Leeratelier sociaal ondernemerschap in een vitale economie

Leeratelier sociaal ondernemerschap
in een vitale economie
BROCHURE 1E EDITIE VAN HET
LEERATELIER IN 2015. NEEM
CONTACT OP VOOR ACTUELE
INFORMATIE
Voorwoord
Een vitale economie bestaat uit ondernemingen die gezamenlijk waarde en
werkgelegenheid creëren. Gezamenlijk zorgen zij voor innovatie, dynamiek en groei.
Sociale ondernemingen spelen een steeds belangrijkere rol in de vitale lokale economie.
Deze ondernemingen creëren namelijk niet alleen economische waarde, maar dragen ook
bij aan maatschappelijke vraagstukken. Deze ondernemingen genereren zo waarde voor
de markt én de samenleving.
Sociale ondernemingen zijn bedrijven waarbij de maatschappelijke missie voorop staat.
Het bedrijf levert een product of dienst en heeft een verdienmodel, maar dit staat in
dienst van de maatschappelijke doelstelling. Sociale ondernemingen richten zich op tal
van maatschappelijke vraagstukken; van het verhogen van de arbeidsparticipatie van
kwetsbare groepen tot het verminderen van luchtvervuiling. Denk aan bedrijven als Taxi
Electric, The Colour Kitchen of Roetz Bikes. Uit onderzoek komt naar voren dat deze
sociale ondernemingen naast maatschappelijke ook aanzienlijke economische waarde
creëren. Ook is de verwachting dat het aantal sociale ondernemingen in de komende
jaren – mede door veranderende budgetten in het sociale domein – toe zal nemen.
Dit levert kansen op voor gemeenten. Door slim beleid wordt de maatschappelijke én
economische impact van een sociale onderneming vergroot. Bijvoorbeeld door het
ophalen van het grofvuil uit te besteden aan een sociale onderneming die hiermee ook
werkgelegenheid voor mensen met een arbeidsbeperking creëert of een leegstaand pand
over te dragen aan een enthousiaste ondernemer die hier een nieuwe bestemming voor
vindt en frisse dynamiek in een buurt creëert.
Volop kansen dus. Maar ook vragen. Hoe moet de gemeente zich verhouden tot deze
sociale ondernemingen? Bij wie ligt de verantwoordelijkheid? Hoe kan een effectieve
coördinatie tussen de domeinen Economische Zaken, Zorg en Welzijn, Werk en Inkomen
en Milieu plaatsvinden? Hoe wordt maatschappelijke waarde gewaardeerd? Welke
balans moet er gevonden worden tussen sturen en loslaten? Wat is het verschil tussen
een burgerinitiatief en een sociale onderneming? Wat is de rol van inkoop? Kan de lokale
economie gestimuleerd worden zonder Europese aanbestedingsregels te overtreden? Hoe
wordt er een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor sociale ondernemingen gecreëerd? En
hoe kijken ervaren sociaal ondernemers zelf naar de rol van de gemeente? Wat zijn de
do’s and dont’s? In het leeratelier gaan deelnemers samen met mede-deelnemers en
docenten, ondersteund door concrete casussen en actuele literatuur, op zoek naar
antwoorden op deze vragen.
Juist in deze tijden van veranderingen zijn innovatieve oplossingen voor
maatschappelijke kwesties en economische groei van groot belang. Social Enterprise NL
en het Centrum voor Sociaal Ondernemerschap organiseren gezamenlijk een leeratelier.
Dit leeratelier voorziet in kennis over sociaal ondernemerschap, biedt deelnemers
handelingsperspectieven en laat deelnemers reflecteren op hun eigen rol. Bovendien
worden zij geïnspireerd om op nieuwe manieren over economisch beleid na te denken.
Willemijn Verloop
Mark van Twist
Social Enterprise NL
Centrum voor Sociaal Ondernemerschap
Nederlandse School voor Openbaar Bestuur
Overzicht programma
Belangrijkste leerdoelen
Deelnemers leren hoe ze vanuit lokaal beleid een context kunnen creëren waarin sociale
ondernemingen tot bloei komen en de lokale economie versterken.
Doelgroep
Het leeratelier is ontworpen voor strategische beleidsbepalers van grote en middelgrote
gemeenten die verantwoordelijk zijn voor economisch beleid, sociaal ondernemerschap
en / of participatie.
Samenvatting programma
Dag 1: introductie - vrijdag 25 september 2015 (9.30-17.00uur) Locatie NSOB
Docent
Onderwerp



Mark van Twist & Willemijn Verloop
Willemijn Verloop
Mark van Twist & Martijn van der Steen




Voorstelronde & toelichting programma
Introductie tot sociaal ondernemerschap
De koopman als dominee: sociaal ondernemerschap
in het publieke domein
Bespreking van de individuele leervraag van
deelnemers
Dag 2: veranderende verhoudingen - Vrijdag 16 oktober 2015 (9.30-17.00uur) Locatie Amsterdam


Mark Hille0n
Renzo Deurloo (GreenFox)



Iedereen werk, iedereen winst: op weg naar een
inclusieve economie
Ondernemerservaringen in het contact met de
overheid
Carrousel: een ronde langs vijf ondernemers
Wrap-up & terugkoppeling
Dag 3: het creëren van een bevorderende context - Vrijdag 6 november 2015 (9.30-17.00uur) Locatie NSOB



Maureen Porch
Caroline Gehrels
Mark Hillen



Lessons from local social enterprise policy in
Scotland
Visie op lokaal EZ-beleid
Feedback op opdrachten van de deelnemers
Dag 4: waarde en waarderen - Dinsdag 24 november 2015 (9.30-17.00uur) Locatie NSOB


Sadik Harchaoui & Jos Verhoeven
Jan Telgen en Elisabetta Manunza



Waardebepaling: economische én sociale waarde.
Maatschappelijke waarde en aanbestedingen
Casus bespreking over waardebepaling
Dag 5: slot - Dinsdag 1 december 2015 (12.30-17.00uur) Locatie NSOB


Mark van Twist & Willemijn Verloop
Jury: ondernemers, beleid en wetenschap


Reflectie en afsluiting: opbrengsten uit het
leeratelier
Eindpresentaties leeropdrachten
Programma
Voorafgaand aan het leeratelier
Voorafgaand aan het leeratelier krijgen de deelnemers een aantal boeken en artikelen
waardoor zij zich voor de start al kunnen verdiepen in het thema. De boeken en artikelen
sluiten aan bij de colleges en de thema’s die in het leeratelier voorbij komen.
Ook wordt aan deelnemers gevraagd om na te denken over een concreet
vraagstuk. Dit vraagstuk moet betrekking hebben op sociaal ondernemerschap en de rol
van de gemeente, maar kan over verschillende deelonderwerpen gaan. Voorbeelden van
vraagstukken zijn: “Ik wil dat mijn inkopers meer op maatschappelijke waarde gaan
sturen, maar ik heb ook een flinke bezuinigingsopdracht” of “Ik wil de omstandigheden
voor startende sociaal ondernemers in mijn gemeente verbeteren, wat kan ik doen?”.
In het leeratelier worden thema’s behandeld die steeds nieuwe inzichten in het vraagstuk
geven. Deelnemers komen zo met een specifiek leerdoel naar het leeratelier, maar leren
ook van de vraagstukken van andere deelnemers.
Het vraagstuk – dat kan wijzigen gedurende het leeratelier – vormt ook de
slotopdracht van het leeratelier. Aan het eind van het leeratelier krijgen de deelnemers de
kans om hun ideeën en inzichten met betrekking tot het vraagstuk te presenteren aan een
jury. Door aan het werk te gaan met een concreet vraagstuk heeft het leeratelier directe
waarde voor de dagelijkse werkzaamheden.
Dag 1: introductie
De eerste dag vormt een introductie. Deelnemers maken kennis met elkaar en het
programma wordt toegelicht. Daarna geeft Willemijn Verloop een inleiding over sociaal
ondernemerschap. Wat is sociaal ondernemerschap en wat is het niet? Waarin
verschillen sociale ondernemingen van andere ‘commerciële’ ondernemingen? En vooral:
wat is de kracht van sociale ondernemingen in lokale economieën?
In de middag verzorgen Mark van Twist en Martijn van der Steen een college
over sociale ondernemingen in het publieke domein. Hoe verhouden sociale
ondernemingen en overheden zich tot elkaar? Vanuit welke logica’s handelen
ondernemers en overheden? En welke positie (aanvulling, concurrentie of vervanging)
hebben zij ten opzichte van elkaar? En welke dilemma’s en paradoxen komen daaruit
voort? Kan de overheid bijvoorbeeld de ene sociale onderneming wel steunen en de
andere commerciële onderneming niet? Aan het eind van de middag bespreken de
deelnemers onder leiding van Mark van Twist en Martijn van der Steen het vraagstuk dat
zij hebben voorbereid.
Dag 2: veranderende verhoudingen (locatie Amsterdam)
In de ochtend gaat Mark Hillen in op zijn boek ‘Iedereen werk, iedereen winst’. Mark
Hillen vertelt over de veranderende verhoudingen tussen ondernemers en de overheid
met betrekking tot arbeidsgehandicapten en mensen met een afstand tot de
arbeidsmarkt. Ook vertelt hij over de manieren waarop sociale ondernemingen een
inclusieve economie creëren. Ook hierbij belichten we de rol van de overheid, hoe ga je
om met sociale ondernemingen? En tegen welke dilemma’s loop je aan? Hoe zorg je er
bijvoorbeeld voor dat sociale ondernemingen ook met ex-gedetineerden aan de slag
gaan?
In het begin van de middag gaan de deelnemers in gesprek met de sociale
ondernemer Renzo Deurloo (Greenfox) die vertelt over zijn ervaringen in het contact met
de overheid. Aan het eind van de middag gaan deelnemers in gesprek met vijftal
toonaangevende sociaal ondernemingen uit het netwerk van Social Enterprise NL om de
vraag te verkennen welke elementen bevorderend zijn geweest in de ontwikkeling van de
onderneming en welke rol de overheid daarin heeft gespeeld. Waarom is de ene
onderneming wel geslaagd en de andere niet? Wat is een aantrekkelijk vestigingsklimaat
voor sociale ondernemers? Aan het eind van de dag presenteren de deelnemers hun
bevindingen aan elkaar en geven we de deelnemers handvatten om een vitale lokale
economie te bevorderen.
Dag 3: het creëren van een bevorderende context
In de ochtend verdiepen deelnemers zich onder leiding van Maureen Porch in de
bevorderende elementen voor ondernemerschap. Maureen Porch is voorzitter van de
Schotse organisatie voor social enterprises Community Enterprises in Scotland (CEIS),
daarvoor was ze tien jaar lang verantwoordelijk voor het beleid voor social enterprises in
North Lanarkshire. Wat kunnen deelnemers hiervan leren? Wat werkt en wat niet?
Na de lunch zoomen we, onder leiding van oud-wethouder Carolien Gehrels, in
op de toekomst van lokaal economisch beleid. Wat is er nodig om een vitale lokale
economie te creëren? Hoe maak je beleid op zoiets algemeens als een ‘vitale economie’?
Hoe kies je de economische speerpunten van jouw gemeente? Hoe zorg je ervoor dat je
een aantrekkelijke gesprekpartner bent voor ondernemers? Hoe verleid je ondernemers
tot innovatie en waarom is het belangrijk om beleid te voeren op sociaal
ondernemerschap? Aan het eind van de middag bespreken we de voortgang van de
opdracht en de inzichten rondom het vraagstuk dat de deelnemers tijdens de eerste
bijeenkomst hebben gepresenteerd.
Dag 4: waarde en waarderen
Sociale ondernemingen leveren meer dan economische waarde, ze voegen ook sociale
waarde toe. Zo zorgt het ICT bedrijf Specialisterren voor een leuke en uitdagende
werkplek voor autistische jongeren en zorgt het bedrijf Taxi Electric voor duurzaam
vervoer in de stad Amsterdam. Deze ondernemingen zijn gestoeld op een businessmodel,
maar leveren ook een meerwaarde voor de samenleving. Deze meerwaarde is moeilijk te
meten; elementen zoals ‘sociale cohesie’ of ‘welzijn’ zijn niet eenvoudig te meten. Ook de
neveneffecten en bijeffecten van deze sociale waarden zijn moeilijk te vangen. Toch is de
bepaling van deze waarde belangrijk om het belang van sociale ondernemingen te
benadrukken.
Sadik Harchaoui houdt zich bezig met ‘social impact bonds’ (SIB’s). Deze bonds
bieden een brug om de belangen van sociale ondernemers, investeerders en overheden
samen te brengen en de financiering van sociale ondernemingen mogelijk te maken.
Sociale ondernemingen kunnen zorgen voor overheidsbesparingen; als sociale
ondernemingen bijvoorbeeld arbeidsgehandicapten in dienst nemen bespaart de
overheid op het aantal uitkeringen. Deze ‘besparingen’ kunnen door middel van een SIB
betaald worden aan de ondernemer en investeerders. Er ontstaat zo een nieuwe manier
om over publieke waarden en publiek geld na te denken. Het vaststellen van de
‘besparingen’ is in deze SIB’s van cruciaal belang. Ook Jos Verhoeven is vanuit de
startfoundation bezig met het meten van impact van sociale ondernemingen en heeft
daar verschillende methoden voor ontwikkeld. Sadik Harchaoui en Jos Verhoeven geven
deelnemers op deze ochtend inzicht in de verschillende methoden om zowel economische
als sociale waarden te meten.
In de middag focussen deelnemers onder leiding van prof. dr. Jan Telgen en
prof. mr. Elisabetta Manunza op het aanbestedingsbeleid. Aanbestedingen hebben niet
altijd de prioriteit van beleidsmakers, maar het is een cruciaal thema om een gunstiger
klimaat voor sociale ondernemingen te creëren. Telgen en Manunza zijn verbonden aan
de Universiteit van Twente en van Utrecht en hebben gezamenlijk het Public
Procurement Research Centre opgericht. Tijdens het college zullen zij mythen over de
regelgeving rondom aanbestedingen wegnemen en toelichten hoe sociale en duurzame
aspecten een plek kunnen krijgen. We sluiten de dag af met een casusbespreking over de
economische én sociale waardebepaling van een sociale onderneming.
Dag 5: afsluiting
Dag 5 vormt de afsluiting van het programma. In de ochtend van deze dag verzorgt Mark
Hillen een wrap-up van de lessen uit het leeratelier. Wat hebben we geleerd van de
docenten en de ondernemers? Welke handelingsperspectieven hebben we vergaard om
met sociale ondernemingen om te gaan en een stimulerende context voor deze
ondernemingen te creëren? En hoe kun je ervoor zorgen dat deze werkwijze ook binnen
de organisatie wordt gesteund?
In de middag presenteren deelnemers in groepen het vraagstuk waarover zij
gedurende het leeratelier hebben nagedacht. Hoe gaan ze hier in de praktijk mee verder?
Deelnemers presenteren deze bevindingen aan een panel van sociale ondernemingen,
bestuurders en wetenschappers. Dit panel zal vanuit de eigen ervaringen reflecteren op
de bevindingen van de deelnemers zodat direct gepeild kan worden of de bevindingen
ook waarde en relevantie hebben in de praktijk.
Organisatie
Docenten
-
Willemijn Verloop, oprichter Social Enterprise NL
Mark Hillen, oprichter Social Enterprise NL
Mark van Twist, hoogleraar aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam en
verbonden aan het Centrum voor Sociaal Ondernemerschap van de Nederlandse
School voor Openbaar Bestuur
Martijn van der Steen, directeur van de denktank van de Nederlandse School
voor Openbaar Bestuur en verbonden aan het Centrum voor Sociaal
Ondernemerschap van de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur
Sadik Harchaoui, directeur Society Impact
Jorren Scherpenisse, onderzoeker en leermanager bij de Nederlandse School
voor Openbaar Bestuur
Maureen Porch, voorzitter van de Schotse organisatie voor social enterprises
Community Enterprises in Scotland (CEIS)
Carolien Geherls, oud-wethouder bij de gemeente Amsterdam, momenteel
directeur Big Urban Clients in Europa
Jos Verhoeven, werkzaam bij de startfoundation
Elisabetta Manunza, Universiteit Utrecht en Public Procurement Research
Centre
Jan Telgen, Universiteit Twente en Public Procurement Research Centre
Stefan Panhuijsen, onderzoeker en lobbyist bij Social Enterprise NL
Daphne Bressers, onderzoeker en leermanager bij het centrum voor Sociaal
Ondernemerschap van de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur
Sociale ondernemingen (onder voorbehoud)
-
GreenFox (gastcollege)
MidWest (carrousel)
Zorgvoorelkaar.com (carrousel)
Thuisafgehaald (carrousel)
Taxi Electric (carrousel)
Specialisterren (carrousel)
Sungevity (carrousel)
Flextensie (jury)
Sociaal Hospitaal (jury)
Algemeen
Leerdoelen
De opleiding heeft vijf leerdoelen, deelnemers:
1. Krijgen inzicht in wat sociale ondernemingen zijn en wat de waarde van deze
ondernemingen is voor lokale economieën.
2. Krijgen inzicht in hoe zij zich kunnen verhouden ten opzichte van sociale
ondernemers en welke rol daarbij geschikt is.
3. Krijgen handvatten aangereikt om beleid te maken dat maatschappelijke impact
van sociale ondernemingen vergroot.
4. Leren hoe de maatschappelijke waarde van sociale ondernemingen kan worden
gewaardeerd.
5. Worden geïnspireerd om op nieuwe en innovatieve manieren over
maatschappelijke vraagstukken en economisch beleid na te denken.
Doelgroep
Het leeratelier is ontworpen voor strategische beleidsbepalers van grote en middelgrote
gemeenten die verantwoordelijk zijn voor economisch beleid, sociaal ondernemerschap
en / of participatie.
Literatuur
Deelnemers krijgen voorafgaand aan het leeratelier een pakket met literatuur. De
literatuur bestaat onder andere uit:
- Verbeter de wereld, begin een bedrijf (2013). Willemijn Verloop & Mark Hillen
(Social Enterprise NL).
- Iedereen Werk, Iedereen Winst (2014). Mark Hillen (Social Enterprise NL).
- De koopman als dominee. Sociaal ondernemerschap in het publieke domein.
Martin Schulz, Martijn van der Steen & Mark van Twist (NSOB).
‘Ja, maar…’ Reflecties op de participatiesamenleving. Mark van Twist, Nancy
Chin-A-Fat, Jorren Scherpenisse & Martijn van der Steen (NSOB).
- Nieuwe financieringsvormen voor publieke waarde (2014). Society Impact en
Centrum voor Sociaal Ondernemerschap (NSOB).
Aanmelding
Deelnemers kunnen zich aanmelden door het aanmeldingsformulier naar de NSOB te
sturen. Het aanmeldingsformulier is te verkrijgen via: http://www.nsob.nl/centrumvoor-sociaal-ondernemerschap/onderwijs/ Voor een aanmeldingsformulier kunt u ook
contact opnemen met projectmanager Linda Frauenfelder.
Investering
De kosten voor de opleiding bedragen € 2,950,- . Het bedrag is BTW vrij. Daarnaast
dienen de deelnemers bij alle opleidingsdagen aanwezig te zijn. Naast deze dagen wordt
er beperkte inzet en tijd gevraagd voor het maken van opdrachten. De afwezigheid bij een
van de opleidingsdagen gaat in overleg met de leermanager Daphne Bressers.
Locatie
De bijeenkomsten vinden plaats bij de NSOB aan het Lange Voorhout 17 in Den Haag.
Op de tweede dag wordt een bezoek gebracht aan MidWest in Amsterdam.
Informatie
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de leermanager van de opleiding
Daphne Bressers via 070-3024927 of via [email protected], of met de projectmanager
van de opleiding Linda Frauenfelder via frauenfelder@nsob. of 070-3024940. Of ga naar
de website voor meer informatie: http://www.nsob.nl/centrum-voor-sociaalondernemerschap/onderwijs/
Over de NSOB
De Nederlandse School voor Openbaar Bestuur
De Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB) verzorgt sinds 1989
hoogwaardige postacademische opleidingen. In dat jaar besloten de Universiteit Leiden
en de Erasmus Universiteit Rotterdam tot de oprichting van de Nederlandse School voor
Openbaar Bestuur. Sinds juli 1995 participeren behalve de Universiteit Leiden en de
Erasmus Universiteit Rotterdam ook de Universiteit Utrecht, de Universiteit van
Amsterdam, de Technische Universiteit Delft, de Universiteit van Tilburg en de Vrije
Universiteit van Amsterdam in de NSOB.
De Nederlandse School voor Openbaar Bestuur heeft in 2013 het Centrum voor Sociaal
Ondernemerschap (CSO) opgericht. Binnen het centrum worden onderzoeken uitgevoerd
naar sociaal ondernemerschap en actief burgerschap. Daarnaast verzorgt het centrum
ook opleidingen over sociaal ondernemerschap voor personen werkzaam in de publieke
sector. Voor meer informatie kijk op: http://www.nsob.nl/centrum-voor-sociaalondernemerschap/
Over Social Enterprise NL
Social Enterprise NL wil een eerlijke, menselijke samenleving, met een economisch
systeem dat niet alleen financiële maar ook maatschappelijke waarde creëert. Een sociale
economie, waarin oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen worden gevonden.
Hiervoor zijn ondernemers nodig die verder kijken dan winst alleen. Sociaal
ondernemers, die ondernemen om de wereld te verbeteren. Zij zijn de aanjagers van de
nieuwe economie.
Maar ondernemers kunnen het niet alleen. Erkenning en herkenning van sociaal
ondernemerschap zijn van essentieel belang. Onder andere bewuste consumenten, een
stimulerende overheid, moedige kapitaalverschaffers zijn nodig om deze groeiende
beweging van sociaal ondernemers te laten groeien. Daarom is het onze missie om een
krachtige Nederlandse social enterprise beweging tot stand brengen, met grote
maatschappelijke en economische impact! Lees meer op www.social-enterprise.nl
Contactpersonen
Leermanager (inhoud):
Daphne Bressers MSc
070 3024927
[email protected]
Projectmanager (organisatie):
Linda Frauenfelder
070 3024940
[email protected]