Neurologie Dwarslaesie (beschadiging van het ruggenmerg)

Neurologie
Dwarslaesie (beschadiging van het ruggenmerg)
Inleiding
Een dwarslaesie is een beschadiging (laesie) van het ruggenmerg, waardoor
belangrijke functies zoals bewegen en voelen verloren kunnen gaan.
Oorzaak
Een dwarslaesie ontstaat vaak plotseling en kan veroorzaakt worden door:
• Een ongeval, bijvoorbeeld een verkeers-, sport-, of bedrijfsongeluk.
De wervelkolom kan dan breken of verbrijzelen, waarbij delen van de
wervelkolom in of tegen het ruggenmerg terechtkomen.
• Door ziekte van de wervelkolom en/of het ruggenmerg, waardoor de klachten
geleidelijk ontstaan. Bijvoorbeeld: multiple sclerose (MS), tekort aan vitamines,
(vit. B), aangeboren afwijking, tumor, ontsteking, infectie, bloeding of infarct
waarbij de doorbloeding tijdelijk stagneert en weefsel afsterft.
• Beschadiging door een schot- of steekwond.
• Beschadiging tijdens een operatie.
Het zenuwstelsel
Het ruggenmerg is een verzameling van miljarden zenuwbanen. Het is een streng,
waaruit om de anderhalve centimeter links en rechts, voor en achter vertakkingen
komen. Die vertakkingen zijn de zenuwwortels en dienen als verlengstuk van het
ruggenmerg. Samen met de hersenen vormt het ruggenmerg het centraal
zenuwstelsel. Het ruggenmerg is te zien als een communicatiekanaal. Het geeft
signalen door van de hersenen naar het lichaam (de spieren en organen) en
omgekeerd van het lichaam (organen, huid) naar de hersenen. Zo komt er
bijvoorbeeld een signaal van de huid als deze verbrandt; er komt een signaal van
de blaas als deze gevuld is. Het ruggenmerg maakt bewegingen en gevoel in het
lichaam mogelijk.
Het autonome of onwillekeurige zenuwstelsel (buiten uw wil om) kan eveneens
beschadigd raken bij een dwarslaesie. Dit zenuwstelsel werkt gedeeltelijk via het
ruggenmerg. Het geeft onder meer de boodschappen door die het mogelijk maken
de blaas en darmen te legen, en regelt de bloedsomloop, het zweten en de
seksuele functies. Deze functies zijn dan ook vaak geheel of gedeeltelijk ontregeld.
Een wervel kan gebroken of verschoven zijn, waardoor de zenuwbaan
onderbroken wordt. De zenuwen kunnen dan hun prikkels niet verder naar
beneden door de wervelkolom doorgeven. Door deze beschadiging raakt u vanaf
de plaats van de beschadiging naar beneden toe geheel of gedeeltelijk verlamd.
Dit wordt bepaald door de aard van de beschadiging. De plaats van de
beschadiging wordt aangeduid met de hoogte van de dwarslaesie. Bij een hoge
dwarslaesie zit de beschadiging bijvoorbeeld in de nek, bij een lage dwarslaesie
onderin de rug. De precieze locatie wordt aangegeven met een letter / cijfer
combinatie, die staat voor de wervel waar de beschadiging zit. Bijvoorbeeld L
(lumbaal) 4 - L5
1/4
De eerste tijd na het ontstaan van de dwarslaesie kan er sprake zijn van een
“spinale shockfase”, als reactie van het lichaam. Er kunnen dan tijdelijke functies
uitvallen die later weer terugkeren. Dit kan 3 tot 6 weken duren. Soms herstellen
functies zich dus voor een deel, maar het overblijvende functieverlies is definitief.
2/4
Mogelijke lichamelijke gevolgen na een dwarslaesie
• Verlamming: doordat het ruggenmerg geen signalen meer doorgeeft kunnen de
spieren onder het niveau van de laesie niet meer worden gebruikt. U verliest dan
de controle over een deel van het lichaam.
• Gevoelsstoornissen: onder het niveau van de laesie kan het gevoel weg zijn,
waardoor de huid gevaar loopt om beschadigd te worden. Wisselligging en
speciale kussens en matrassen dienen om de huid te beschermen. U leert hoe u
zelf uw huid kan controleren.
• Uitscheidingsstoornissen: de normale blaascontrole kan verloren gaan, daardoor
kan er teveel urine achterblijven of soms juist incontinentie optreden. Blaas
trainen en katheteriseren wordt u zo nodig aangeleerd. Ook incontinentie van
ontlasting kan optreden met daarbij obstipatie (verstopping).
• De bloedsomloop is verminderd doordat bewegen beperkt is. De fysiotherapeut
beweegt uw armen en/of benen om zo de doorbloeding te stimuleren
• De ademhaling kan minder krachtig zijn en ook hoesten kan een probleem
opleveren. U leert van de fysiotherapeut hoe u de longen moet “schoonhouden”.
• De bloeddruk en de lichaamstemperatuur: Bij een hoge (cervicale) dwarslaesie
kunnen deze in het begin sterk schommelen. Dit kan duizeligheid of rillen tot
gevolg hebben. Langzaamaan wordt gestart met het rechtop gaan zitten en/of
staan eventueel met behulp van speciale apparatuur. Zo kan het bloedvatstelsel
ook weer wennen aan drukveranderingen ten gevolge van andere houdingen.
• Dysreflexie: dit is een overdreven reactie van het zenuwstelsel, doordat er een
“probleem” is onder het niveau van de dwarslaesie. De verschijnselen die in de
eerste dagen kunnen optreden zijn: overmatig transpireren en rode vlekken
boven het letsel niveau van de dwarslaesie, bleke huid onder letselniveau,
hoofdpijn, rode ogen, pijn op de borst, metaalsmaak in de mond, rillingen en
wazig zien. Meld dit direct aan de verpleegkundige als u één van deze
verschijnselen waarneemt.
• De seksualiteit: bij mannen kunnen erectiestoornissen ontstaan, en het gevoel
dat bij een erectie hoort kan wegvallen. Bij vrouwen treden met name
gevoelsstoornissen plaats rond de vagina. Na het seksuele contact treedt vaak
hoofdpijn op.
Mogelijke complicaties
• Als de druk op de huid langdurig te groot is (en het gevoel om dit waar te nemen
ontbreekt) kunnen er doorlig- of zitwonden (decubitus) ontstaan. Deze wonden
zorgen voor een vertraging van het revalidatieproces omdat het herstel meestal
enige tijd vergt. Voorkómen is van groot belang, zoals wisselligging, zitkussens,
aangepaste matras enzovoort.
• Het is mogelijk dat er pijn optreedt die niet het gevolg is van een directe
beschadiging zoals een botbreuk of gekneusde vinger. De oorzaak kan op een
andere plek zitten (pijn in de buik, doordat de blaas vol zit).
• De spieren kunnen ongecontroleerd aanspannen; dit noemen we ‘spasme’. Dit
kan erg hinderlijk zijn tijdens het zitten of bijvoorbeeld aankleden bemoeilijken.
De fysiotherapeut beweegt de ledematen om het spasme te doorbreken. Ook
leert hij/zij u houdingen en oefeningen aan waarmee uzelf het spasme kunt
doorbreken. Ook medicijnen bieden in een aantal gevallen verbetering op dit
gebied.
• Door het onvermogen om zelf te bewegen kunnen verkortingen van de spieren
(contracturen) optreden of verstijvingen van gewrichten. De fysiotherapeut
beweegt ook hiervoor de ledematen regelmatig.
3/4
• Er kan een blaasinfectie optreden door de gestoorde blaasfunctie (urine die te
lang in de blaas blijft).
• De longen kunnen geïnfecteerd raken, doordat u meer ligt en de eerste tijd
liggend zult eten en drinken. Ook het krachtig ophoesten kan moeizaam gaan.
De kans dat er langzaam voedsel in de longen loopt is dan groot.
Tijdens het revalidatieproces werkt u samen met de behandelaars
aan het zoveel mogelijk beperken van deze lichamelijke belemmeringen en
complicaties.
Behandeling
De oorzaak bepaalt de eerste dagen mede de behandeling en kan om die reden
divers zijn (onderzoeken). Na de behandelfase komt u in de revalidatiefase. Het
doel van de revalidatie is dat u uw mogelijkheden weer optimaal kunt benutten en
kunt omgaan met uw beperkingen. De revalidatiearts komt bij u langs om te kijken
welk revalidatietraject het meest bij u past; te denken valt aan revalideren in een
Verpleeghuis of in een Revalidatiecentrum. Als u meer informatie over de
revalidatiecentra wilt weten, dan kunt u terecht bij de verpleegkundige.
Vragen
Hebt u na het lezen van deze folder nog vragen of wilt u meer informatie? Belt u
dan gerust naar de Polikliniek Neurologie.
De afdeling is bereikbaar op werkdagen van 8.30 - 16.30 uur op telefoonnummer
0543 54 45 20
Geheimhouding en recht op privacy
Alle medewerkers van ons ziekenhuis, dus ook artsen en verpleegkundigen,
hebben een geheimhoudingsplicht. Alleen als u toestemming geeft, mogen zij
gegevens aan derden verstrekken. Degenen die bij uw behandeling betrokken zijn,
mogen alleen onderling gegevens opvragen en uitwisselen als dat voor uw
behandeling nodig is.
Het recht op privacy houdt nog meer in. Alle (para)medische, verpleegkundige en
verzorgende handelingen moeten worden uitgevoerd zonder dat anderen dat
kunnen zien. Een vertrouwelijk gesprek met een zorgverlener dient in een aparte
ruimte gevoerd te worden. Wij doen ons best om deze afspraken na te komen.
Meer informatie staat in de folder ‘De rechten en plichten van de patiënt’,
verkrijgbaar op de afdeling.
Adresgegevens SKB
Streekziekenhuis Koningin Beatrix
Bezoekadres:
Beatrixpark 1
7101 BN Winterswijk
Postadres:
Postbus 9005
7100 GG Winterswijk
T 0543 54 44 44
F 0543 52 23 95
E-mail [email protected]
Website www.skbwinterswijk.nl
_________________________________
foldernummer: neu 082 versie: sept. 2011
4/4