene
doelen?
Hoe zouden nieuwe verdienmodellen van de overheid er uit kunnen zien?
Is een streekfonds een bedreiging of een alternatief voor overheidssubsidies (of
aanvulling)?
Overheidsgeldstromen laten lopen via Streekfondsen, zo ja hoe organiseren?
belangrijkste conclusies waren
Overheid faciliteer (instrumenten), maar bemoei je niet met de doelen.
Overheid stuurt er op dat de streek het zelf gaat regelen en laat dan los.
In Noord-Brabant heeft de provincie in de start van streekfondsen geïnvesteerd met
procesgeld (het streekrekening-wiel moest nog uitgevonden worden) en spaargeld.
Dat laatste op voorwaarde dat het provinciale spaargeld maximaal 25% zou worden
van het totaal.
De overheid kan geld storten in een fonds via het Nationaal Groenfonds.
Fondsgeld is geen dood kapitaal. Met een woordspeling op dood hout: “dood kapitaal
leeft!”. Het zorgt voor een betrouwbare overheid en onderschat de katalyserende
werking ervan niet.
Er ligt bij het Nationaal Groenfonds een groot bedrag aan niet gebruikte
compensatiegelden. De provincie is bevoegd gezag om deze gelden te investeren. Het
is niet bij voorbaat uitgesloten dat dit ook voor aanleg en beheer van de groenblauwe
dooradering van het landschap is in te zetten.
In Zeeland wordt geld gemaakt door grond te schenken aan een fonds en dan
vervolgens te verpachten aan particulieren onder bij de natuurdoelstelling passende
voorwaarden.
In Noord-Brabant speelt men met de gedachte via een grondpot, waaruit grond kan
worden verkocht aan boeren, deze te verleiden tot een effectief
bedrijfslandschapsplan.
Zoek naar verdienmodellen in het spanningsveld tussen natuur en landschap.
Veel kleine verdienmodellen maken samen één groot verdienmodel.
Kijk ook eens naar “Het kan in de streek” een notitie van het Landschapsmanifest.
We moeten oppassen dat straks niet een fantastisch draagvlak gaat wegvallen bij
ANV’s als de vergoedingen stoppen die men nu krijgt in het kader van
weidevogelbeheer etc.
Afromen vanuit de toeristische sector. Interessant is daarbij de Opt-in regeling: de
toerist of recreant wordt door de ondernemer en t.b.v. een goed landschapsdoel
gevraagd om een bijdrage wanneer de rekening van verblijf of maaltijd wordt
gepresenteerd. Kanttekening: dat werkt niet steeds opnieuw bij dezelfde persoon.
Kunnen we boeren niet meer stimuleren om landschap-inclusief te werken? De
marketing van streekproducten etc. is immers goed te koppelen met de
omgevingskwaliteit.
3
Streekrekening, deelsessie I
Verslag: Bernard Heijdeman, Heijdeman Consult/De12Landschappen
Tijdens de streekfondsenmiddag, op maandag 10 oktober 2011, is twee keer van
gedachten gewisseld over vragen rondom het instrument streekrekening. Vaak ging het
om technische vragen over het instrument. Veel antwoorden op die vragen zijn ook te
vinden op www.streekfonds.nl.
Er
-
werden vooraf enkele vragen over de streekrekening ingeleverd
Een streekrekening levert maar weinig op. Waarom dan toch aan beginnen?
Hoe motiveer je ondernemers om mee te doen?
Wanneer stellen we de streekrekening open voor particulieren?
Hoe komt het dat het Streekfonds Utrechtse Heuvelrug bijna geen rente geschonken
krijgt?
De belangrijkste conclusies waren
- Begin met een gemeenschappelijke gebiedsvisie en gebruik de streekrekening als één
van de middelen om bij te dragen aan de realisatie van die visie (niet als doel op
zich).
- Start de deelname van een overheid aan de streekrekening als een bestuurlijke keuze
en pas op om de deelname “over de band” van de treasurer of het management te
spelen. Soms werkt dat, vaak niet.
- Van overheden kunnen moeilijk renteschenkingen worden verwacht. Dan immers lijkt
het een vorm van subsidiëring.
- Mik niet uitsluitend op het “kasstroomgeld” om overheden en bedrijven te verleiden
tot deelname aan de streekrekening. In de praktijk blijkt dat heel vaak een deel van
het vermogen op de streekrekening wordt gezet (gezien de rente is dat dus een
bestuurlijke keuze).
- Omdat er op vermogen hogere rendementen zijn te halen dan de streekrekening
biedt, wordt het sparen op de streekrekening door sommige ondernemers al gezien
als een gebaar van MVO en als argument om daarnaast geen rente meer te
schenken. Toch zou ernaar moeten worden gestreefd om van ieder bedrijf ten minste
een renteschenking van 5% te ontvangen. Er kwam helaas geen antwoord op de
vraag waarom in het NP Utrechtse Heuvelrug bijna geen renteschenkingen worden
ontvangen door het streekfonds.
- De bonus van de Rabobank is privaat geld, ook wanneer die bonus over spaargeld
van de overheid wordt gegeven. Renteschenkingen van de overheid (komen niet veel
voor) zijn waarschijnlijk wel als subsidie aan te merken.
- De beperkte keuze tussen het schenken van 5% of 100% van de rente is ingegeven
door twee argumenten: systeemaanpassing kost Rabo geld en er kan nog veel meer
gebruik gemaakt worden van de mogelijkheid om 5% te schenken. Gebeurt dat
laatste, dan hebben fondsen en Rabo een extra motief om een percentage tussen 5
en 100 mogelijk te maken.
- Gemeenten zijn verplicht (een deel van) hun vermogen op de BNG te plaatsen als
andere banken meer dan 0,1% minder rendement bieden.
- Sommige Rabobanken acquireren actief voor deelname aan de streekrekening bij
bedrijven die bij andere banken sparen. Sowieso moet je er voor zorgen de
accountmanagers van de banken te betrekken bij het acquireren voor de
streekrekening.
- Rabo zegt niet primair uit te zijn op winst, maar op het realiseren van “klantwaarde”.
- Een streekfonds opzetten uitsluitend t.b.v. beheer lijkt niet verstandig (lastig om te
laten zien wat er met het geld werd gerealiseerd) en al helemaal niet wanneer dit
beheer is dat tot voor kort door de overheid werd betaald (lastig om bedrijven ervoor
te motiveren). Doe er dingen mee die anders niet lukten.
- In Brabant motiveert men ook bedrijven door te zeggen “wij willen af van die
subsidies en toe naar een economisch renderend landschap”.
4
Streekrekening, deelsessie II
Verslag Jac. Meter, Nationaal Groenfonds
Het volgende kwam aan de orde
- Productvoorwaarden RaboStreekrekening besproken
- Verschillende redenen waarom Streekrekening kan worden betrokken (betrekken
ondernemers, er is al geld en dat dient ergens gestald te worden, overeenkomst met
provincie)
- Branding van gebied is belangrijk
- Streekrekening is aanleiding voor ondernemerscafé: ondernemers die iets willen doen
voor de eigen werk-, woon- en leefomgeving.
- Zakelijke relaties betrekken.
- Gaan voor integrale gebiedsontwikkeling, niet alleen natuur en landschap. Qua
strategie om de economische vitaliteit van het gebied als uitgangspunt te nemen.
- Streekfonds kan de regie voeren.
- Belangrijk om aan te haken bij bestaande structuren, anders is er eerst geld nodig
voor de opstart- en overheadkosten.
- Zoek ambassadeurs die vanuit hun werk/netwerk al ambassadeur van het fonds
kunnen zijn.
- Belangrijk om aansprekende projecten te hebben (aaibaar) en transparant te zijn
over de besteding van de gelden.
- Wie beslist over de projecten waaraan het geld wordt besteed? Bestuur,
adviescommissie van uit de streek, de streek (via internet) etc.
- Zorg voor betrokkenheid.
Uit de sessie zijn twee opmerkingen gedestilleerd voor de overige deelnemers:
De streek heeft het bedacht, de overheid mag meedoen
Sluit aan bij ontwikkelingen en organisaties en vind synergie
5
Acquisitie en Inkomsten streekfonds, deelsessie I
Verslag Anja Verweij, Anja Verweij Projectmanagement, St. Streekrekening Het
Groene Woud
Ingebrachte vragen
- Fondsenwerving, hoe aanpakken?
- Werven op streek of op doel?
- Welke verhaal werkt bij werving?
- Hoe motiveer je tot deelname aan Streekfonds?
- Hoe ontwerp je een verdienmodel in het gebied?
- Is boegbeeld en trekker dezelfde in een gebied?
Discussie
- Rabobank overtuigen tot deelname, deze kan autonoom nee zegen tegen voeren
Streekrekening
- Verschillende Rabobanken gaan anders om met eigen acquisitie; sommige zijn
zelfstandig heel actief, sommige zijn moeizaam te motiveren hiertoe.
- Doel van fonds is gebied(-sontwikkeling), ondernemersvereniging kan dus niet de
stichting hiervoor vormen.
- Eigen gebiedsmunt lijkt succesvol in andere landen, hiermee kan locaal betaald
worden; zie hiervoor www.berkshares.org
- Behoefte aan uitwisseling van Best Practices t.b.v. fondsenwerving Streekfonds
- Scheid in twee fondsen geef- en investeringsgeld, zeker om risico’s duidelijk te
maken en te voorkomen.
- Kern is binding met gebied en dit kan in verschillende vormen (geld is er één van)
- Boegbeeld en trekker van Stichting Streekfonds zijn andere personen
- Geen concurrentiegevoel tussen verschillende (gebieds-/terreinbeherende)
organisaties want het gaat om het gebied en niet om een organisatie
Uit de sessie zijn drie opmerkingen gedestilleerd voor de overige deelnemers:
Locale Rabobanken hebben een sterk wisselende houding t.a.v. acquisitie
streekrekeningen
Behoefte om ‘best practices’ uit te wisselen om Streekfonds te vullen
Scheid investeringsgeld en geefgeld in twee fondsen
Acquisitie & Inkomsten streekfonds, deelsessie II
Ingebrachte vragen
- Hoe haal je je eerste miljoen binnen?
- Hoe betrek je het bedrijfsleven bij het fonds? En specifiek als ze in een project willen
investeren?
Discussie
- Acquisitie op identiteit van de streek via gedreven mensen die over een groot
netwerk beschikken. Keuze profilering fonds heeft effect op acquisitie.
- Acquisitie Streekrekening kan je ook helemaal uitbesteden aan Rabobank, samen
optrekken is het beste, dan vullen de netwerken elkaar aan.
- Marketing streekrekening via Rabo communicatiemiddelen als ledenblad Dichterbij,
ledenraad, jaarlijkse dag, projecten laten zien etc.
- Geld is niet het enige doel, 0% keuze bij streekrekening is daarom maar beperkt
wenselijk. Binding uit zich ook door wel te schenken aan het gebied.
6
-
-
-
-
-
-
-
Rabo Amstel & Vecht acquireert op volgende punten; rente op streekrekening is
hoger dan bij spaarrekening (bedrijfstelerekening), betrokkenheid gebied op nieuwe
manier laten zien als locale bank (0% schenking wordt niet als optie genoemd,
betrokkenheid laten zien via minimaal 5% renteschenking), veiligheid geld
onderbrengen bij Rabo als Triple A bank. Rabobank gaat uit van klantwaarde, dit past
hierbij.
Sommige Rabobanken hebben in hun zogenaamde ‘performance’ doelstellingen per
medewerker vastgelegd dat werving voor de streekrekening meetelt.
Investeren in deelproject door ondernemers mogelijk. Projecten daarvoor aanbieden
en specifiek benoemen ten behoeve van sponsoring of adoptie. Ondernemers kunnen
ook project indienen bij het Streekfonds als het passend is in de doelstellingen van
het gebied/fonds.
Streekrekening acquisitie kost veel energie, fonds ook te vullen op andere wijze.
In Amstelland zijn bijvoorbeeld 1200 burgers verbonden aan het gebied via een
jaarlijks bijdrage/donatie. Er worden lijfrentes geschonken en ze worden zelfs al in
één testament genoemd.
Ook in deze tijd van crisis kan een Streekfonds starten. Gewoon beginnen als je in
het gebied voldoende energie hebt zitten. Contact met bedrijven levert misschien niet
nu direct resultaat maar kun je wel op terugkomen later. Met name locaal
bedrijfsleven heeft nu minder middelen.
Streekrekeninghouders zijn trouw; er is amper fluctuatie in het spaarsaldo.
Als stichting en Rabobank trek je samen op; basis is het gebied en de visie daarover.
Wel van belang is dat het Streekfonds de ondersteunde projecten ook communiceert
via de Rabobank.
Fondsenwerving / acquisitie is breder. Kern is binding met de streek, waarbij
bedrijven die profijt hebben ook iets terug doen voor hun gebied. Deze binding
creëren én behouden is een langdurig proces.
Naast het Streekfonds als geefgeld wordt er ook gedacht over risicodragend kapitaal
in een apart fonds (Genoemd in Amstelland en Het Groene Woud).
Uit de sessie zijn drie opmerkingen gedestilleerd voor de overige deelnemers:
Binding met het gebied uit zich ondermeer door deelname aan de
Streekrekening
Fonds is ook op andere wijze te vullen, bijv. met jaarlijkse bijdrage van burgers
Niet te moeilijk doen; gewoon beginnen met een Streekfonds als er voldoende
energie zit in het gebied.
7
Communicatie, deelsessie I
Verslag Désiré van Laarhoven, Van ’t Laarhof, Stg. Streekrekening Het Groene
Woud
De
-
gestelde vragen die binnen het onderwerp Communicatie vallen
Hoe in contact te komen met streekrekeninghouders?
Landelijke promotie Streekrekening. Wie? Hoe?
Hoe start je het eerste jaar? Communicatie. Projecten.
Mooiste ervaringen. Communicatietools. Projecten (eyecatchers)
Hoe belangrijk is ‘branding’ van het gebied en hoe bevorder ik dat? Denk o.a. aan
zelforganisatie van belangengroepen.
Wat kan de bank doen ter promotie van de Streekrekening?
Hoe in contact te komen met streekrekeninghouders?
- Brief vanuit bestuur Streekfonds via Rabobank naar rekeninghouders.
- Vragen aan Streekrekeninghouders (via Rabobank) of ze communicatie vanuit het
Streekfonds op prijs stellen. Zo ja, dan toestemming voor doorgeven gegevens aan
Streekfonds.
- Let op privacy-regels.
- Via adressenbestand contact onderhouden met rekeninghouders: nieuwsbrief,
jaarlijkse bedankbrief, toesturen presentje (bijv. boeken die vanuit Streekfondsproject zijn ontwikkeld).
- In opbouwen band met rekeninghouders zit meer perspectief. Bijvoorbeeld
adoptie/sponsoring projecten.
- Promotie via Dichterbij.
Landelijke promotie Streekrekening. Wie? Hoe?
Dit kan eigenlijk alleen door de Rabobank uitgevoerd worden. Dan zullen er eerst
voldoende Streekfondsen met Streekrekeningen opgestart moeten zijn, waarna de
Rabobank dit ongetwijfeld op zal gaan pakken.
Hoe start je het eerste jaar? Communicatie. Projecten.
- Belangrijk is om het achtergrondverhaal goed te vertellen (kwaliteit leefomgeving
verbeteren door Streekfonds [Streekrekening is tool]). Landschap/biodiversiteit
‘verkoopt’ niet goed. Vraag is op welke wijze dit onderdeel goed te integreren in het
verhaal.
- Presentaties bij diverse platforms.
- Projecten selecteren en hier ondernemers bij zoeken voor sponsoring. Voorbeelden
uit Utrechtse Waarden:
- Alle rotondes met natuur inrichten en verwijzing naar Streekfonds
- Broedkorf met fles wijn verkopen (broedkorf refereert naar kenmerk gebied:
eendenkooien)
- Zakelijk arrangement ontwikkelen: workshop landmeten (authentiek). Bedrijven
nodigen klanten uit hiervoor. Ontwikkelkosten via Streekfonds (via sponsoring).
Bij elk verkocht arrangement bijdrage naar Streekfonds
- Na verwerving geld in het Streekfonds landschapsprojecten realiseren.
Mooiste ervaringen. Communicatietools. Projecten (eyecatchers)
- Inzet Comité van Aanbeveling alleen eventueel bij opstart, later niet meer.
- Presentatie verhaal bij rotary’s, ondernemersverenigingen e.d. Belangrijk om verhaal
helder en goed neer te zetten. Bepalen what’s in it for me (me=de ondernemer).
Profiel van Streekfonds duidelijk neerzetten, goede positionering kiezen.
- Bijeenkomst met accountmanagers betrokken Rabobanken en bestuurders
Streekfonds. Persoonlijke contacten zijn van belang.
- Beursvloer-concept inzetten.
- Ledenraad Rabobank inzetten.
- Afdracht wandelkaarten in Streekfonds. Promotie gebied i.c.m. promotie Streekfonds.
8
-
-
Verplichting van versturen persbericht vanuit project dat bijdrage uit Streekfonds
ontvangt opnemen in beschikking. In persbericht wordt informatie over het
Streekfonds opgenomen.
Gebruik maken van competitieve bankwereld. Doelstelling voor accountmanagers.
Hoe belangrijk is ‘branding’ van het gebied en hoe bevorder ik dat?
Denk o.a. aan zelforganisatie van belangengroepen.
Heel belangrijk, kan niet los van elkaar gezien worden.
Uit de sessie zijn de volgende conclusies gedestilleerd voor de overige deelnemers:
Maak onderscheid tussen Streekfonds en Streekrekening. Streekrekening is
tool, Streekfonds is doel. Het laatste communiceren via een verhaal met een
hart.
Communicatie naar de streekrekeninghouders via de Rabobanken. Goede
communicatie met rekeninghouders kan veel spin-off opleveren.
De Rabobank-accountmanagers voeden, enthousiast maken.
Communicatie in eerste jaar gebaseerd op goed verhaal en spraakmakende
projecten.
Creëer veel free publicity. Zowel vanuit de organisatie als vanuit de ontvanger
via een verplicht persbericht.
Maak van je gebied een icoon!
9
Pre-start/start Streekfonds, twee sessies
Nelly Zuidam, Nelly Zuidam Advies, De12Landschappen
Geformuleerde vragen door de deelnemers aan de Streekfondsenmiddag
Pre-start
- Hoe wordt de koppeling met de identiteit van een gebied gelegd?
- Wat is het nut/de meerwaarde van een streekrekening/-fonds?
- Hoe krijg je de Rabobank enthousiast?
- Wie is de oprichter?
- Wie beheert het fonds?
- Welke taken?
- Is er sprake van samenwerking met de overheid?
- Wat zijn de kritische succesfactoren?
- Hoe mobiliseer je het gebied?
- Wat is de beste rechtsvorm, en waarom?
- Zijn algemene doelen, zoals duurzame economische ontwikkelingen; sociale cohesie;
stimulering vitaal landschap al ergens in streekfondsen opgenomen, en is dit
eventueel aantrekkelijk(er) dan alleen landschap/natuur?
- Hoe presenteer je het landschap voor een goed gevuld(e) streekfonds/-rekening?
- Wat zijn de randvoorwaarden voor het succesvol op zetten van een streekrekening?
- Is het wenselijk een streekfonds te koppelen aan groenblauwe diensten?
- Wat zijn de succesfactoren van Het Groene Woud?
- Wie of wat bepaalt de omvang van een ‘streek’?
- Welke belangen kan een streekfonds bij elkaar brengen?
- Welke toegevoegde waarde hebben streekfondsen, en voor wie?
Start
- Hoe uitgebreid moet een programma zijn voordat er gestart wordt met een
streekfonds?
- Opstartvragen: ANBI, beleidsplan, aanvraagformulier, verzekering, beschikking, BTW
- Is er een plan van aanpak beschikbaar van Het Groene Woud?
Bestuurlijk
- Hoe organiseer je de uitvoeringsorganisatie?
- Hoe kan besluitvorming eenvoudig, ondanks publieke bijdragen?
- Wat kan voor terreinbeherende organisaties de toegevoegde waarde van deelname
zijn?
- Hoe worden taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden ingericht?
- Welke rol kunnen bos- en natuureigenaren spelen?
- Hoe is het bestuur geregeld?
Proces
- Bestuur fonds beslist over te realiseren doelen?
- Wat doe je met regulier beheer en onderhoud: ook uit streekfonds?
- Kunnen donateurs/streekfonds”vullers” giften oormerken, naar gemeentelijke
oorsprong doel of type benutting?
- Hoe controleer je hoe beheerprojecten zijn uitgevoerd?
- Wat is de ervaring met opbrengsten versus uitvoeringskosten?
- Proceskosten: hoeveel in de startjaren, hoeveel algemeen?
- Hoe voorkom je al te veel bureaucratie?
- Hoe vindt de keuze plaats tussen ingediende projecten?
10
Werkwijze
In twee Open Spacesessies van ieder één uur is kennis en ervaring uitgewisseld over
onderwerpen die bij het (besluit over het) starten van een streekfonds aan de orde
komen. Bij beide sessies waren vertegenwoordigers van Streekfonds De Utrechtse
Heuvelrug en Streekrekening Het Groene Woud aanwezig. Hierdoor konden veel
praktijkvoorbeelden en –ervaringen gegeven worden.
Ook de ervaringen van het dit jaar opgerichte Streekfonds Flevoland en het Amstelland
Fonds werden gedeeld.
Streekrekening Het Groene Woud is het eerste Streekfonds/-rekening in Nederland en
heeft nu een jaarlijks budget van ca. € 220.000,=, uit diverse instromen.
Streekfonds De Utrechtse Heuvelrug is opgericht in 2010 en heeft nu € 100.000.000,=
op de streekrekening staan, wat zorgt voor een jaarlijkse instroom in het Streekfonds
van ca. € 100.000,=.
Hieronder een weergave van deze twee sessies, gerubriceerd naar onderwerpen.
Moet je een streekfonds willen, of de verantwoordelijkheid juist bij de overheid
laten?
-
-
-
De financiële rol van een streekfonds is marginaal. De overheid zal altijd zijn
verantwoordelijkheid moeten nemen. Het is én/én.
Maar een streekfonds heeft wel een signaalfunctie, en verbindt mensen en partijen.
Als je niets doet, gebeurt er ook niets.
SF Flevoland: doel is nu zoveel mogelijk geld binnenhalen. Elders in Europa gaat al
een deel van het GLB via dergelijke initiatieven. Gelet op Europese regelgeving kan
een deel van het GLB via streekfondsen lopen: projecten voor vitaal platteland e.d.
NB: op 9 november 2011 organiseert Servicenet Nationale Landschappen een
seminar over Europese subsidies.
-
Een streekfonds is een vehikel om het bedrijfsleven meer verantwoordelijk te maken
voor het landschap.
- Toont betrokkenheid!!
- Geld is zinnig in te zetten
- Zal terugtrekkende overheid niet compenseren
-
Streekfonds is zowel marketingtool als financieel instrument. Multiplier voor projecten.
Aflaat? Nou en. Het geld wordt goed besteed!
Hoe bepaal je (de omvang van) het gebied voor een streekfonds en
streekrekening
-
Het gebied moet bekend zijn.
Mensen moeten zich ermee kunnen identificeren, er iets bij voelen.
Er moet een lokale –enthousiaste- Rabobank zijn.
Er moeten mensen zijn die actief willen zijn, méér willen doen.
Het gebied moet voldoende “massa” hebben om de Streekrekening te vullen, of om
andere financiële instromen voor het streekfonds voor te ontwikkelen  zijn er
(genoeg) grote bedrijven, instellingen, overheden?
11
Betrokkenheid terreineigenaren
Hoe betrek je terreineigenaren bij een streekfonds?
-
Bij Streekfonds Utrechtse Heuvelrug:
- Particuliere grondeigenaren vertegenwoordigd in bestuur en Comité van
Aanbeveling.
- Streekfonds is gepresenteerd in ledenvergaderingen van particulier grondbezit 
terreineigenaren mogen aanvragen indienen.
-
In Amstelland is een stichting opgericht om het geld te beheren. Een Coöperatieve
vereniging van terreinbeheerders en gebruikers bepaalt de besteding.
Is er weerstand ondervonden bij grondbezitters, bijvoorbeeld omdat zij het streekfonds
als concurrent beschouwden, of als nóg een subsidievorm?
-
In Flevoland is aanvankelijk een kleine weerstand ervaren bij de boeren. Dit had
verband met het Oostvaarderswold. Er werd gedacht dat er een nieuw vehikel kwam
om natuur te realiseren. Hierover zijn vragen gesteld in de ledenvergadering van de
Rabobank, en het misverstand kon in de kiem worden gesmoord.
Wat zijn de kritische succesfactoren voor een streekfonds en streekrekening?
-
Een gebied waar mensen zich mee kunnen verbinden.
Een lokale, enthousiaste, Rabobank.
Een regionaal ingebedde organisatie.
Bij start ruime interpretatie van criteria.
Projecten moeten praktisch en tastbaar zijn. Je moet er naar toe kunnen: inrichting,
restauratie, herstel.
-
Er is niet één formule: in het Groene Woud is de succesfactor een sterke trekker (Ger
van den Oetelaar), bij De Utrechtse Heuvelrug een sterke samenwerking tussen
Utrechts Landschap, Rabobank en bestuur.
-
Enthousiasme van de Rabobank is wel belangrijk. Omdat de Rabobankorganisatie uit
ca. 140 zelfstandige Rabobanken bestaat, kan de inbreng per regio verschillen. Hans
Barelds (directeur Rabobank Dommel en Aa) biedt zijn diensten aan om te helpen
twijfelende Rabobanken over de streep te trekken.
Hoe richt je het bestuur in?
-
SF Utrechtse Heuvelrug na 1 jaar 100 mln.  Hiervan ca. 80/90% privaat
- Bestuur bestaat uit vijf personen, hiervan één met Rabo-achtergrond, één met
UL-achtergrond
- Een ondernemer, notaris (erg handig bij start van het fonds!) en de directeur van
Landschap Erfgoed Utrecht (vertegenwoordigt het netwerk van particulier
grondbezit). Utrechts Landschap en Rabo dragen ieder één bestuurslid voor.
- Dan is er een Comité van Aanbeveling (nadrukkelijk verbonden aan Streekfonds,
niét aan de Streekrekening), met daarin de Commissaris van de Koningin, 3
burgemeesters, een particulier grondbezitter, CEO Grontmij en bestuursvoorzitter
van een grote zorginstelling.
Leden CvA doen verder niets, verbinden alleen hun naam aan het Streekfonds.
Het Streekfonds is gestart bij 20 mln. aan toezeggingen op de Streekrekening.
Bestuur en Rabobank doen de acquisitie.
12
-
Bij een Streekfonds moet het gaan om het gebied, niet om de organisatie.
-
Groene Woud: samenstelling bestuur is vergelijkbaar met dat van het Utrechts
Landschap: brede vertegenwoordiging uit het Groene Woud.
CvA is Raad van Toezicht geworden toen de geldstroom groter werd. De voorzitter
van het Nationaal Landschap Het Groene Woud zit in de RvT  daarmee koppeling
gelegd tussen bestuurlijke organisatie NL en het Streekfonds.
-
Werkbestuur vs. grotere rol fondsen.
-
Zonder belangrijke trekkers en actieve Rabo wordt het niets!
-
Bestuurstaken:
- Geld verdelen
- Acquisitie
- Ambassadeurschap
Doelen en bestedingsbeleid Streekfonds
Hoe bepaal je de doelen van een Streekfonds?
- Streekfonds Utrechtse Heuvelrug kon het eerste jaar 10.000,= uitkeren. Dit ging naar
3 projecten:
- Financiering schaapskudde die ingezet kan worden op terreinen van alle
grondeigenaren
- Wandelpad over terreinen van meerdere eigenaren
- Hakhoutbeheer
Zichtbare en tastbare projecten, belangrijk voor communicatie.
Volgend jaar 100.000,=. Nu beraden over doelen.
-
Groene Woud heeft een breder donatiebeleid: landschap, cultuurhistorie,
communicatie. Criteria/projecten gekoppeld aan de kernkwaliteiten van het Nationaal
Landschap.
-
In Zutphen óók duurzaamheidsprojecten.
-
Duidelijke criteria: nodig om consistent te zijn in je beoordeling.
Kiezen voor thema’s is een mogelijkheid.
Is de vraag hoger dan het budget?
- SR Het Groene Woud honoreert 50% van de aanvragen (maar andere 50% voldoet
ook deels niet aan criteria).
Kun je als streekfonds zelf een project uitvoeren?
- Ja. Groene Woud initieert 50% van de projecten zelf. O.a. grondaankoop, maar dat is
geen doel op zich (ten dienste van proeftuin Deltaplan voor het Landschap)
Waarom alleen giften, i.p.v. kredieten/revolving fund: hiermee kunnen ondernemers met
duurzame plannen ondersteund worden.
- Leningen/kredieten vereisen specifieke kennis.
- In Noord-Brabant is een plan voor Investerings Fonds, maar niet vanuit het
Streekfonds.
13
Altijd 100% financiering, of (ook) cofinanciering?
- Zowel Groene Woud als Utrechtse Heuvelrug doet allebei, met een voorkeur voor
cofinanciering  multipliereffect.
Kun je vanuit een streekfonds ook beheer financieren?
- Ja, dat kan. Is een keuze.
- Beheer versus zichtbare projecten.
- Rabo wil geen terugtrekkende overheid vervangen.
-
Beheer/onderhoud van een project wordt vaak vergeten.
Criterium: onderhoudsplan maakt deel uit van het project.
-
Provinciale Landschappen/TBO’s kunnen beheer vaak voor hun rekening nemen
vanuit reguliere begroting. Juist voor de “plussen”: projecten, inrichting, is geld
welkom.
Hoe richt je de organisatie in?
Apparaatskosten
- Groenewoud: ANBI stelt maximaal 20%. In praktijk lager.
- Heuvelrug: werkbestuur, nog geen apparaatskosten.
- Bij donaties verstrekken i.p.v. leningen is minder grote organisatie nodig.
Wie doet het werk?
- Bij SR Groene Woud zijn hier inmiddels mensen voor ingehuurd (secretariële
ondersteuning en acquisitie). Kosten: max. 15% van de begroting.
- SF Utrechtse Heuvelrug heeft een werkbestuur, onbezoldigd.
Kracht: zo dichtbij mogelijk houden. Bij grote opschaling kun je iemand aanstellen.
Hoe voorkom je bureaucratie?
- Groene Woud
- Duidelijke criteria
- Streekhuis doet voorselectie: onderzoek en advies van aanvragen
- 6 x per jaar vergadering met besluitvorming door bestuur
-
-
-
Utrechtse Heuvelrug
- Selectie op basis van project ideeën (1/2 A4 is genoeg)
- Verder uitwerken in overleg met aanvrager
- 1e loket: Streekhuis. Doet eerste selectie
- Besluitvorming in bestuur
Streekhuizen: alleen in reconstructieprovincies, betaald uit ILG. Toekomst onzeker.
Via Streekhuis is de bijdrage van het Streekfonds cofinanciering. Kan het verschil
maken in go-no go (multiplier van Streekfondsgeld).
TIP: koppeling met Leadersecretariaat. Kan projectvoorstellen inbrengen en/of eerste
toets doen.
Hoe controleer je de besteding van het geld?
- Uitbetalen op basis van rapportage.
14
Streekrekening en andere instroommogelijkheden
Wat genereert meer inkomsten: streekrekening of giften/legaten, rentedonaties?
- Bij Groenewoud: rente, donaties/overige giften.
- Bij Heuvelrug: vooral Rabo-inbreng vanuit streekrekening. Juist géén rentedonaties.
Heuvelrug is nog op zoek naar de wijze waarop bedrijven over de streep getrokken
kunnen worden om (een deel van) hun rente te doneren.
Waarom 5% en 100% als rentedonatie?
- Zolang de meeste mensen nog niet (eens) kiezen voor 5%, hoeven er niet meer
stappen tussen 5% en 100%.
-
Interessant: Islamitisch ondernemerschap (volgens Islam mag geen rente ontvangen
worden op spaargeld). Benaderen voor Streekrekening mét rentedonatie!
-
Sommige bedrijven gebruiken Streekrekening als PR-vehikel. Kunnen ook in andere
vormen bijdragen, bijv. bestuurlijk.  SF en SR maken veel extra energie los.
Rekeninghouders wel/niet bekend maken?
- Volgens privacywetgeving mag de bank geen gegevens vrijgeven. Rekeninghouders
kunnen volmacht geven om NAW-gegevens door te geven naar Streekfonds, die
rekeninghouders kan vermelden op website (voorbeeld: Groene Woud). (Saldo van de
rekening geeft Rabo nooit vrij!)
- Geen rangorde aanbrengen in geldgevers. Gaat ook om draagvlak!
Ambtenaren verwarren streekrekeninggeld vaak met subsidiegeld. Hoe hiermee om te
gaan?
- Er is vaak sprake van discrepantie tussen enthousiaste bestuurders en behoudende
ambtenaren.
- Belangrijke argumenten richting ambtenaren:
- Gemeenten hebben een treasurystatuut. Daar past het concept streekrekening in.
Rabobank is een triple A-bank (voorwaarde statuut) en het betreft een reguliere
spaarrekening.
- De inlegger (gemeente/provincie….) ontvangt een marktconforme rente. De bijdrage
die naar het Streekfonds gaat, is van de Rabobank. Er is géén sprake van subsidie!
-
TIP: een provincie/gemeente kan wel subsidiegeld ( bijv. Groen blauwe diensten)
parkeren op streekrekening!
-
NB: rekeninghouders hebben géén invloed op de besteding van de middelen. Die
vloeien in het Streekfonds, met een onafhankelijk bestuur!
Doen andere banken dit ook?
- ASN voerde de Streekrekening in Het Groene Woud, totdat de Rabobank deze
overnam. Past beter bij Rabo, vanwege lokale inbedding (ASN heeft geen landelijke
spreiding).
In België: BNP Paribas heeft een streekrekening aangeboden aan Natuurpunt
(Vlaanderen).
Koppeling Streekfonds aan groenblauwe diensten
-
Voor een koppeling met groenblauwe diensten moet je de private en de publieke
geldstromen administratief geheel van elkaar scheiden, en ook de toekenning moet
transparant zijn. Is –zeker voor een startend fonds- behoorlijk gecompliceerd.
15
-
Geadviseerd wordt om met een nieuw initiatief eerst te zorgen voor een goede start:
om energie los te maken. Als er een goed lopend Streekfonds is, met een sterk
bestuur en met groot regionaal draagvlak, kan onderzocht worden of het mogelijk is
om ook publieke geldstromen via het fonds te laten lopen. Het Nationaal Groenfonds
adviseert hier graag in.
-
Stapeling van GBD (publiek) en streekfonds (privaat) geld maakt marktconforme
beloning voor grondeigenaren mogelijk.
-
Bij ondersteuning van langjarig natuurbeheer: hoe controleren?
Bij Streekrekening Het Groene Woud zijn langjarige beheercontracten afgesloten
vanuit de proeftuin Deltaplan Landschap. Hier is een constructie voor opgezet,
waarbij Brabants Landschap de organisatie en controle van de beheercontracten voor
haar rekening neemt.
Uit de sessie zijn de volgende opmerkingen gedestilleerd voor de overige deelnemers:
Bestuur
Lokale notabelen die er echt voor willen gaan
Raad van Toezicht/Comité van Aanbeveling
Soms wel/soms niet acquisiteur inhuren (bestuurders vaak actief bij de start)
Actieve samenwerking tussen bestuur en Rabobank
Tip: koppel met Leader Plus secretariaat
Bij de start van een Streekfonds de Groene Diensten apart houden van het
Streekfonds/-rekening
Toekenning van geld voor projecten zo simpel mogelijk
- Niet teveel criteria
- Streekhuis inschakelen (loket/intake)
- Besluiten door bestuur
16